Έσοδα
Τα έσοδα είναι τακτικά και έκτακτα.
Τακτικά έσοδα είναι αυτά που προέρχονται:
α) Από θεσμοθετημένους υπέρ αυτών πόρους.
β) Από τα εισοδήματα της κινητής και ακίνητης περιουσίας.
γ) Από ανταποδοτικά τέλη και δικαιώματα.
δ) Από φόρους, τέλη, δικαιώματα και εισφορές και
ε) από τοπικά δυνητικά τέλη, δικαιώματα και εισφορές.
Έκτακτα έσοδα είναι αυτά που προέρχονται:
α) Από δάνεια, δωρεές, κληροδοτήματα και κληρονομιές.
β) Από διάθεση, εκποίηση και εν γένει εκμετάλλευση περιουσιακών στοιχείων.
γ) Από συμμετοχή σε επιχειρηματική δραστηριότητα κατά τις ειδικότερες διατάξεις του  παρόντος.
δ) Από τα κάθε είδους πρόστιμα ή άλλες διοικητικές κυρώσεις και
ε) Από κάθε άλλη πηγή. (
παρ.1 άρθρο 157 Ν.3463/06)

 

Με την απόφαση της παρ. 2 του άρθρου 155 (ΚΥΑ 7028/03.02.2004 προσδιορίζονται αναλυτικά τα έσοδα που  ανήκουν σε κάθε κατηγορία. Με την ίδια απόφαση μπορεί να διακρίνονται τα έσοδα που  προορίζονται για επενδύσεις από τα λοιπά έσοδα του Δήμου ή της Κοινότητας. (παρ.2 άρθρο 157 Ν.3463/06)

 

Σχετικά με τον τρόπο προσδιορισμού των τακτικών εσόδων των ΟΤΑ τα οποία λαμβάνονται υπόψη για τον υπολογισμό διενεργούμενων από αυτούς δαπανών (π.χ. εξόδων παράστασης αιρετών κλπ) κατεβάστε την εγκύκλιο του ΥΠΕΣΔΔΑ 5978/11.03.2005 και τις επισυναπτόμενες σε αυτή εγκυκλίους Α.Π. 20476/2002, Α.Π. 9662/2002, Α.Π. 13099/2003.


Δαπάνες

Οι δαπάνες είναι υποχρεωτικές και προαιρετικές.
Υποχρεωτικές δαπάνες είναι:
α) Τα έξοδα παράστασης, η αποζημίωση των συμβούλων για τη συμμετοχή τους στις  συνεδριάσεις του δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου και της δημαρχιακής επιτροπής, καθώς  και τα έξοδα κίνησης των προέδρων των τοπικών συμβουλίων.
β) Οι κάθε είδους αποδοχές του προσωπικού, περιλαμβανομένων και των κατ' αποκοπή εξόδων  κίνησης.
γ) Οι παροχές σε είδος για την προστασία των εργαζομένων.
δ) Η γραφική ύλη, τα έντυπα και τα βιβλία των υπηρεσιών, κάθε είδους καύσιμο και ελαιολιπαντικό, τα ανταλλακτικά και η συντήρηση των μηχανημάτων και των οχημάτων, η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, φυσικού αερίου και ύδρευσης, καθώς και τα τέλη ταχυδρομικών και τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών.
ε) Τα μισθώματα των ακινήτων που χρησιμοποιούνται για τις δημοτικές ή κοινοτικές  υπηρεσίες.
στ) Τα έξοδα βεβαίωσης και είσπραξης.
ζ) Τα τοκοχρεολύσια των δανείων.
η) Τα έξοδα υποχρεωτικής από το νόμο ασφάλισης των οχημάτων και των τελών κυκλοφορίας και διοδίων.
θ) Οι ετήσιες εισφορές υπέρ των συνδέσμων Δήμων και Κοινοτήτων.
ι) Οι δαπάνες υλοποίησης των συμβάσεων διαδημοτικής συνεργασίας και των προγραμματικών  συμβάσεων.
ια) Οι επιχορηγήσεις των ιδρυμάτων και νομικών προσώπων που ιδρύει κάθε Δήμος ή  Κοινότητα, ως προς το ποσό που αναγράφεται στην οικεία συστατική πράξη.
ιβ) Οι δαπάνες για την εκτέλεση των τελεσίδικων δικαστικών αποφάσεων και για την εξόφληση  των εκκαθαρισμένων, σύμφωνα με το διατακτικό τους, οφειλών.
ιγ) Οι εισφορές που επιβάλλονται με ειδικούς νόμους.
«ιδ) Τα ποσά για την καταβολή των προνοιακών επιδομάτων και η προμήθεια υλικών και τροφίμων για την άσκηση της αρμοδιότητας κοινωνικής προστασίας και αλληλεγγύης.
ιε) Οι δαπάνες που προκύπτουν από την εκτέλεση των διετών προγραμμάτων δράσης των κοινωφελών επιχειρήσεων.
ιστ) Οι δαπάνες που απορρέουν από συμβάσεις ανάθεσης εκτέλεσης έργων, εργασιών, προμηθειών, υπηρεσιών και μελετών.»
ιζ) Τα υλικά και το κόστος επισκευής βλαβών στο οδικό δίκτυο και στο δίκτυο ύδρευσης, αποχέτευσης, άρδευσης και ηλεκτροφωτισμού, η επισκευή του εξοπλισμού των σχολείων, των παιδικών σταθμών και των παιδικών χαρών και η εν γένει συντήρηση αυτών, καθώς και οι δαπάνες για την προστασία του περιβάλλοντος και την πολιτική προστασία. (
παρ.1 άρθρο 158 Ν.3463/06)

 

Σύμφωνα με την παρ.3 του άρθρου 23 του Ν.3536/07: "Στις υποχρεωτικές δαπάνες της περίπτωσης α΄ της παρ. 1 του άρθρου 158 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων, που κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του Ν. 3463/2006, περιλαμβάνονται και τα έξοδα παράστασης και η αποζημίωση των μελών συμβουλίων των τοπικών διαμερισμάτων, καθώς και των παρέδρων".

 

Στις υποχρεωτικές δαπάνες της περίπτωσης β' της παρ. 1 του άρθρου 158 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων, περιλαμβάνονται και οι δαπάνες που αφορούν αποζημίωση για την υπερωριακή απασχόληση προσωπικού, καθώς και εκείνες που απορρέουν από την εκτέλεση των συμβάσεων έργου. (παρ 5 άρθρο 49 ν. 3943/2011)

Οι εισφορές της προηγούμενης παραγράφου υπολογίζονται με βάση τα τακτικά έσοδα που  πραγματοποιήθηκαν το προτελευταίο έτος που αφορά ο προϋπολογισμός. (
παρ.2 άρθρο 158 Ν.3463/06)

 

Πιστώσεις που είναι γραμμένες στους οικείους κωδικούς αριθμούς του προϋπολογισμού του  Δήμου ή της Κοινότητας μπορεί να διατεθούν, με απόφαση του δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου Δημάρχου για την πληρωμή δαπανών, που αφορούν:
α) Εθνικές ή τοπικές γιορτές ή άλλες ιδίως πολιτιστικές, μορφωτικές, ψυχαγωγικές,  αθλητικές εκδηλώσεις, συνέδρια και συναντήσεις που οργανώνει ο Δήμος ή η Κοινότητα,  εφόσον σχετίζονται με την εδαφική του περιφέρεια και συνδέονται με την προαγωγή των  κοινωνικών και οικονομικών συμφερόντων ή των πολιτιστικών και πνευματικών ενδιαφερόντων  των κατοίκων του.
β) Όμοιες εκδηλώσεις που οργανώνουν άλλοι φορείς και συμμετέχει ο Δήμος ή η Κοινότητα.
γ) Τιμητικές διακρίσεις, αναμνηστικά δώρα και φιλοξενία αντιπροσωπειών ή φυσικών προσώπων  τα οποία συνέβαλαν με οποιονδήποτε τρόπο στην κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική  ανάπτυξη ή προβολή του Δήμου ή της Κοινότητας, καθώς και οι συνεπαγόμενες δαπάνες  δημοσίων σχέσεων.
δ) Την τουριστική προβολή, με κάθε πρόσφορο μέσο, του Δήμου ή της Κοινότητας.
ε) Έκτακτες επιχορηγήσεις σε νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου του Δήμου ή της Κοινότητας. (
παρ.3 άρθρο 158 Ν.3463/06)

 

Όπου στις διατάξεις της παραγράφου 2 του άρθρου 140, της παραγράφου 3 του άρθρου 158 και του άρθρου 202 του ν. 3463/2006, καθώς και των άρθρων 70 παράγραφος 3 του άρθρου 94 και παρ. 4 περίπτωση 30 του ν. 3852/2010 ή σε άλλες διατάξεις της ισχύουσας νομοθεσίας ορίζεται το δημοτικό συμβούλιο ως όργανο αρμόδιο για την έγκριση της δαπάνης και τη διάθεση της πίστωσης, νοείται εφεξής ο δήμαρχος, με την επιφύλαξη των διατάξεων της παραγράφου 1 του άρθρου αυτού.  (παρ.2 άρθρο 203 Ν.4555/18)

 

Πιστώσεις που έχουν εγγραφεί στους οικείους κωδικούς αριθμούς του προϋπολογισμού του  Δήμου ή της Κοινότητας μπορούν να διατίθενται με απόφαση του δημάρχου ή του προέδρου της  Κοινότητας για την πληρωμή δαπανών, οι οποίες αφορούν:
α) Επικοινωνίες κάθε μορφής.
β) Την άμεση αποκατάσταση απρόβλεπτων ζημιών σε δίκτυα ύδρευσης, αποχέτευσης, άρδευσης,  φωτισμού και σε δρόμους. Στις περιπτώσεις αυτές, εάν ο προϋπολογισμός του σχετικού έργου  δεν υπερβαίνει το ποσό που καθορίζεται κάθε φορά, βάσει της
περίπτωσης γ΄ της παρ. 2 του  άρθρου 4 του Ν. 1418/1984 (ΦΕΚ 23 Α΄)
, όπως κάθε φορά ισχύει, μπορεί να γίνεται απευθείας  ανάθεση με απόφαση του δημάρχου ή του προέδρου της Κοινότητας.  (παρ.4 άρθρο 158 Ν.3463/06)- καταργήθηκε από την παρ.5 του άρθρου 203 του Ν.4555/18, καθώς σύμφωνα με την περίπτ.ε' της παρ.1 του άρθρου 58 του Ν.3852/10, όπως αντικαταστάθηκε από την παρ.1 του άρθρου 203 του Ν.4555/18 ο Δήμαρχος αποτελεί ούτως ή άλλως από 19.07.2018 το μοναδικό διατάκτη για κάθε είδος δαπάνης)


Εννοείται ότι δεν θίγονται οι διατάξεις που ισχύουν για την απευθείας ανάθεση έργων από τα άλλα όργανα του Δήμου ή της Κοινότητας. (
ΥΠΕΣΔΔΑ Εγκ.2/2037/11.01.2007)

 

Πιστώσεις που έχουν εγγραφεί στους οικείους κωδικούς αριθμούς του προϋπολογισμού του  Δήμου ή της Κοινότητας είτε αρχικά είτε ύστερα από αναμόρφωση, διατίθενται, χωρίς να  απαιτείται απόφαση οποιουδήποτε οργάνου, για την πληρωμή δαπανών που αφορούν:
α) Αποδοχές κάθε είδους προσωπικού,
β) Έξοδα παράστασης.
γ) Μισθώματα ακινήτων που χρησιμοποιούνται για τις υπηρεσίες του Δήμου ή της Κοινότητας.
δ) Εισφορές για τη μισθοδοσία των ελεγκτών εσόδων - εξόδων και των εισπρακτόρων  Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
ε) Έξοδα κίνησης εισπρακτόρων.
στ) Εισφορές που περιλαμβάνονται στην παρ. 1 περ. ιγ΄. (
παρ.5 άρθρο 158 Ν.3463/06)-καταργήθηκε από την παρ.5 του άρθρου 203 του Ν.4555/18

 

Με την επιφύλαξη των διατάξεων της επόμενης παραγράφου, δεν επιτρέπεται η έναρξη της  διαδικασίας ανάθεσης μελετών και συναφών υπηρεσιών για την εκτέλεση έργου και των πάσης  φύσεως υπηρεσιών, αν δεν υπάρχει στον προϋπολογισμό σχετική πίστωση, ίσης τουλάχιστον  αξίας με το τμήμα του έργου, της παροχής υπηρεσίας ή της προμήθειας που, βάσει της  μελέτης, πρόκειται να εκτελεσθεί μέχρι το τέλος του έτους.
Στην απαγόρευση αυτή δεν περιλαμβάνεται η διαδικασία εκπόνησης μελέτης από τις αρμόδιες  υπηρεσίες κατά το
άρθρο 209 παρ. 3, καθώς και το άρθρο 1 του Π.Δ. 28/1980 (ΦΕΚ 11 Α΄),  χωρίς καταβολή αμοιβής. (παρ.6 άρθρο 158 Ν.3463/06)

 

Στις περιπτώσεις του στοιχείου β΄ της παραγράφου 4 του άρθρου 158 του Ν.3463/06 και στις περιπτώσεις  απευθείας ανάθεσης προμηθειών, παροχής υπηρεσιών, εκπόνησης μελετών και εκτέλεσης έργων όταν συντρέχει κατεπείγουσα ανάγκη, εάν δεν υπάρχει στον  προϋπολογισμό πίστωση ή αυτή που υπάρχει είναι ανεπαρκής, η αναγκαία τροποποίηση του  προϋπολογισμού γίνεται στην πρώτη, μετά την ανάθεση, συνεδρίαση του δημοτικού ή  κοινοτικού συμβουλίου. (παρ.7 άρθρο 158 Ν.3463/06)

Οι εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις του Δημοτικού Κώδικα περί εκσκαφών προς ανεύρεση ύδατος και εγκατάστασης δικτύου ύδρευσης εφαρμόζονται και προκειμένου περί των Δ.Ε.Υ.Α. (παρ.3 άρθρο 22 Ν.1069/80, όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 9 του Ν.4483/17)

Όμοιες ή ομοειδείς δαπάνες δύνανται να εγγραφούν σε ξεχωριστές πιστώσεις, κατά Ειδικό Φορέα και ΚΑΕ στον εγκεκριμένο προϋπολογισμό της Περιφέρειας ή του Δήμου ή της Δ.Ε.Υ.Α. και να εκτελεστούν αυτοτελώς, εφόσον αφορούν σε διαφορετικές περιφερειακές ή δημοτικές ενότητες, αντιστοίχως.
 (παρ. 14 του άρθρου 6 του Ν.4071/2012, όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 26 του Ν.4585/18). Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση, με την ανωτέρω διάταξη της παραγράφου 14 επιτρέπεται η εγγραφή όμοιων ή ομοειδών πιστώσεων σε διαφορετικούς κωδικούς αριθμούς του προϋπολογισμού του Δήμου εφόσον κάθε εγγραφή αναφέρεται σε διαφορετική δημοτική ενότητα. Η ρύθμιση αφορά κάθε είδος εγγραφής δηλαδή πιστώσεις για εκτέλεση έργων, προμηθειών, εργασιών ή μελετών και είναι αναγκαία διότι επιτρέπει την διενέργεια των διαδικασιών ανάθεσης από τις διευθύνσεις τεχνικών υπηρεσιών των δημοτικών ενοτήτων έτσι ώστε να επιτυγχάνονται ταχύτερες διαδικασίες, να αποφεύγονται οι μετακινήσεις προσωπικού για την διεκπεραίωση των διαδικασιών ανάθεσης και να καθίσταται ευχερέστερη η πρόσβαση των προμηθευτών και εργοληπτών κάθε περιοχής στους διαγωνισμούς που έχουν τοπική αναφορά έτσι ώστε να ενισχύεται η τοπική οικονομία, ιδίως στις σημερινές συνθήκες της οικονομικής κρίσης.

 

Με τη στενή γραμματική ερμηνεία της ανωτέρω διάταξης, οι Δ.Ε.Υ.Α. δεν συμπεριλαμβάνονταν στους φορείς που μπορούσαν να εφαρμόσουν την ανωτέρω διάταξη.

Mε το άρθρο 26 του Ν.4585/18 αντικαθίσταται η παρ. 14 του άρθρου 6 του ν. 4071/2012 (Α΄ 85) και δίνεται πλέον η δυνατότητα και από τις ΔΕΥΑ να εγγράφουν σε ξεχωριστές πιστώσεις Όμοιες ή ομοειδείς δαπάνες και να τις εκτελούν αυτοτελώς εφόσον αφορούν σε διαφορετικές δημοτικές ενότητες.

 

Από την 1η.1.2024 καταργείται η δυνατότητα εγγραφής όμοιων ή ομοειδών δαπανών στον προϋπολογισμό Δήμου και Δ.Ε.Υ.Α. ανά δημοτική ενότητα. (άρθρο 50 και περίπτ.β της παρ.1 του άρθρου 96 ν.5027/23)- καταργήθηκε το άρθρο 50 του ν.5027/23 από την περίπτ. β της παρ. 2 του άρθρου 53 του ν.5056/23


Απαιτητές υποχρεώσεις φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης α' βαθμού που αφορούν έργα και επενδυτικές δραστηριότητες συγχρηματοδοτούμενες από εθνικά/ ευρωπαϊκά προγράμματα δύναται να αντιμετωπίζονται είτε από τα τακτικά ή έκτακτα ανειδίκευτα έσοδα είτε από άλλους θεσμοθετημένους πόρους για επενδυτικές δαπάνες (λ.χ. ΣΑΤΑ) είτε από δάνεια που αφορούν την κάλυψη των συγκεκριμένων δαπανών των φορέων με την κίνηση των αντίστοιχων κωδικών αριθμών εσόδων - εξόδων των προϋπολογισμών τους. Όταν περιέλθει η σχετική έκτακτη οικονομική ενίσχυση στον φορέα για το έργο ή την επενδυτική δραστηριότητα, υπό την προϋπόθεση ότι έχουν καλύψει τη σχετική απαίτηση με μία εκ των ανωτέρω αναφερόμενων χρηματοδοτικών πηγών, αναπληρώνουν τα έσοδα αυτά κατά το μέρος της διενεργηθείσας δαπάνης, τηρώντας τις κείμενες περί αναμορφώσεων του προϋπολογισμού τους διατάξεις. (
παρ 14 άρθρο 9 ν. 4071/2012)