Παραγραφή αξιώσεων - απαιτήσεων κατά ΟΤΑ
Ι. Νομοθετικό καθεστώς-Αναγκαιότητα λήψης απόφασης
ΙΙ. Χρόνος παραγραφής ανά περίπτωση
1. Γενικά
2. Απαιτήσεων προς επιστροφή αχρεωστήτως καταβληθέντος χρηματικού ποσού & για λογαριασμό τρίτων
3. Απαιτήσεων των επί σχέσει δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου υπαλλήλων του Δημοσίου, πολιτικών ή στρατιωτικών
4. Απαιτήσεων των συνταξιούχων και βοηθηματούχων του Δημοσίου
5. Απαιτήσεων βεβαιωμένων με τελεσίδικη δικαστική απόφαση ή που έχουν βεβαιωθεί με τίτλο πληρωμής
6. Απαιτήσεων κατά του ΙΚΑ - ασφαλιστικά
7. Απαιτήσεων αναγκαστικής απαλλοτρίωσης
8. Απαιτήσεων από πρόστιμο που επιβλήθηκε λόγω μη συμμόρφωση της Διοίκησης με δικαστική απόφαση
9. Απαιτήσεων από ανταλλάξιμα ακίνητα
10. Απαιτήσεων αιρετών
11. Απαιτήσεων δικηγόρων
12. Απαιτήσεων κατά δημοτικών επιχειρήσεων που περιήλθαν στο Δήμο
13. Απαιτήσεων για έκδοση πράξης επιβολής φόρων, τελών , προστίμων, εισφορών
14. Απαιτήσεων τελών κυκλοφορίας και μηχανημάτων έργου
15. Εφάπαξ βοήθημα του Ν.103/1975
16. Αξίωση για επιδότηση αγοράς ή ανέγερση κατοικίας
17. Από αδικαιολόγητο πλουτισμό (λόγω ακυρότητας σύμβασης)
18. Σε κληροδότημα δυνάμει διαθήκης
19. Ενισχύσεις στο πλαίσιο Μέτρων του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης, τα οποία συνεπάγονται πολυετείς υποχρεώσεις
ΙΙΙ. Έναρξη παραγραφής ανά περίπτωση
1. Γενικά
2. Απαιτήσεων των επί σχέσει δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου υπαλλήλων του Δημοσίου, πολιτικών ή στρατιωτικών
3. Απαιτήσεων έργων - μελετών
4. Απαιτήσεων Τμηματικών παραλαβών
5. Τμηματικές Πληρωμές
6. Οδοιπορικών εξόδων
7. Πρόκληση τρυματισμού προσώπου
8. Αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών
9. Απαιτήσεων βεβαιωμένων με τελεσίδικη δικαστική απόφαση
10. Αναδρομική μισθολογική αποκατάσταση κατόπιν δικαστικής απόφασης
11. Ενισχύσεις στο πλαίσιο Μέτρων του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης, τα οποία συνεπάγονται πολυετείς υποχρεώσεις
IV. Αναστολή - διακοπή παραγραφής
1. Αναστολή παραγραφής
2. Διακοπή παραγραφής
V. Συνέπειες παραγραφής
Ι. Νομοθετικό καθεστώς- Αναγκαιότητα λήψης απόφασης
Για την παραγραφή των αξιώσεων κατά των Ο.Τ.Α. εφαρμόζονται οι διατάξεις που διέπουν την παραγραφή των αξιώσεων κατά του Δημοσίου. Κάθε άλλη διάταξη που ορίζει μεγαλύτερο χρόνο παραγραφής των αξιώσεων κατά των Ο.Τ.Α. καταργείται. (άρθρο 276 παρ. 2 Ν. 3463/2006)
Οι διατάξεις που αφορούν την παραγραφή απαιτήσεων κατά του δημοσίου και κατ' επέκταση κατά των ΟΤΑ ρυθμίζονται:
α) από το Ν. 4270/2014 (ιδίως τα άρθρα 140-144).
Οι διατάξεις του Υποκεφαλαίου 12 του Κεφαλαίου Β' του Μέρους Δ' (άρθρα 136-145) του Ν. 4270/2014 ισχύουν για απαιτήσεις του Δημοσίου που βεβαιώνονται προς είσπραξη μετά την 1.1.2015, καθώς και για απαιτήσεις σε βάρος του Δημοσίου που γεννώνται μετά την ημερομηνία αυτή.
Κατ' εξαίρεση: οι διατάξεις της περίπτωσης γ' του άρθρου 143 εφαρμόζονται και για ήδη υποβληθείσες αιτήσεις προς το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους και η σχετική προθεσμία των έξι (6) μηνών αρχίζει από την έναρξη ισχύος του νόμου 4270/2014... (άρθρο 183 παρ. 2 περ. β΄και γ΄του Ν. 4270/2014)
β) από το Ν. 2362/1995 (ιδίως τα άρθρα 90 έως και 94) για τις απαιτήσεις οι οποίες γεννήθηκαν μετά το χρόνο έναρξης του νόμου (δηλαδή μετά την 1/1/1996 σύμφωνα με το άρθρο 119 του ιδίου νόμου) και πριν την 1/1/2015 -προβλέπονται όμως και ειδικότερες εξαιρέσεις- (χρόνο έναρξης του νόμου 4270/2014).
Όσον αφορά την αναστολή και τη διακοπή της παραγραφής, οι σχετικές διατάξεις του Ν. 2362/1995 εφαρμόζονται και επί απαιτήσεων που έχουν γεννηθεί πριν από την ισχύ αυτού, εάν τα επαγόμενα την αναστολή ή διακοπή γεγονότα έχουν συντελεσθεί μετά την ισχύ αυτού. (άρθρο 107 παρ. 1 Ν. 2362/1995)
Οι διατάξεις του Ν. 2362/1995 περί των συνεπειών της συμπληρωθείσας παραγραφής ισχύουν και επί απαιτήσεων που έχουν γεννηθεί πριν από την ισχύ αυτού, ανεξάρτητα από το χρόνο συμπληρώσεως της παραγραφής. (άρθρο 107 παρ. 2 Ν. 2362/95)
γ) με τις διατάξεις του ΝΔ 321/69 (ιδίως τα άρθρα 91 έως και 96) πριν την 1/1/1996 (χρόνο έναρξης του νόμου 2362/95)
Η παραγραφή των υποχρεώσεων γίνεται αυτοδικαίως, δυνάμει των κείμενων διατάξεων. Ως εκ τούτου, η λήψη σχετικής περί παραγραφής απόφασης από τα οικεία δημοτικά ή περιφερειακά συμβούλια, κατόπιν εισήγησης της οικονομικής υπηρεσίας του φορέα, που λαμβάνει χώρα κατά τη συνήθη πρακτική και κατ’ επίκληση της γενικής αρμοδιότητας του συλλογικού αυτού οργάνου να αποφασίζει για όλα τα θέματα που αφορούν στο δήμο ή την περιφέρεια και εφόσον δεν ορίζεται διαφορετικά, είναι κατά την άποψή μας εκ του περισσού. Η οικονομική επιτροπή και το δημοτικό ή περιφερειακό συμβούλιο αντίστοιχα, θα εμπλακούν ούτως ή άλλως κατά την αναμόρφωση του προϋπολογισμού, με την οποία θα αποτυπωθεί η διαγραφή, από αυτόν, των πιστώσεων που αφορούν οφειλές που έχουν παραγραφεί. (ΥΠ.ΕΣ. εγκ.7/8783/07.02.2020)
ΙΙ. Χρόνος παραγραφής ανά περίπτωση
1. Γενικά
Οποιαδήποτε απαίτηση κατά του Δημοσίου, πλην εκείνων για τις οποίες εφαρμόζονται οι διατάξεις του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας (ν. 4174/2013, Α' 170), παραγράφεται μετά την παρέλευση πενταετίας, εφόσον από άλλη γενική ή ειδική διάταξη δεν ορίζεται βραχύτερος χρόνος παραγραφής αυτής. (άρθρο 140 παρ. 1 του Ν. 4270/2014, πρώην άρθρο 90 παρ. 1 του Ν. 2362/1995)
2. Απαιτήσεων προς επιστροφή αχρεωστήτως καταβληθέντος χρηματικού ποσού & για λογαριασμό τρίτων
Η κατά του Δημοσίου απαίτηση προς επιστροφή αχρεωστήτως ή παρά το νόμο καταβληθέντος σ' αυτό χρηματικού ποσού παραγράφεται μετά τρία (3) έτη, από την καταβολή. Οι διατάξεις της παρούσας παραγράφου εφαρμόζονται και επί ποσών που εισπράττονται από το Δημόσιο για λογαριασμό τρίτων. (άρθρο 140 παρ. 2 του Ν. 4270/2014, πρώην άρθρο 90 παρ. 2 του Ν. 2362/1995)
3. Απαιτήσεων των επί σχέσει δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου υπαλλήλων του Δημοσίου, πολιτικών ή στρατιωτικών
Η απαίτηση οποιουδήποτε των με σχέση δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου υπαλλήλων του Δημοσίου, πολιτικών ή στρατιωτικών, κατ' αυτού, που αφορά σε αποδοχές ή άλλες κάθε φύσεως απολαβές αυτών ή αποζημιώσεις, έστω και αν βασίζεται σε παρανομία των οργάνων του Δημοσίου ή στις περί αδικαιολογήτου πλουτισμού διατάξεις παραγράφεται μετά την παρέλευση διετίας από τη γένεσή της. (άρθρο 140 παρ. 3 του Ν. 4270/2014, πρώην άρθρο 90 παρ. 3 του Ν. 2362/1995)
Οι διατάξεις του άρθρου 90 παρ.3 ν. 2362/1995 (ήδη 140 παρ.3 ν. 4270/2014) με την οποία ρυθμίζεται ειδικά το θέμα του χρόνου παραγραφής (διετίας) των απαιτήσεων των με σχέση δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου υπαλλήλων του Δημοσίου, πολιτικών ή στρατιωτικών, κατά του Δημοσίου, οι οποίες αφορούν σε αποδοχές ή άλλες κάθε φύσεως απολαβές τους ή αποζημιώσεις, και ορίζεται ως χρονικό σημείο ενάρξεως της συγκεκριμένης παραγραφής, η γένεση της κάθε αντίστοιχης απαιτήσεως ισχύουν και επί Ο.Τ.Α. (ΑΠ Β2' Πολιτικό Τμήμα 575/2020)
Η παραγραφή του δικαιώματος των περιπτώσεων του άρθρου 140 παρ. 3 του Ν. 4270/2014 είναι δέκα (10) ετών. (άρθρο 140 παρ. 4 του Ν. 4270/2014, πρώην άρθρο 90 παρ. 4 του Ν. 2362/1995) Τούτο σημαίνει ότι σε περίπτωση που δεν έχει εισπραχθεί μία συγκεκριμένη αμοιβή, παροχή, αποζημίωση μισθολογικού χαρακτήρα σε διάστημα δέκα ετών, όταν παρέλθει το χρονικό διάστημα των δέκα ετών, ο δικαιούχος δεν μπορεί να την εισπράξει αναδρομικά ούτε και μέσα στη τελευταία διετία.
H πιο πάνω διετής παραγραφή αφορά τις κατ`ιδίαν αξιώσεις που πηγάζουν από την εκτέλεση υπηρεσίας εκτός έδρας. Οι αξιώσεις δε αυτές γεννιώνται αυτοτελώς για κάθε φορά που ο μισθωτός (υπάλληλος, υπηρέτης ή εργατοτεχνίτης) διατάσσεται από τον εργοδότη του να εκτελέσει υπηρεσία εκτός έδρας και δεν εξαρτώνται από το καθόλου δικαίωμα, το οποίο προκειμένου περί μισθού είναι το δικαίωμα για μισθοληψία. (ΕφΑθ 8725/1989)
Οι απαιτήσεις της υπαλλήλου για καταβολή αναδρομικών αποδοχών που αντιστοιχούν σε οποιοδήποτε χρονικό διάστημα πριν την κατάταξή της, υπέπεσαν στην προβλεπόμενη από τη διάταξη του άρθρου 90 παρ. 3 του ν. 2362/1995 διετή παραγραφή, δεδομένου ότι η διακοπείσα με την υποβολή της από 19-07-2011 αίτησής της προς την αρμόδια υπηρεσία του Δημοσίου για την καταβολή τους, παραγραφή, άρχισε εκ νέου μετά την πάροδο έξι μηνών από την υποβολή της αίτησης και συμπληρώθηκε την 20-1-2014, χωρίς να μεσολαβήσει εν τω μεταξύ άλλο διακοπτικό του χρόνου της γεγονός. (ΓνΝΣΚ 76/2019)
Συνταγματικότητα διάταξης
Οι οιασδήποτε φύσεως μισθολογικές αξιώσεις των υπαλλήλων ή πάσης φύσεως προσωπικού κατά του Ελληνικού Δημοσίου, συνεπώς και οι τυχόν αξιώσεις δημοτικών ή κοινοτικών υπαλλήλων κατά του Δημοσίου, είτε αυτές βασίζονται σε παρανομία των οργάνων αυτού είτε στις διατάξεις για αδικαιολόγητο πλουτισμό, δηλαδή είτε πρόκειται για ευθεία αγωγή κατά του Δημοσίου, είτε για αγωγή αποζημιώσεως κατά το άρθρο 105 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα, εξαιτίας παραλείψεως οφειλομένης νόμιμης ενέργειας οργάνων του Δημοσίου, ως προϋποθέσεως για τη θεμελίωση των σχετικών αξιώσεων, υπόκεινται σε διετή παραγραφή, η οποία, όσον αφορά τη διαφοροποίηση αυτής από την γενικά προβλεπόμενη για όλες τις άλλες χρηματικές αξιώσεις κατά του Δημοσίου, πενταετή παραγραφή, τόσο στην παράγραφο 1 του άρθρου 90 όσο και στις παραγράφους 1 και 2 του άρθρου 86 του Ν.2362/95, δεν αντίκειται στην από το άρθρο 4 παρ. 1 του Συντάγματος αρχή της ισότητας. (ΣτΕ 1084/2016)
Οι αξιώσεις της αναιρεσίβλητης, οι αναγόμενες στα έτη 1995 έως και 1998, έχουν υποκύψει στην διετή παραγραφή του άρθρ. 91 παρ. 3 του ν.δ. 321/1969 και του άρθρ. 90 παρ. 3 του ν. 2362/1995, ενόψει και του ότι ο μισθός των δημοσίων υπαλλήλων καταβάλλεται την 1η και την 16η κάθε μήνα. (ΣτΕ 1084/2016)
Η διάταξη του άρθρου 48 παρ. 3 του Ν. Δ/τος 496/1974, που θεσπίζει διετή παραγραφή για τις αξιώσεις των υπαλλήλων των ΝΠΔΔ από καθυστερούμενες αποδοχές ή απολαβές οποιασδήποτε φύσης ή αποζημιώσεις από αδικαιολόγητο πλουτισμό που ορίζονται και οφείλονται απ' ευθείας από το νόμο, δεν αντίκειται στην κατά το άρθρο 4 παρ. 1 του Συντάγματος αρχή της ισότητας. Η αμφισβήτηση που ανέκυψε σε σχέση με την ουσιαστική συνταγματικότητα της διατάξεως του άρθρου 48 παρ. 3 του Ν.Δ. 496/1974, από την έκδοση αντίθετης, προς τα κριθέντα επί του επιμάχου αυτού ζητήματος με τις αποφάσεις υπ' αριθμ. 31, 1491, 1560 και 1561/2007 του Αρείου Πάγου, αποφάσεως υπ' αριθμ. 3654/2008 του Συμβουλίου της Επικρατείας, πρέπει να αρθεί με την υιοθέτηση των κριθέντων από τον Αρειο Πάγο. (ΑΕΔ 9/2009, 2/2012)
Η εφαρμογή από τα εθνικά δικαστήρια των διατάξεων που προβλέπουν διετή παραγραφή των αξιώσεων των υπαλλήλων των ΝΠΔΔ κατά των εν λόγω νομικών προσώπων (άρθρο 48 παρ. 3 του ΝΔ 497/1974), δεν παραβιάζει το άρθρο 1 του Πρώτου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ, που εγγυάται το δικαίωμα στην περιουσία, σε συνδυασμό με το άρθρο 14 της ΕΣΔΑ, που απαγορεύει τις διακρίσεις. To EΔΔΑ δέχθηκε ότι μία διετής προθεσμία παραγραφής δεν περιορίζει υπερβολικά τη δυνατότητα για τους δημοσίους υπαλλήλους να διεκδικήσουν δικαστικά τους μισθούς και τα επιδόματα που τους οφείλονται από τη Διοίκηση (βλ. παρ. 51 της απόφασης). (3.10.2013 απόφαση του ΕΔΔΑ)
Αποζημίωση απόλυσης
Η Υπηρεσία δεν μπορεί να προβεί στην έκδοση απόφασης καθορισμού αποζημίωσης του άρθρου 55 του Π.Δ/τος 410/1988 υπαλλήλου με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου, που απολύθηκε αυτοδικαίως λόγω της συμπλήρωσης του ορίου ηλικίας, δεδομένου ότι η αξίωση αυτή, που γεννήθηκε από το χρόνο της αυτοδίκαιης απόλυσης, έχει υποκύψει στη διετή παραγραφή της παρ. 3 του άρθρου 90 του Ν. 2362/1995. (ΓνΝΣΚ 432/2012)
Η αξίωση υπαλλήλου δημοτικού ν.π.δ.δ. για τη λήψη αποζημίωσης λόγω συνταξιοδότησης, βάσει του άρθρου 204 του Κ.Κ.Δ.Κ.Υ., γεννάται κατά το χρόνο αποχώρησής του από την υπηρεσία, εφόσον έχει συμπληρώσει τις προϋποθέσεις λήψης κύριας σύνταξης. (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.1 Πράξη 302/2014. Μη ανακλητέα με την Ελ. Συν. Τμ. 1 Πράξη 51/2015) Έχει ήδη υποπέσει στη διετή παραγραφή του άρθρου 90 παρ. 3 του Ν.2362/1995. (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.1 Πράξη 43/2015)
Η αξίωση υπαλλήλου για απόληψη της αποζημίωσης του ν. 3584/2007 γεννάται από το χρόνο αποχώρησης του υπαλλήλου από την υπηρεσία, ήτοι από το χρόνο έκδοσης της οικείας διαπιστωτικής πράξης αποχώρησής του και υπόκειται σε διετή παραγραφή. (Ελ. Συν. Τμήμα 1 Πράξη 19/2017) (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. 1 Πράξη 62/2017) (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.1 194/2019, 283/2019)
Δοθέντος δε ότι η αξίωση για τη λήψη της αποζημίωσης αυτής γεννάται και καθίσταται δικαστικώς επιδιώξιμη από τον χρόνο αποχώρησης της υπαλλήλου από την υπηρεσία (έκδοση οικείας διαπιστωτικής πράξης αποχώρησής), η διετής παραγραφή της αξίωσης αυτής θα συμπληρωνόταν, εν προκειμένω, στις 12.9.2016, ήτοι σε χρόνο πριν την υποβολή της από 3.7.2017 αίτησης της και, κατ’ επέκταση πριν από την εκκαθάριση του εντάλματος. Εντούτοις, εφόσον τα αρμόδια όργανα του Δήμου θεώρησαν ότι η έκδοση της οριστικής απόφασης απονομής κύριας σύνταξης αποτελεί προϋπόθεση για τη γένεση και την εκκαθάριση της σχετικής αξίωσής, με αποτέλεσμα την καθυστερημένη, μετά την πάροδο της διετίας, εκκαθάρισή της, κρίνεται ότι η διετής παραγραφή δεν συμπληρώθηκε στις 12.9.2016. Τούτο δε διότι η επίμαχη αξίωση της υπαλλήλου κατέστη δικαστικώς επιδιώξιμη μετά την έκδοση της από 6.6.2017 οριστικής απόφασης του Διευθυντή του Υποκαταστήματος Ι.Κ.Α.-Ε.Τ.Α.Μ., για την απονομή σε αυτήν οριστικής σύνταξης. Συνεπώς, νομίμως αυτή υπέβαλε την από 3.7.2017 αίτησή της για να της καταβληθεί η δικαιούμενη και μη υποκύψασα στη διετή παραγραφή αξίωση αποζημίωσης λόγω συνταξιοδότησης. Νόμιμη δαπάνη. (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. 1 Πράξεις 244/2018, 245/2018, 19/2017 και 14/2018)
ΟΜΩΣ σύμφωνα με το Υπ. Οικ. 2/66451/0026/20.07.2016 επειδή, σύμφωνα με τη νομολογία, η αποζημίωση του άρθρου 49 του ν. 993/1979 (όπως αυτό κωδικοποιήθηκε με το άρθρο 55, παρ. 1 του π.δ/τος 410/1988) έχει χαρακτήρα έκτακτης κατά την αποχώρηση ή απόλυση του υπαλλήλου οικονομικής ενίσχυσής του και δεν αποτελεί μέρος των αποδοχών του, ούτε "απολαβή", υπό την ανωτέρω έννοια, η αξίωση καταβολής της ανωτέρω αποζημιώσεως δεν υπόκειται στη διετή αλλά στην πενταετή παραγραφή. Επισημαίνεται ότι ο χρόνος παραγραφής της ανωτέρω απαίτησης αρχίζει από το τέλος του οικονομικού έτους μέσα στο οποίο γεννήθηκε και είναι δυνατή η δικαστική της επιδίωξη (αρθ. 141 ν. 4270/2014). (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ1 Πράξη 195/2019 - βλ. παραπάνω αντίθετες πράξεις του ίδιου τμήματος)
Σχετικά με την πενταετή παραγραφή κρίθηκαν με Γνωμοδ. του ΝΣΚ τα εξής:
Εκδόθηκε η υπ’ αριθ. 8/2020 γνωμ. της Α΄ Τακτικής Ολομέλειας ΝΣΚ με την οποία έγιναν δεκτά τα εξής:
α) Η αξίωση της ανωτέρω υπαλλήλου με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου, για τη χορήγηση της αποζημίωσης του άρθρου 55 του π.δ. 410/1988, υπάγεται στην πενταετή παραγραφή της παρ. 1 του άρθρου 140 του ν. 4270/2014 (κατά πλειοψηφία) και
β) η πενταετής παραγραφή αυτή, στη συγκεκριμένη περίπτωση, άρχισε από το τέλος του οικονομικού έτους 2014, σύμφωνα με το άρθρο 141 του ν.4270/2014, δηλαδή την 1η-1-2015, διεκόπη την 11η-1-2018 και άρχισε ξανά την 12η-7-2018 (ομόφωνα). Παραπέμφθηκε στην Ολομέλεια του ΝΣΚ, κατόπιν της υπ’ αριθ. 247/2019 γνωμοδότησης του Β΄ Τμήματος ΝΣΚ
Αποδοχές ειδικών συνεργατών
Για τους ειδικούς συνεργάτες των δημάρχων η αξίωση επί των αποδοχών καθώς και η συναφής, μισθολογικού χαρακτήρα αξίωση επί των κατ' αποκοπή εξόδων κίνησης που καταβάλλονταν σε αυτούς κατά το κρίσιμο διάστημα, παραγράφονται μετά την παρέλευση διετίας από τότε που γεννήθηκαν οι αξιώσεις αυτές, ήτοι από την πρώτη ημέρα του μήνα που ακολουθεί εκείνον στον οποίο αφορούν. (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.1 Πράξη 310/2014)
Εξοδα κίνησης
Στο ρυθμιστικό πεδίο των διατάξεων της παρ. 3 του άρθρου 90 του ν. 2362/1995 για την παραγραφή αξιώσεων υπαλλήλων εμπίπτει και η απόδοση χρηματικού ποσού για τις δαπάνες στις οποίες υποβλήθηκε ο υπάλληλος που χρησιμοποίησε ιδιόκτητο μεταφορικό μέσο για την εκτέλεση της ανατεθείσας σε αυτόν υπηρεσίας. Η αξίωση απόδοσης των δαπανών στις οποίες υποβλήθηκε ο υπάλληλος γεννάται την πρώτη ημέρα του μήνα που ακολουθεί το μήνα στον οποίο αναφέρονται οι μετακινήσεις. (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. I Πράξη 34/2014)
Οδοιπορικά.Η σχετική αξίωση για το μήνα Ιανουάριο του έτους 2016, η οποία γεννήθηκε την 1.2.2016, ήτοι την πρώτη του μηνός που ακολουθεί το μήνα στον οποίο διενεργήθηκαν οι μετακινήσεις, είχε υποπέσει κατά το χρόνο της ενταλματοποίησής της, ήτοι στις 22.3.2018, στη διετή παραγραφή του άρθρου 140 παρ. 3 ν. 4270/2014, η οποία συμπληρώθηκε στις 31.1.2018. Συγγνωστή πλάνη. (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. 1 Πράξη 202/2018)
Αποζημίωσης υπερωριακής απασχόλησης
Η παραγραφή της ένδικης αξίωσης του ενάγοντος είναι διετής, αρχομένη από τη γένεση της αξίωσης, δηλαδή από τον επόμενο μήνα της παροχής της υπερωριακής εργασίας. (ΔΠρΣυρ 54/2015)
4. Απαιτήσεων των συνταξιούχων και βοηθηματούχων του Δημοσίου
5. Απαιτήσεων βεβαιωμένων με τελεσίδικη δικαστική απόφαση ή που έχουν βεβαιωθεί με τίτλο πληρωμής
Χρηματική απαίτηση κατά του Δημοσίου, που έχει αναγνωρισθεί σύμφωνα με τη διαδικασία που προβλέπεται από τη νομοθεσία περί Νομικού Συμβουλίου του Κράτους ή που έχει βεβαιωθεί με τελεσίδικη δικαστική απόφαση ή για την οποία έχει εκδοθεί τίτλος πληρωμής, υπόκειται σε πενταετή παραγραφή, που αρχίζει από την αναγνώριση ή την τελεσιδικία ή την έκδοση του τίτλου πληρωμής, αντίστοιχα. (άρθρο 140 παρ. 6 του Ν. 4270/2014, πρώην άρθρο 90 παρ. 6 του Ν. 2362/1995) (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμήμα 1 Πράξη 95/2017)
Είναι δυνατή η συμμόρφωση της Διοίκησης με απόφαση Διοικητικού Εφετείου που έχει εκδοθεί επί εργολαβικής προσφυγής, διότι η χρηματική απαίτηση της αναδόχου που περιέχεται σε αυτήν, δεν έχει υποπέσει μέχρι σήμερα σε παραγραφή (ομόφ.). (ΓνΝΣΚ 145/2019)
Η διάταξη αυτή αφορά στην παραγραφή μιας ενεργού (μη παραγεγραμμένης) κατά το χρόνο της ενταλματοποίησής της (έκδοσης τίτλου πληρωμής) αξίωσης. (Ελ.Συν.Τμ.1 Πράξη 51/2015)
Οι αξιώσεις σε βάρος του Δημοσίου που βεβαιώθηκαν με την υπ' αριθμ.1788/2006 τελεσίδικη απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Θεσσαλονίκης υπέκυψαν, ως εκ του χρόνου βεβαιώσεώς τους, στην πενταετή παραγραφή του άρθρου 90 παρ.6 του Ν. 2362/1995 και η Υπηρεσία δεν μπορεί να εξοφλήσει τις αξιώσεις αυτές. (ΓνΝΣΚ 98/2015)
Οι απαιτήσεις κατά του Ελληνικού Δημοσίου που βεβαιώθηκαν τελεσίδικα με την υπ’ αριθ. 9250/2008 απόφαση του Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθηνών έχουν υποπέσει στην προβλεπόμενη από την ισχύουσα κατά τον χρόνο γέννησης αυτών διάταξη του άρθρου 90 παρ. 6 του ν. 2362/1995 πενταετή παραγραφή, η οποία δεν διακόπηκε με την υποβολή της από 24.11.2017 αίτησης προς το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους. Η πενταετής παραγραφή των απαιτήσεων κατά του Ελληνικού Δημοσίου που βεβαιώθηκαν τελεσίδικα με την υπ’ αριθ. 6229/2013 απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών διακόπηκε με την υποβολή της από 24.11.2017 αίτησης προς το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους και δεν είχε συμπληρωθεί κατά τον χρόνο υποβολής του ερωτήματος (ομόφωνα). (ΓνΝΣΚ 111/2021)
6. Απαιτήσεων κατά του ΙΚΑ
Οι κάθε είδους χρηματικές απαιτήσεις του Ι.Κ.Α. που προέρχονται από εισφορές αναλογούντα οίκοθεν προσθετό τέλη, προσαυξήσεις, αυτοτελή προσθετά τέλη, πρόστιμα ακάλυπτων επιταγών, λοιπά πρόστιμα, τόκους, έξοδα διοικητικής εκτέλεσης, δικαστικά έξοδα κ.λπ., καθώς και των οργανισμών, ταμείων και λογαριασμών, των οποίων οι εισφορές συνεισπράττονται, από το Ι.Κ.Α., παραγράφονται μετά δεκαετία.
Ειδικά για τις απαιτήσεις κατά του Δημοσίου, η ανωτέρω παραγραφή είναι πενταετής, σύμφωνα με το άρθρο 90 του ν.2362/1995 (πλέον άρθρο 140 του Ν. 4270/2014). (παρ. 7 άρθρου 27 Α.Ν. 1846/1951, όπως αντικαταστάθηκε με την παρ.8 του άρθρου 2 του Ν.2556/97)
Η κατά τα ανωτέρω παραγραφή, προκειμένου για τις εισφορές, τα οίκοθεν προσθετά, τέλη τις προσαυξήσεις και τα αυτοτελή πρόσθετα, τέλη αρχίζει από την πρώτη ημέρα του επόμενου έτους από εκείνο μέσα στο οποίο παρασχέθηκε η ασφαλιστέα εργασία η υπηρεσία για δε τα πρόστιμα ακάλυπτων επιταγών, τόκους, δικαστικό έξοδα, έξοδα διοικητικής εκτέλεσης και τα λοιπά πρόστιμα αρχίζει από την πρώτη ήμερα του επομένου έτους μέσα στο οποίο έγινε η ταμειακή βεβαίωση τους. (παρ. 7 άρθρου 27 Α.Ν. 1846/1951, όπως αντικαταστάθηκε με την παρ.8 του άρθρου 2 του Ν.2556/97)
Οι απαιτήσεις του Ι.Κ.Α. από ληξιπρόθεσμες εισφορές, πρόσθετα τέλη, προσαυξήσεις, πρόστιμα, τόκους, δικαστικά έξοδα, έξοδα διοικητικής εκτέλεσης και αχρεωστήτως ληφθείσες παροχές εισπράττονται με βάση τη χρονική σειρά βεβαίωσης τους, η οποία προκύπτει από τον αύξοντα αριθμό και την ημερομηνία του τριπλότυπου βεβαίωσης. (παρ. 2 άρθρου 27 Α.Ν. 1846/1951, όπως τροποποιήθηκε με την παράγραφο 4 του άρθρου 21 του ν.1902/1990 και αντικαταστάθηκε με την παρ.1 του άρθρου 15 του Ν. 2972/2001)
Οι διατάξεις των παραγράφων 1 και 4 του άρθρου 87 του ν.2362/1995 περί αναστολής παραγραφής των απαιτήσεων του Δημοσίου, καθώς και των άρθρων 56 και 89 του ίδιου νόμου περί διακοπής παραγραφής των απαιτήσεων του Δημοσίου και συνεπειών παραγραφής αυτών αντίστοιχα, εφαρμόζονται ανάλογα και στο Ι.Κ.Α. (παρ. 7α άρθρου 27 Α.Ν. 1846/1951, όπως προστέθηκε με την παρ.8 του άρθρου 2 του Ν. 2556/97)
Σημειώνεται ότι κατά τη διάρκεια της ρύθμισης του άρθρου 28 του Ν. 4321/2015 και εφόσον τηρούνται οι όροι αυτής και καταβάλλονται οι τρέχουσες ασφαλιστικές εισφορές:... δ. Αναστέλλεται ο χρόνος παραγραφής των οφειλών, σύμφωνα με τα οριζόμενα στις διατάξεις της παρ. 8 του άρθρου 2 του ν. 2556/1997. (άρθρο 28 παρ. 15 Ν. 4321/2015)
Οι μη βεβαιωμένες από τους Φ.Κ.Α. απαιτήσεις από ασφαλιστικές εισφορές υπόκεινται στην γενική εικοσαετή παραγραφή του άρθρου 249 Α.Κ. μόνον εφόσον ειδικές καταστατικές διατάξεις δεν ορίζουν άλλως. Οι ειδικές διατάξεις των Φ.Κ.Α. που προβλέπουν άλλον (συντομότερο της εικοσαετίας) χρόνο παραγραφής, και άλλη αφετηρία αυτής (πλην της βεβαιώσεως) έχουν μεν ισχύ, αλλά αφορούν μόνον τις μη βεβαιωμένες οφειλές. Οι ειδικές διατάξεις των Φ.Κ.Α. που προβλέπουν άλλον (συντομότερο της εικοσαετίας) χρόνο παραγραφής, αλλά με αφετηρία τον χρόνο της βεβαιώσεως κατισχύουν του άρθρου 137 του Ν. 3655/2008 κατά τη ρητή πρόβλεψη του άρθρου αυτού. (ομοφ.) ΑΠΟΔΕΚΤΗ (ΓνΝΣΚ 8/2014)
7. Απαιτήσεων αναγκαστικής απαλλοτρίωσης
Η αξίωση για την είσπραξη της αποζημίωσης που προσδιορίσθηκε προσωρινά ή οριστικά παραγράφεται μετά την παρέλευση οκταετίας από την αποδεδειγμένη κατάληψη του απαλλοτριωθέντος ακινήτου και σε κάθε περίπτωση μετά την παρέλευση δεκαετίας επταετίας από τη συντέλεση της απαλλοτρίωσης, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 7.
Εάν η οριστική αποζημίωση καθορισθεί μετά τη συντέλεση της απαλλοτρίωσης, η αξίωση για την είσπραξη της τυχόν διαφοράς μεταξύ οριστικής και προσωρινής αποζημίωσης παραγράφεται μετά την παρέλευση πενταετίας από τη δημοσίευση της απόφασης που καθορίζει την οριστική τιμή. (άρθρο 10 παρ.1 Ν. 2882/2001, όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 126 παρ. 4 του Ν. 4070/2012 και από το άρθρο 17 του Ν.4949/22)
Νομολογία πριν την τροποποίηση του χρόνου παραγραφής από τον Ν.4949/22: Από τις προπαρατιθέμενες διατάξεις συνάγεται ότι, σε περίπτωση αναγκαστικής απαλλοτρίωσης ακινήτου, η αξίωση του ενδιαφερόμενου ιδιοκτήτη για απόληψη της προσωρινής ή οριστικής αποζημίωσης που προσδιορίστηκε δικαστικά υπόκειται σε κάθε περίπτωση σε δεκαετή παραγραφή με αφετηρία τη συντέλεση της απαλλοτρίωσης. Η αξίωση δε του ενδιαφερόμενου ιδιοκτήτη για τον προσδιορισμό της αποζημίωσης δεν υπόκειται στην άνω παραγραφή αλλά στη γενική εικοσαετή παραγραφή του άρθρου 249 του Αστικού Κώδικα, η οποία επί απαλλοτρίωσης λόγω ρυμοτομίας αρχίζει από τότε που κατέστη αμετάκλητη η απόφαση του Νομάρχη που κύρωσε την πράξη τακτοποίησης και αναλογισμού του αρμόδιου πολεοδομικού γραφείου. Το εν λόγω δικαίωμα (αξίωση), ωστόσο, παραμένει ενεργό στην περίπτωση που ο κύριος του απαλλοτριωμένου ακινήτου διατηρεί το επ’ αυτού δικαίωμα κυριότητάς του, διότι αυτό, αν δεν αποσβέστηκε στο μεταξύ από άλλο λόγο, διατηρείται απαραβίαστο μέχρι την καταβολή σε αυτόν ή την παρακατάθεση της αποζημίωσης που καθορίστηκε με νόμιμο τρόπο, και μόνο από τότε μετάγεται τούτο σε εκείνον υπέρ του οποίου έγινε η απαλλοτρίωση.
Στην υπό κρίση περίπτωση, το δικαίωμα για εξώδικο προσδιορισμό της αποζημίωσης του επίμαχου ρυμοτομηθέντος οικοπέδου παρέμεινε ενεργό και δεν υπέπεσε σε παραγραφή, αν και είχε παρέλθει εικοσαετία από τη στιγμή που κατέστη αμετάκλητη η κυρωτική της πράξης αναλογισμού της αποζημίωσης απόφαση του Νομάρχη Σ… μέχρι την άσκηση της από 13.6.2017 αίτησης των ιδιοκτητών. Τούτο διότι, ανεξαρτήτως του αν η αίτηση ενός των ιδιοκτητών για έκδοση της προαναφερόμενης .../20.9.2005 βεβαίωσης του Δήμου Σ… διέκοψε την παραγραφή, οι ως άνω διατήρησαν το δικαίωμα της κυριότητας του επίμαχου ακινήτου ενεργό, αφού έως το έτος διακοπής της ηλεκτροδότησής του (2006) αποδεικνύεται η χρήση αυτού από δικαιοπάροχο των ως άνω, ενώ, σε κάθε περίπτωση, από την …/2018 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Σ… προκύπτει ότι το δικαίωμα αυτό δεν αποσβέστηκε από άλλο λόγο ούτε ότι ο υπέρ ου η απαλλοτρίωση Δήμος Σ… προέβη στην καταβολή αποζημίωσης που καθορίσθηκε με νόμιμο τρόπο. (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.7 Πράξη 44/2020)
Η παραγραφή διακόπτεται και με την ενέργεια πράξεων του δικαιούχου της αποζημίωσης που αποβλέπουν:
α) στη δικαστική ή διοικητική αναγνώριση,
β) στην είσπραξη μέρους ή του συνόλου της αποζημίωσης και
γ) στον οριστικό προσδιορισμό της αποζημίωσης. (άρθρο 10 παρ. 2 Ν. 2882/2001)
Το δικαίωμα για δικαστικό προσδιορισμό της αποζημίωσης δεν υπόκειται στην παργραφή του άρθρου 10 του Ν.2882/2001.(άρθρο 10 παρ. 3 Ν. 2882/2001)
Επιφυλασσομένων των διατάξεων των παραγράφων 2 έως 10, οι διατάξεις του Α' Κεφαλαίου του παρόντος Μέρους Δ' εφαρμόζονται στις απαλλοτριώσεις που κηρύσσονται από την έναρξη ισχύος του και εφεξής. 7.Η διάταξη της παρ. 1 του άρθρου 10 του ν. 2882/ 2001 (Α' 17), όπως αντικαθίσταται με την παράγραφο 4 του άρθρου 126 του παρόντος, ισχύει και στις συντελεσμένες κατά την έναρξη ισχύος του παρόντος απαλλοτριώσεις και εφόσον δεν μπορεί να αποδειχθεί ο χρόνος καταλήψεως του ακινήτου, η προθεσμία παραγραφής δεν συμπληρώνεται προ της παρόδου έξι μηνών από την έναρξη ισχύος του νόμου αυτού. (άρθρο 146 παρ. 1 και 7 του Ν. 4070/2012)
8. Απαιτήσεων από πρόστιμο που επιβλήθηκε λόγω μη συμμόρφωση της Διοίκησης με δικαστική απόφαση
Αν η υπόχρεη αρχή δεν συμμορφωθεί προς δικαστική απόφαση μέσα στην ταχθείσα προθεσμία, το συμβούλιο εκδίδει απόφαση, με την οποία βεβαιώνει τη μη συμμόρφωση και προσδιορίζει το χρηματικό ποσό που πρέπει να καταβληθεί στον ενδιαφερόμενο, σύμφωνα με το άρθρο 3 παρ.3 του ν. 3068/2002. (άρθρο 3 παρ. 3 Π.Δ.61/2004)
Η απαίτηση προς είσπραξη του χρηματικού ποσού της κύρωσης που προβλέπεται από το άρθρο 3 παρ. 3 δεν κατάσχεται αλλά συμψηφίζεται εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου 83 του ν.δ. 356/1974 (Κώδικας Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων). (άρθρο 8 παρ. 1 Π.Δ.61/2004)
Η πιο πάνω αξίωση υπόκειται σε παραγραφή πέντε ετών, που αρχίζει από την καταχώριση της απόφασης του τριμελούς συμβουλίου στο βιβλίο του άρθρου 7 του Π.Δ.61/2004. (άρθρο 8 παρ. 2 Π.Δ.61/2004)
9. Απαιτήσεων από ανταλλάξιμα ακίνητα
Σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ.1 του άρθρου 19 του ΒΔ της 24/31.10.1940, που ισχύει εν προκειμένω, ως ειδική, όλες οι απαιτήσεις που προκύπτουν από την διαχείριση της ανταλλαξίμου περιουσίας, υπόκεινται σε 20ετή παραγραφή, από τον χρόνο οριστικοποιήσεως του τίτλου εισπράξεως. (ΓνΝΣΚ 250/2014)
Η αξίωση του Δήμου Ναυπλίου για επιστροφή του καταβληθέντος τιμήματος, λόγω αυτοδίκαιης ανατροπής της απόφασης παραχώρησης δημοσίου κτήματος, έχει υποκύψει στην πενταετή παραγραφή του άρθρου 90 παρ.1 του ν. 2362/1995. (ΓνΝΣΚ 108/2014)
Καταβολή οφειλόμενων μισθωμάτων Δήμου σε κληροδότημα. Οι αξιώσεις του κληροδοτήματος κατά του Δήμου, αρχόμενες από το τέλος κάθε οικονομικού έτους, εντός του οποίου γεννήθηκαν οι σχετικές απαιτήσεις και ήταν δυνατή η δικαστική επιδίωξή τους, έχουν υποπέσει στην πενταετή παραγραφή του άρθρου 90 παρ. 1 του ν. 2362/1995 για το χρονικό διάστημα α) από τον Οκτώβριο του 2007 έως τον Σεπτέμβριο του 2011 και β) από τον Οκτώβριο του 2011 μέχρι το Μάιο του 2012, καθόσον παρά το γεγονός ότι η υποβολή των …/23.9.2011 και …/15.6.2012 αιτήσεων, αντίστοιχα του κληροδοτήματος προς το Δήμο διέκοψαν την παραγραφή για χρονικό διάστημα έξι μηνών (ελλείψει έγγραφης απάντησης εκ μέρους του Δήμου Α…), ωστόσο δεν απέτρεψαν τη συμπλήρωση της πενταετούς παραγραφής μέχρι την έκδοση του ελεγχόμενου χρηματικού εντάλματος κατά το έτος 2018. Ωστόσο, οι αξιώσεις του για το χρονικό διάστημα από τον Ιούνιο του 2012 μέχρι το Μάιο του 2014, δεν έχουν υποπέσει στην πενταετή παραγραφή, καθόσον αυτή διακόπηκε με την υποβολή της …/11.7.2013 αίτησής του προς το Δήμο για χρονικό διάστημα έξι μηνών, χωρίς να έχει συμπληρωθεί μέχρι την έκδοση του επίμαχου χρηματικού εντάλματος η πενταετής παραγραφή. Περαιτέρω, οι ισχυρισμοί του Δήμου ότι οι διατάξεις περί παραγραφής δεν μπορούν να τύχουν εφαρμογής εν προκειμένω, δεδομένου ότι υφίσταται ταύτιση δικαιούχου και οφειλέτη πρέπει να απορριφθούν ως αβάσιμοι, καθόσον τα ακίνητα που έχουν περιέλθει κατά κυριότητα σε Ο.Τ.Α. δυνάμει διαθήκης, με την οποία ορίζεται ρητά ότι από την πρόσοδο αυτών θα επιτευχθεί συγκεκριμένος κοινωφελής σκοπός, αποτελούν αυτοτελές κεφάλαιο διαχείρισης, σύμφωνα με το άρθρο 96 παρ. 1 του α.ν. …/1939, δηλαδή σύνολο περιουσίας που διαχωρίζεται από τη λοιπή περιουσία του Ο.Τ.Α., που δεν έχει δική του νομική προσωπικότητα, αναδεικνυόμενο σε αυτοτελές υποκείμενο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Μη νόμιμη δαπάνη. Συγγνωστή πλάνη. (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.7 Πράξη 176/2019)
19. Ενισχύσεις στο πλαίσιο Μέτρων του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης, τα οποία συνεπάγονται πολυετείς υποχρεώσεις
α) Δεδομένου ότι η διαπιστωθείσα παρατυπία διεπράχθη με χρήση όχι μόνο του χρηματοδοτηθέντος μηχανολογικού εξοπλισμού, αλλά και των χρηματοδοτηθεισών κτιριακών εγκαταστάσεων, η προθεσμία παραγραφής της αναζήτησης των καταβληθέντων χρηματικών ποσών ενίσχυσης άρχεται από τη λήξη της δεκαετίας των πολυετών υποχρεώσεων που έπονται της ολοκλήρωσης της επένδυσης.
β) Η προθεσμία παραγραφής της επιβολής του διοικητικού μέτρου της ανάκτησης των καταβληθέντων χρηματικών ποσών ενίσχυσης είναι πενταετής, αρχομένη από τη λήξη της δεκαετίας των πολυετών υποχρεώσεων και, σε περίπτωση έκδοσης πράξεων διερεύνησης ή δίωξης της παρατυπίας που φέρονται σε γνώση του ενδιαφερομένου φορέα, δεν διακόπτεται πέραν του απωτάτου ορίου, το οποίο δεν δύναται να υπερβεί την δεκαετία, αρχομένη από το ίδιο ως άνω χρονικό σημείο. Εντούτοις, βάσει της αρχής ότι οι εθνικές αρχές πρέπει να προβαίνουν στην ανάκτηση άμεσα και εγκαίρως, οι αρμόδιες υπηρεσίες πρέπει να ελέγξουν άμεσα εάν, καθ’ όλη την διάρκεια των πολυετών δεσμεύσεων, τηρούνταν οι αναληφθείσες από τον φορέα υποχρεώσεις και να προβούν σε όλες τις κατά νόμο ενέργειες για την έκδοση πράξης καταλογισμού σύμφωνα με την προβλεπόμενη διαδικασία και την κοινοποίηση της πράξης αυτής στον φορέα (ομόφωνα). (ΓνΝΣΚ 11/2022)
ΙΙΙ. Έναρξη παραγραφής ανά περίπτωση
1. Γενικά
Η παραγραφή οποιασδήποτε απαίτησης κατά του Δημοσίου αρχίζει από το τέλος του οικονομικού έτους μέσα στο οποίο γεννήθηκε και είναι δυνατή η δικαστική της επιδίωξη, με την επιφύλαξη κάθε άλλης ειδικής διάταξης του νόμου αυτού.(άρθρο 141 του Ν. 4270/2014, πρώην άρθρο 91 Ν. 2362/1995) (Βλ. π.χ. άρθρο 140 παρ. 3 του Ν. 4270/2014 «..παρέλευση διετίας από τη γέννησή της.»)
Η παραγραφή αρχίζει από το τέλος του οικονομικού έτους, κατά το οποίο γεννήθηκε η αξίωση και είναι δυνατή η δικαστικής αυτής επιδίωξη. Τα ζητήματα του χρόνου παραγραφής των κατά του Δημοσίου αξιώσεων και των λόγων διακοπής και αναστολής της παραγραφής αυτής ρυθμίζονται από τον Κώδικα Δημοσίου Λογιστικού και, ως εκ τούτου, δεν μπορούν να εφαρμοστούν ως προς τα ζητήματα αυτά οι αντίστοιχες διατάξεις του Αστικού Κώδικα, παρά μόνον στις περιπτώσεις που το ίδιο το Δημόσιο Λογιστικό παραπέμπει σε αυτές. Η παραγραφή των χρηματικών αξιώσεων κατά του Δημοσίου λαμβάνεται υπόψη αυτεπαγγέλτως από το δικαστήριο της ουσίας, χωρίς δηλαδή αν χρειάζεται να προβληθεί σχετική ένσταση εκ μέρους του Δημοσίου. (ΣτΕ 4024/2010, Δημοσίευση: Θ.Π.Δ.Δ., Τεύχος 35, Μάρτιος 2011, σελ. 275).
Οι οφειλές του τέως Δήμου για τέλη απόρριψης απορριμμάτων ετών 2004 και 2005 έχουν υποπέσει στην πενταετή παραγραφή του άρθρου 90 παρ. 1 του ν.2362/1995, διότι αυτές εκκίνησαν από το τέλος εκάστου έτους (31-12-2004 και 31-12-2005) παροχής των υπηρεσιών εκ μέρους της επιχείρησης (καθόσον από το χρονικό εκείνο σημείο ήταν δυνατή η δικαστική επιδίωξη των ενοχικών απαιτήσεων της επιχείρησης και όχι από την έκδοση του σχετικού τιμολογίου κατ'απόρριψη του αντίθετου ισχυρισμού του Δήμου), συνεπώς είχε συμπληρωθεί κατά το χρόνο έκδοσης του χρηματικού εντάλματος πληρωμής. (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. VII Πράξη 296/2013)
Έφόσον από άλλη γενική ή ειδική διάταξη δεν ορίζεται βραχύτερος χρόνος παραγραφής, οποιαδήποτε απαίτηση κατά των Δήμων παραγράφεται μετά από την πάροδο πενταετίας, η οποία αρχίζει, εφόσον δεν ορίζεται διαφορετικά από άλλη ειδική διάταξη του νόμου περί Δημοσίου Λογιστικού, από το τέλος του οικονομικού έτους εντός του οποίου γεννήθηκε και ήταν δυνατή η δικαστική επιδίωξη της απαιτήσεως. (ΑΠ 303/2016)
2. Απαιτήσεων των επί σχέσει δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου υπαλλήλων του Δημοσίου, πολιτικών ή στρατιωτικών
Η απαίτηση οποιουδήποτε των με σχέση δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου υπαλλήλων του Δημοσίου, πολιτικών ή στρατιωτικών, κατ' αυτού, που αφορά σε αποδοχές ή άλλες κάθε φύσεως απολαβές αυτών ή αποζημιώσεις, έστω και αν βασίζεται σε παρανομία των οργάνων του Δημοσίου ή στις περί αδικαιολογήτου πλουτισμού διατάξεις παραγράφεται μετά την παρέλευση διετίας από τη γένεσή της. (άρθρο 140 παρ. 3 του Ν. 4270/2014, πρώην άρθρο 90 παρ. 3 του Ν. 2362/1995)
Κατά μεν τη διάταξη του άρθρου 90 παρ. 3 του ν. 2362/1995, η απαίτηση οποιουδήποτε των επί σχέσει δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου υπαλλήλων του δημοσίου, πολιτικών ή στρατιωτικών κατ΄ αυτού, που αφορά σε αποδοχές ή άλλες πάσης φύσεως απολαβές αυτών ή αποζημιώσεως, έστω και αν βασίζεται σε παρανομία των οργάνων του Δημοσίου ή στις περί αδικαιολογήτου πλουτισμού διατάξεις, παραγράφεται μετά διετία από της γενέσεώς της", κατά δε τη διάταξη του άρθρου 91 εδ. α΄ του ίδιου νόμου, "επιφυλασσομένης κάθε άλλης ειδικής διατάξεως του παρόντος, η παραγραφή οποιασδήποτε απαιτήσεως κατά του Δημοσίου αρχίζει από του τέλους του οικονομικού έτους, μέσα στο οποίο γεννήθηκε και ήταν δυνατή η δικαστική επιδίωξη αυτής".
Από τον συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων προκύπτει ότι με την πρώτη από αυτές ρυθμίζεται ειδικώς το θέμα του χρόνου της παραγραφής των αξιώσεων των επί σχέσει δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου υπαλλήλων του Δημοσίου, πολιτικών ή στρατιωτικών, κατ΄ αυτού, που αφορούν σε αποδοχές ή άλλες κάθε φύσεως απολαβές αυτών ή αποζημιώσεις, έστω και αν βασίζονται σε παρανομία των οργάνων του δημοσίου ή στις περί αδικαιολογήτου πλουτισμού διατάξεις, ορίζεται δε ως χρονικό σημείο ενάρξεως της παραγραφής αυτής η γένεση της κάθε αντίστοιχης αξιώσεως. Η διάταξη αυτή, ως ειδική, κατισχύει εκείνης του άρθρου 91 εδ. α΄. (Απόφαση 32/2008 - ΑΝΩΤΑΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ)(ΑΠ 182/2014)
Οι αξιώσεις των δημοσίων υπαλλήλων από αποδοχές παραγράφονται μετά την παρέλευση διετίας από το χρονικό σημείο της γενέσεώς τους και όχι από το τέλος του έτους κατά το οποίο γεννήθηκαν και ήταν δυνατή η δικαστική τους επιδίωξη. (άρθρο 140 παρ. 3 του Ν. 4270/2014, πρώην άρθρο 90 παρ. 3 του Ν. 2362/1995) Σύμφωνα δε με το άρθρο 42 του Υπαλληλικού Κώδικα [βλ. για Δήμους άρθρο 46 παρ.2 του Ν.3584/2007], η αξίωση για την καταβολή μισθού γεννάται στην αρχή κάθε δεκαπενθημέρου. (ΣτΕ 2631/2014)
Για περισσότερες περιπτώσεις έναρξης του χρόνου παραγραφής αξιώσεων αποδοχών, βλ. παραπάνω ΙΙ. Χρόνος παραγραφής ανά περίπτωση -3. Απαιτήσεων των επί σχέσει δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου υπαλλήλων του Δημοσίου, πολιτικών ή στρατιωτικών
3. Απαιτήσεων έργων/ μελετών
Η συντέλεση της παραλαβής αποτελεί την αφετηρία της παραγραφής των απαιτήσεων του αναδόχου από την εργολαβική σύμβαση, παρεκτός αν τούτες έχουν ήδη παραγραφεί, σύμφωνα με τις ειδικότερες διατάξεις του Ν.4412/2016. (παρ.11 άρθρο 172 Ν.4412/16, όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 86 του Ν.4782/21)
Εφόσον από τα στοιχεία του φακέλου δεν προκύπτει ότι έχουν συνταχθεί πρωτόκολλα οριστικής παραλαβής των έργων, ενώ, περαιτέρω, δε συντρέχει περίπτωση συντέλεσης αυτοδίκαιης παραλαβής τους, αφού, ανεξαρτήτως του χρόνου λήξεως της εγγύησης των έργων αυτών δεν έγινε ειδική όχληση της αναδόχου εταιρείας προς διενέργεια της οριστικής παραλαβής, οι αξιώσεις της αναδόχου από τις ανωτέρω εργολαβικές συμβάσεις δεν έχουν υποπέσει σε παραγραφή, δεδομένου ότι δεν έλαβε χώρα το γεγονός που συνεπάγεται την έναρξη αυτής ήτοι η συντέλεση της -πραγματικής ή πλασματικής - οριστικής παραλαβής των ως άνω έργων. (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. 7 Πράξη 31/2014)
Νομίμως ο Δήμος προέβη, κατόπιν συνοπτικού ελέγχου της πληρότητας και επάρκειας της ως άνω μελέτης, στην πιστοποίηση του 70% των εργασιών της. (άρθρο 30 παρ. 2 περ. γ΄ν. 3316/2005). Περαιτέρω, η αξίωση της άνω αναδόχου σύμπραξης δεν έχει παραγραφεί (άρθρα 140 παρ. 1, 141 και 143 περ. ε΄ ν. 4270/2014), αφού από το τέλος του έτους 2017 μέχρι την έκδοση του ελεγχόμενου εντάλματος (5.6.2018) δεν μεσολάβησε χρονικό διάστημα μεγαλύτερο της πενταετίας. Νόμιμη δαπάνη. (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. 7 Πράξη 214/2018)
Με δεδομένο ότι ο 1ος λογαριασμός της μελέτης εκδόθηκε στις 7.12.2010, η σχετική απαίτηση έχει παραγραφεί. Ειδικότερα η απαίτηση του αναδόχου από τον 1ο λογαριασμό γεννήθηκε και κατέστη δικαστικώς επιδιώξιμη στις 8.12.2010, ημερομηνία έγκρισης αυτού και της σχετικής πιστοποίησης του επιβλέποντος μηχανικού από τον Προϊστάμενο της Τεχνικής Υπηρεσίας του Δήμου, η δε παραγραφή της άρχισε από το τέλος του οικονομικού έτους 2010 και έληξε στις 31.12.2015, καθώς δεν προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου ότι έλαβε χώρα στο μεταξύ περιστατικό που συνεπάγεται την αναστολή ή τη διακοπή αυτής (άρθρα 92 και 93 ν. 2362/1995). (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. 7 Πράξη 52/2019)
4. Απαιτήσεων τμηματικών παραλαβών
Η ανατεθείσα μελέτη (διόρθωση και ολοκλήρωση της Πράξης Εφαρμογής της περιοχής) περιλαμβάνει περισσότερα του ενός στάδια, μεταξύ των οποίων υπάρχει σχέση αλληλεξάρτησης, καθόσον αυτά εμπίπτουν στο πλαίσιο ενός ενιαίου τεχνικού-οικονομικού σχεδιασμού εκ μέρους της αναθέτουσας αρχής, όχι απλώς για τη διόρθωση, αλλά για την ολοκλήρωση της Πράξης Εφαρμογής, η υλοποίηση της οποίας άλλωστε, απαιτεί την εμπλοκή περισσότερων υπηρεσιών. Ως εκ τούτου, ήταν αναπόδραστη η τμηματική εκπόνηση και υποβολή από τον ανάδοχο των ως άνω επιμέρους μελετητικών ενοτήτων ενώπιον της επιβλέπουσας υπηρεσίας, έως την περαίωση-ολοκλήρωση της εκ των πραγμάτων χρονοβόρας διαδικασίας, με την κατάθεση του συνόλου των πινάκων, διαγραμμάτων και λοιπών πράξεων επιβολής εισφοράς σε χρήμα, που συντάχθηκαν σύμφωνα με τις εγκεκριμένες Τεχνικές Προδιαγραφές, βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας. Για το λόγο δε αυτό, η λήξη των συμβατικών υποχρεώσεων του αναδόχου με την υποβολή πλήρους της μελέτης έλαβε χώρα το μήνα Μάιο του έτους 2011, οπότε και παρελήφθη η τελική σχετική μελετητική ενότητα (νεότερες πράξεις επιβολής εισφοράς σε χρήμα) από τα αρμόδια όργανα του Δήμου. Συνεπώς, η εν λόγω απαίτηση του αιτούντος κατά του Δήμου δεν έχει υποπέσει στην πενταετή παραγραφή, δοθέντος ότι αυτή άρχισε από το έτος 2011 και συμπληρώνεται το έτος 2016, δηλαδή μετά την κατά το έτος 2011 υποβολή της αίτησής του για καταβολή του συμβατικού τιμήματος. (Ελ.Συν.Τμ.7 Πράξη 28/2013)
5. Τμηματικές πληρωμές
Η ειδικότερη συμφωνία των μερών για τμηματική καταβολή της συμφωνηθείσας αμοιβής του μελετητή, δεν διασπά το ενιαίο αυτής, η οποία οφείλεται στο σύνολό της μετά την εμπρόθεσμη και προσήκουσα εκπόνηση της ανατεθείσας μελέτης και την έγκριση αυτής από το αρμόδιο όργανο. Συνεπώς, στην προκειμένη περίπτωση, η πενταετής παραγραφή της αξίωσης του μελετητή για την καταβολή της αμοιβής του άρχεται από τη λήξη του οικονομικού έτους 2006, εντός του οποίου παραδόθηκε η μελέτη και εγκρίθηκε από το Δ.Σ.. Η παραγραφή δε αυτή δεν είχε συμπληρωθεί κατά το χρόνο έκδοσης του κρίσιμου χρηματικού εντάλματος (18.7.2011), όπως αβασίμως υποστηρίζει η διαφωνούσα Επίτροπος, υπολαμβάνοντας εσφαλμένα ως χρόνο έναρξης αυτής την ημερομηνία υπογραφής της οικείας σύμβασης (13.9.2005). Περαιτέρω, η δαπάνη είναι κανονική, δοθέντος ότι, το μεν η βεβαίωση φορολογικής ενημερότητας φέρει βέβαιη χρονολογία (23.9.2011), το δε, η βεβαίωση ασφαλιστικής ενημερότητας αφορά σε κάθε νόμιμη χρήση. Νόμιμη η δαπάνη.(Ελ. Συν. Τμ. VII Πράξη 87/2012)
6. Οδοιπορικών εξόδων
Δοθέντος ότι ο νόμος δεν ορίζει ρητά, πρέπει να γίνει δεκτό ότι η αξίωση απόδοσης των δαπανών στις οποίες υποβλήθηκε ο υπάλληλος γεννάται την πρώτη ημέρα του μήνα που ακολουθεί το μήνα στον οποίο αναφέρονται οι μετακινήσεις. Συνεπώς, οι σχετικές αξιώσεις που αφορούν στο χρονικό διάστημα από 2.5.2008 έως 30.12.2008, υπέπεσαν σε παραγραφή πριν από την έκδοση του επίμαχου χρηματικού εντάλματος. (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. 1 Πράξη 80/2014)
7. Πρόκληση τρυματισμού προσώπου
Σε περίπτωση πρόκλησης τρυματισμού προσώπου από παράνομες πράξεις ή παραλείψεις οργάνων ν.π.δ.δ., εφόσον για τις Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις εφαρμόζονται, κατ' άρθρο 95 του π.δ. 30/1996, τα άρθρα 48 παρ. 1, 49 και 51 περ. α΄ του ν.δ. 476/1974, η αξίωση του θύματος για χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης γεννάται και είναι δικαστικώς επιδιώξιμη με τον τραυματισμό του προσώπου, ο οποίος εν προκειμένω επήλθε στις 7.9.1999, δηλαδή πριν από την πάροδο πενταετίας από την έγερση της αγωγής (1.9.2004). (ΣτΕ 1396/2014)
8. Αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών
Αχρεωστήτως καταβληθέντα ποσά είναι όχι μόνον εκείνα τα οποία εξ αρχής, κατά την καταβολή, δεν οφείλονταν, αλλά και εκείνα που οφείλονταν μεν κατά το χρονικό σημείο που κατεβλήθησαν, επιγενομένως όμως κατέστησαν αχρεώστητα, διότι έπαυσε από οποιοδήποτε λόγο να υφίσταται η σχετική υποχρέωση. Από το συνδυασμό, εξ άλλου, των διατάξεων των άρθρων 90 παρ. 2 και 91 του ν. 2362/1995, συνάγεται ότι ως αφετηρία του χρόνου παραγραφής της αξίωσης για απόδοση του αχρεωστήτως καταβληθέντος ορίζεται η πληρωμή αυτού ως αχρεωστήτου, ημεροχρονολογία από την οποία γεννάται η σχετική αξίωση. Όταν, όμως, η ως άνω πληρωμή είναι νόμιμη κατά το χρόνο που λαμβάνει χώρα, η δε υποχρέωση για απόδοση των καταβληθέντων προκύπτει από επιγενόμενους λόγους, εξυπακούεται ότι ο χρόνος της παραγραφής αρχίζει όχι από την πληρωμή, αλλά από τη γένεση της αξίωσης για αναζήτηση των καταβληθέντων. (Ελ.Συν. Κλιμ.Τμ.7 Πράξη 301/2015)
9. Απαιτήσεων βεβαιωμένων με τελεσίδικη δικαστική απόφαση
Στην περίπτωση βεβαίωσης της απαίτησης με τελεσίδικη δικαστική απόφαση, η έναρξη της παραγραφής ορίζεται στον χρόνο που η δικαστική απόφαση καθίσταται τελεσίδικη, δηλαδή στο χρόνο δημοσίευσης της απόφασης αυτής και δεν συναρτάται με το χρόνο κοινοποίησής της στους διαδίκους. Η επικαλούμενη από τη δικαιούχο κοινοποίηση σε αυτήν της εν λόγω απόφασης δεν αποτελεί διακοπτικό γεγονός της παραγραφής. (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.1 Πράξη 39/2016)
Σε περίπτωση άσκησης έφεσης κατά της πρωτόδικης απόφασης, ο χρόνος έναρξης συμπίπτει με το χρόνο δημοσίευσης της απόφασης του δευτεροβάθμιου Δικαστηρίου. (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμήμα 1 Πράξη 95/2017)
Όταν ζητείται η πληρωμή απαιτήσεων που έχουν βεβαιωθεί με δικαστική απόφαση, θα πρέπει να προσδιορίζεται στην αίτηση με σαφήνεια η δικαστική απόφαση, της οποίας ζητείται η εκτέλεση. (ΓνΝΣΚ 111/2021)
10. Αναδρομική μισθολογική αποκατάσταση κατόπιν δικαστικής απόφασης
Η γέννηση της αξίωσης του υπαλλήλου προς αναδρομική μισθολογική αποκατάστασή του, ταυτίζεται με το χρόνο έκδοσης της απόφασης περί αποκατάστασής του, η δε παραγραφή της άρχεται από το τέλος του οικονομικού έτους κατά το οποίο γεννήθηκε η αξίωση, σύμφωνα με την ειδική διάταξη του άρθρου 49 του ν.δ/τος 496/1974. (ΓνΝΣΚ 184/2018)
11. Ενισχύσεις στο πλαίσιο Μέτρων του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης, τα οποία συνεπάγονται πολυετείς υποχρεώσεις
α) Δεδομένου ότι η διαπιστωθείσα παρατυπία διεπράχθη με χρήση όχι μόνο του χρηματοδοτηθέντος μηχανολογικού εξοπλισμού, αλλά και των χρηματοδοτηθεισών κτιριακών εγκαταστάσεων, η προθεσμία παραγραφής της αναζήτησης των καταβληθέντων χρηματικών ποσών ενίσχυσης άρχεται από τη λήξη της δεκαετίας των πολυετών υποχρεώσεων που έπονται της ολοκλήρωσης της επένδυσης.
β) Η προθεσμία παραγραφής της επιβολής του διοικητικού μέτρου της ανάκτησης των καταβληθέντων χρηματικών ποσών ενίσχυσης είναι πενταετής, αρχομένη από τη λήξη της δεκαετίας των πολυετών υποχρεώσεων και, σε περίπτωση έκδοσης πράξεων διερεύνησης ή δίωξης της παρατυπίας που φέρονται σε γνώση του ενδιαφερομένου φορέα, δεν διακόπτεται πέραν του απωτάτου ορίου, το οποίο δεν δύναται να υπερβεί την δεκαετία, αρχομένη από το ίδιο ως άνω χρονικό σημείο. Εντούτοις, βάσει της αρχής ότι οι εθνικές αρχές πρέπει να προβαίνουν στην ανάκτηση άμεσα και εγκαίρως, οι αρμόδιες υπηρεσίες πρέπει να ελέγξουν άμεσα εάν, καθ’ όλη την διάρκεια των πολυετών δεσμεύσεων, τηρούνταν οι αναληφθείσες από τον φορέα υποχρεώσεις και να προβούν σε όλες τις κατά νόμο ενέργειες για την έκδοση πράξης καταλογισμού σύμφωνα με την προβλεπόμενη διαδικασία και την κοινοποίηση της πράξης αυτής στον φορέα (ομόφωνα). (ΓνΝΣΚ 11/2022)
IV. Αναστολή - διακοπή παραγραφής
1. Αναστολή παραγραφής
Αναστολή παραγραφής είναι ο μη υπολογισμός στον χρόνο της παραγραφής ορισμένου χρονικού διαστήματος κατά το οποίο διαρκεί ο λόγος της αναστολής. Η παραγραφή συνεχίζεται μετά την παύση της αναστολής (βλ. Α.Κ. 257) (ΠΟΛ 1154/12.10.2016)
Αναστολή παραγραφής έχουμε όταν ξεκινάει ο χρόνος παραγραφής, έπειτα συντρέχει ένας από τους λόγους, που αναλύονται παρακάτω, και σταματάει να τρέχει και όταν επέλθει ένα άλλο γεγονός, τότε συνεχίζει ο χρόνος παραγραφής από το σημείο που σταμάτησε.
Οι περί αναστολής της παραγραφής διατάξεις των άρθρων 257 έως 259 του Αστικού Κώδικα, εφόσον δεν ορίζεται διαφορετικά στον παρόντα νόμο, εφαρμόζονται και επί απαιτήσεων κατά του Δημοσίου. Η παραγραφή απαίτησης κατά του Δημοσίου αναστέλλεται για όσο χρόνο ο έχων την απαίτηση λόγω ανωτέρας βίας έχει εμποδιστεί να ασκήσει την αξίωση μέσα στο τελευταίο εξάμηνο του χρόνου της παραγραφής. (άρθρο 142 του Ν. 4270/2014, πρώην άρθρο 92 Ν. 2362/1995)
Οι διατάξεις του άρθρου 90 παρ.3 ν. 2362/1995 (ήδη 140 παρ.3 ν. 4270/2014) με την οποία ρυθμίζεται ειδικά το θέμα του χρόνου παραγραφής (διετίας) των απαιτήσεων των με σχέση δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου υπαλλήλων του Δημοσίου, πολιτικών ή στρατιωτικών, κατά του Δημοσίου, οι οποίες αφορούν σε αποδοχές ή άλλες κάθε φύσεως απολαβές τους ή αποζημιώσεις, και ορίζεται ως χρονικό σημείο ενάρξεως της συγκεκριμένης παραγραφής, η γένεση της κάθε αντίστοιχης απαιτήσεως και οι διατάξεις του άρθρου 92 ν. 2362/1995 (ήδη άρθρο 142 ν. 4270/2014) με το οποίο ρυθμίζεται το θέμα της αναστολής του χρόνου παραγραφής των απαιτήσεων κατά του Δημοσίου και για όσο χρόνο ο δικαιούχος εμποδίστηκε από ανώτερη βία να ασκήσει την αξίωσή του μέσα στο τελευταίο εξάμηνο του χρόνου της παραγραφής ισχύουν και επί Ο.Τ.Α.. Κρίση πως οι αξιώσεις των εναγόντων (σχολικών φυλάκων) για επιδόματα εορτών και αδείας και αποδοχές αδείας έχουν υποπέσει στην ως άνω διετή παραγραφή. Μόνος ο ορισμός δικασίμου σε χρόνο πέραν του χρόνου παραγραφής, συνεπεία αδυναμίας να ορισθεί συντομότερη δικάσιμος εξ αιτίας του φόρτου εργασίας του δικαστηρίου, δεν συνιστά ανώτερη βία, αλλά πρέπει να ερευνάται, σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση, εάν, πράγματι, εξαντλήθηκε από τον διάδικο κάθε δυνατότητα για την αποτροπή της συμπληρώσεώς της. Ο ισχυρισμός του ενάγοντος ότι εμποδίστηκε από ανώτερη βία να ασκήσει την αξίωσή του μέσα στο τελευταίο εξάμηνο του χρόνου της παραγραφής, αποτελεί αντένσταση στην ένσταση παραγραφής, η οποία εν προκειμένω απορρίπτεται ως απαράδεκτη. Παραπέμπει στην Ολομέλεια για το ζήτημα της τυχόν αντισυνταγματικότητας του άρθρου 261 ΑΚ (όπως αυτό τροποποιήθηκε με το άρθρο 101 παρ.1 ν. 4139/2013). Απορρίπτει – Αναβάλλει ως προς το τελευταίο ζήτημα. (ΑΠ Β2' Πολιτικό Τμήμα 575/2020)
Σύμφωνα με τα άρθρα 257 έως 259 του Αστικού Κώδικα ορίζονται τα εξής:
Το χρονικό διάστημα της αναστολής δεν υπολογίζεται στο χρόνο της παραγραφής. Όταν πάψει η αναστολή, η παραγραφή συνεχίζεται, σε καμιά όμως περίπτωση δεν συμπληρώνεται πριν περάσουν έξι μήνες. (άρθρο 257 ΑΚ)
Η παραγραφή τρέχει και σε βάρος προσώπων που είναι ανίκανα ή έχουν περιορισμένη ικανότητα για δικαιοπραξία. Αν τα πρόσωπα αυτά δεν έχουν επίτροπο ή δικαστικό συμπαραστάτη, η παραγραφή δεν συμπληρώνεται πριν περάσουν έξι μήνες αφότου έγιναν απεριορίστως ικανά ή απέκτησαν επίτροπο ή δικαστικό συμπαραστάτη. Η διάταξη αυτή δεν εφαρμόζεται εφόσον ο ανίκανος ή ο περιορισμένα ικανός έχει την ικανότητα να παραστεί στο δικαστήριο. (άρθρο 258 ΑΚ)
Η παραγραφή αξίωσης που ανήκει σε κληρονομία ή απευθύνεται κατά κληρονομίας δεν συμπληρώνεται πριν από την πάροδο εξαμήνου αφότου ο κληρονόμος απέκτησε την κληρονομία ή αφότου η αξίωση μπορεί να ασκηθεί από κηδεμόνα ή κατά κηδεμόνα κληρονομίας. (άρθρο 259 ΑΚ)
Η υποβολή προς το νομικό πρόσωπο σχετικής αιτήσεως πριν από το τέλος του οικονομικού έτους, εντός του οποίου γεννήθηκε η σχετική αξίωση, αναστέλλει την έναρξη της παραγραφής της αξιώσεως αυτής επί εξάμηνο. Επομένως, το δεύτερο ζήτημα, για το οποίο ανέκυψε αμφισβήτηση μεταξύ Συμβουλίου Επικρατείας και Αρείου Πάγου (αν, δηλαδή, κατά την έννοια της διατάξεως του άρθρου 51 περ. β του ν.δ. 496/1974 υποβολή αιτήσεως προς νπδδ περί πληρωμής απαιτήσεως διακόπτει την παραγραφή ακόμη και αν έχει ασκηθεί προ της λήξεως του οικονομικού έτους καθ' ο η απαίτηση εγεννήθη) επιλύεται υπέρ της απόψεως, που εκράτησε στην παραπεμπτική απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (Αντίθετη μειοψηφία Προέδρου και μελών). (ΑΕΔ 9/2009)
Καταβολή αποζημίωσης κλιμακίων ελέγχου μέτρων και σταθμών στους φερόμενους ως δικαιούχους υπαλλήλους της Περιφερειακής Ενότητας (Π.Ε.). Η παραγραφή της αξίωσης των φερόμενων ως δικαιούχων υπαλλήλων, κατά το χρονικό διάστημα από 5.2.2014 έως 29.12.2014, η οποία γεννήθηκε την 1.1.2015 και διακόπηκε στις 13.1.2015,με την κατάθεση της αίτηση πληρωμής τους, άρχισε να υπολογίζεται εκ νέου στις 13.7.2015, ήτοι μετά την παρέλευση έξι μηνών από την υποβολή της άνω αίτησης, λόγω της μη απάντησης της αρμόδιας αρχής, και παρήλθε στις 13.7.2017. Επομένως, κατά το χρόνο ενταλματοποίησης της δαπάνης (13.7.2018) η εν λόγω αξίωση είχε παραγραφεί. Μη νόμιμη (κανονική) η δαπάνη. (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.1 Πράξη 166/2019)
2. Διακοπή παραγραφής
Διακοπή παραγραφής είναι η ματαίωση του χρόνου της παραγραφής που διανύθηκε πριν λάβει χώρα ο λόγος της διακοπής. Από την περάτωση της διακοπής αρχίζει νέος χρόνος παραγραφής (βλ. Α.Κ. 270) (ΠΟΛ 1154/12.10.2016)
Ειδικότερα, διακοπή παραγραφής έχουμε, όταν ξεκινάει η παραγραφή και εάν προκύψει κάποιος από τους λόγους που αναφέρονται στο άρθρο 143 του Ν. 4270/2014, η παραγραφή διακόπτεται και αρχίζει πάλι από την αρχή.
Με την επιφύλαξη ειδικών διατάξεων, η παραγραφή των χρηματικών απαιτήσεων κατά του Δημοσίου διακόπτεται μόνο:
α. Με την υποβολή της υπόθεσης στο δικαστήριο ή σε διαιτητές, οπότε η παραγραφή αρχίζει εκ νέου από την τελευταία διαδικαστική πράξη των διαδίκων, του δικαστηρίου ή των διαιτητών. (άρθρο 143 περίπτ.α' του Ν. 4270/2014, πρώην άρθρο 93 Ν. 2362/1995)
Ειδικότερα κατά την αληθινή έννοια της περ. α' του ως άνω άρθρου, διακοπή της παραγραφής επέρχεται όχι μόνο όταν εισαχθεί στο Δικαστήριο η διαφορά που αφορά την ικανοποίηση της αξίωσης, αλλά και όταν άλλο Δικαστήριο, κρίνοντας για διαφορετικό αντικείμενο επιλύει αρμοδίως ζήτημα που αποτελεί τη βάση ή προϋπόθεση της αξίωσης ή η παρεμπίπτουσα έρευνα του οποίου θα ήταν αναγκαία για να επιλυθεί η διαφορά που αναφέρεται στην αξίωση, υπό την προϋπόθεση ότι υπάρχει ταυτότητα διαδίκων. Επιπλέον, ως αγωγή που διακόπτει την παραγραφή νοείται και η αναγνωριστική που στρέφεται κατά του Δημοσίου, με την οποία ζητείται η αναγνώριση έννομης σχέσης που αναφέρεται και ταυτίζεται με την πραγματική βάση της χρηματικής αξίωσης του ενάγοντος κατά αυτού. (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. 1 Πράξη 11/2017)
Οι ισχύουσες διατάξεις για την παραγραφή αξιώσεων κατά τη διάρκεια της επιδικίας δεν εφαρμόζονται στις εκδικαζόμενες από τα διοικητικά δικαστήρια υποθέσεις. (παρ.22 άρθρο 4 Ν.2479/97)
Τα κατά το ουσιαστικό δίκαιο έννομα αποτελέσματα της άσκησης της αγωγής επέρχονται, ως προς τον εναγόμενο, από την επίδοσή της σε αυτόν από τον ενάγοντα. Η παραγραφή, η οποία σύμφωνα με το προηγούμενο εδάφιο διακόπηκε, αρχίζει πάλι μόνο από την τελεσιδικία της απόφασης ή την κατάργηση της δίκης. (παρ.2 άρθρο 75 Ν.2717/99, όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 19 του N. 3900/2010)
Σε περίπτωση απόρριψης της αγωγής για λόγους μη ουσιαστικούς, δηλαδή για λόγους που δεν ανάγονται στην ουσιαστική βασιμότητα της απαίτησης που υποβλήθηκε, στους οποίους περιλαμβάνεται και η απόρριψη της αγωγής για έλλειψη νομιμοποίησης, σύμφωνα με τον κανόνα που αποτυπώνεται στο πρώτο εδάφιο του άρθρου 263 Α.Κ, η παραγραφή θεωρείται μη διακοπείσα, για λόγους δε επιείκειας, στο δεύτερο εδάφιο του ιδίου άρθρου ορίζεται ότι «αν ο δικαιούχος εγείρει και πάλι την αγωγή μέσα σε έξι μήνες, η παραγραφή θεωρείται ότι έχει διακοπεί με την προηγούμενη αγωγή». Παρόμοιου περιεχόμενου ρύθμιση περιλαμβάνεται και στο άρθρο 76 παρ.2 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας, όπως η παράγραφος αυτή προστέθηκε με το άρθρο 8 παρ. 1 του ν. 3659/2008 (Α' 77), με ισχύ από 7.6.2008 και επιτράπηκε η άσκηση στη διοικητική δίκη δεύτερης αγωγής με το αυτό αντικείμενο από τον ίδιο ενάγοντα, όταν η πρώτη έχει απορριφθεί τελεσίδικα για τυπικούς λόγους, όπου ορίζεται ότι, εάν η δεύτερη αγωγή ασκηθεί εντός προθεσμίας εξήντα ημερών από την κοινοποίηση της τελεσίδικης απορριπτικής απόφασης, «τα αποτελέσματα της άσκησής της ανατρέχουν στο χρόνο άσκησης της πρώτης». Για να ισχύσουν οι διατάξεις των άρθρων 263 ΑΚ και 76 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας, απαιτείται η δεύτερη αγωγή να ασκηθεί εμπρόθεσμα και με όμοιο περιεχόμενο κατά την ιστορική και νομική βάση με αυτήν που απορρίφθηκε.
Το ζήτημα της εφαρμογής ή μη του άρθρου 263 ΑΚ και επί της παραγραφής χρηματικών αξιώσεων κατά του Δημοσίου ερίζεται στη νομολογία.
Υπέρ της άποψης ότι το άρθρο 263 ΑΚ εφαρμόζεται και στη παραγραφή των χρηματικών αξιώσεων κατά του Δημοσίου έχει ταχθεί η νομολογία του Αρείου Πάγου (ΑΠ 252/2016, 1774/1999, 226/1999 και I. Κατράς Αγωγές Ενστάσεις Γενικών Αρχών Αστικού Κώδικα, Σάκκουλας 2015 σελ 717-719 ο οποίος θεωρεί ορθότερη την άποψη αυτή).
Υπέρ της αντίθετης άποψης έχει ταχθεί η νομολογία του Συμβουλίου της Επικράτειας. Κατά τη νομολογία του ΣτΕ, τα ζητήματα του χρόνου παραγραφής των αξιώσεων κατά του Δημοσίου και των λόγων διακοπής και αναστολής της παραγραφής αυτής ρυθμίζονται αποκλειστικά από τον Κώδικα Δημοσίου Λογιστικού και, ως εκ τούτου, δεν μπορούν να εφαρμοσθούν ως προς τα ζητήματα αυτά οι αντίστοιχες διατάξεις του Αστικού Κώδικα, παρά μόνον στις περιπτώσεις που το ίδιο το Δημόσιο Λογιστικό ρητά παραπέμπει σε αυτές (ΣτΕ 2150/2017, 4102/2015, 4024/2010) περίπτωση, η οποία δεν συντρέχει προκειμένου περί του άρθρου 93 του ν.2362/1995, το οποίο δεν παραπέμπει σε διατάξεις του Αστικού Κώδικα. (ΓνΝΣΚ 72/2019)
Την παραγραφή διακόπτει η έγερση αγωγής κατά του πραγματικού υποχρέου, ενώ η άσκηση αγωγής κατά προσώπου που δεν είναι υπόχρεο δεν επιφέρει διακοπή της παραγραφής υπέρ του δικαιούχου.
α) Από τη θέση σε ισχύ του Ν. 3852/2010, ήτοι την 1-1-2011 (άρθρ. 285) αποκλειστικά αρμόδιοι για τη μίσθωση ακινήτων για τη στέγαση δημόσιων σχολικών μονάδων είναι οι κατά τόπους δήμοι,
β) ως προς τις ήδη συναφθείσες συμβάσεις μισθώσεως με το ως άνω αντικείμενο επέρχεται εφεξής διαδοχή ex lege ως προς το πρόσωπο του μισθωτή, ο οποίος πλέον είναι ο ΟΤΑ Α' βαθμού, στην περιφέρεια του οποίου κείται το ακίνητο, το οποίο στεγάζει σχολική μονάδα και
γ) ως προς τις ήδη γεγεννημένες αξιώσεις επέρχεται ex lege αναδοχή χρέους από το Δήμο, με την έννοια του άρθρου 471 ΑΚ.
Συνεπώς, μισθωτική αγωγή σχολικού κτιρίου από τον εκμισθωτή μετά την 1-1-2011 ασκείται νομίμως μόνο κατά του δήμου στην περιφέρεια του οποίου κείται το ακίνητο, το οποίο στεγάζει τη σχολική μονάδα, εγειρόμενη δε κατά του αρχικού μισθωτή, ασκείται κατά μη πραγματικού υποχρέου, αφού κατά γενική αρχή του δικαίου άγνοια νόμου δεν επιτρέπεται και επομένως, η αγωγή αυτή δεν διακόπτει, κατ' άρθρο 263 ΑΚ, την παραγραφή υπέρ του πραγματικού υποχρέου Δήμου ως εξ lege διαδόχου του αρχικού μισθωτή νομικού προσώπου. (ΑΠ Δ’ Πολιτικό 125/2020)
β. Με την υποβολή στην αρμόδια δημόσια αρχή αίτησης για την πληρωμή της απαίτησης, οπότε η παραγραφή αρχίζει εκ νέου από τη χρονολογία που φέρει η έγγραφη απάντηση του διατάκτη ή της αρμόδιας για την πληρωμή της απαίτησης αρχής. Αν η αρμόδια δημόσια αρχή δεν απαντήσει, η παραγραφή αρχίζει μετά πάροδο έξι (6) μηνών από τη χρονολογία υποβολής της αίτησης. Υποβολή δεύτερης αίτησης δεν διακόπτει εκ νέου την παραγραφή. (άρθρο 143 περίπτ.β' του Ν. 4270/2014, πρώην άρθρο 93 Ν. 2362/1995)
Διακοπή της παραγραφής των απαιτήσεων κατά των Ο.Τ.Α. επέρχεται, μεταξύ άλλων, με την υποβολή αίτησης για πληρωμή στην αρμόδια δημόσια αρχή καθώς και με την έκδοση τίτλου πληρωμής. Στις περιπτώσεις αυτές από την απάντηση της αρχής, ή από την παρέλευση εξαμήνου από την υποβολή αίτησης (σε περίπτωση μη απάντησης της αρχής) καθώς και από την έκδοση τίτλου πληρωμής, αρχίζει νέα παραγραφή, ομοειδής, η νέα δε παραγραφή δύναται να διακοπεί με τους ίδιους τρόπους όπως με την έκδοση της αρχικής και συνεπώς με την εκ νέου έκδοση τίτλου πληρωμής ( Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. VII Πράξη 117/2012 )
Το έγγραφο του Προέδρου της επιχείρησης που αφορά αποκλειστικά στην οφειλή του Δήμου ως προς το ιδρυτικό κεφάλαιο και ως προς τα τέλη απόρριψης απορριμμάτων έτους 2004, συνιστά κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 93 του ν. 2362/1995 αίτηση προς πληρωμή προς την αρμόδια αρχή, η οποία, αν και διέκοψε την παραγραφή για χρονικό διάστημα έξι μηνών (ελλείψει έγγραφης απάντησης εκ μέρους του Δήμου), ωστόσο δεν απέτρεψε τη συμπλήρωση της πενταετούς παραγραφής κατά το έτος 2011, όταν εκδόθηκε το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πληρωμής (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. VII Πράξη 296/2013)
Η κατά το άρθρο 90 παρ. 1 ν. 2362/1995 παραγραφή της αξίωσης του μελετητή για την καταβολή της αμοιβής του άρχισε από τη λήξη του οικονομικού έτους 2012, εντός του οποίου πιστοποιήθηκε η επάρκεια της μελέτης και εγκρίθηκε αυτή από το Δημοτικό Συμβούλιο. Δεδομένου δε ότι, εν προκειμένω, η έκδοση του τιμολογίου έναντι της παροχής υπηρεσιών του αναδόχου λογίζεται ως υποβολή αίτησης του τελευταίου προς την αναθέτουσα αρχή για την πληρωμή της απαίτησής του, διακοπτικό του χρόνου της παραγραφής γεγονός (άρθρο 93 ν. 2362/1995), η πενταετής παραγραφή δεν είχε συμπληρωθεί κατά το χρόνο έκδοσης του κρίσιμου χρηματικού εντάλματος (16.4.2018). Κανονική δαπάνη. (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. 7 Πράξη 60/2019)
Καταβολή οφειλόμενων μισθωμάτων Δήμου σε κληροδότημα. Οι αξιώσεις του κληροδοτήματος κατά του Δήμου, αρχόμενες από το τέλος κάθε οικονομικού έτους, εντός του οποίου γεννήθηκαν οι σχετικές απαιτήσεις και ήταν δυνατή η δικαστική επιδίωξή τους, έχουν υποπέσει στην πενταετή παραγραφή του άρθρου 90 παρ. 1 του ν. 2362/1995 για το χρονικό διάστημα α) από τον Οκτώβριο του 2007 έως τον Σεπτέμβριο του 2011 και β) από τον Οκτώβριο του 2011 μέχρι το Μάιο του 2012, καθόσον παρά το γεγονός ότι η υποβολή των …/23.9.2011 και …/15.6.2012 αιτήσεων, αντίστοιχα του κληροδοτήματος προς το Δήμο διέκοψαν την παραγραφή για χρονικό διάστημα έξι μηνών (ελλείψει έγγραφης απάντησης εκ μέρους του Δήμου Α…), ωστόσο δεν απέτρεψαν τη συμπλήρωση της πενταετούς παραγραφής μέχρι την έκδοση του ελεγχόμενου χρηματικού εντάλματος κατά το έτος 2018. Ωστόσο, οι αξιώσεις του για το χρονικό διάστημα από τον Ιούνιο του 2012 μέχρι το Μάιο του 2014, δεν έχουν υποπέσει στην πενταετή παραγραφή, καθόσον αυτή διακόπηκε με την υποβολή της …/11.7.2013 αίτησής του προς το Δήμο για χρονικό διάστημα έξι μηνών, χωρίς να έχει συμπληρωθεί μέχρι την έκδοση του επίμαχου χρηματικού εντάλματος η πενταετής παραγραφή. Μη νόμιμη δαπάνη. Συγγνωστή πλάνη. (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.7 Πράξη 176/2019)
γ. Με την υποβολή αίτησης προς το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους για την αναγνώριση της απαίτησης, οπότε η παραγραφή αρχίζει εκ νέου από τη χρονολογία θεώρησης ή έγκρισης του οικείου πρακτικού του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους. Αν δεν εκδοθεί πρακτικό, η παραγραφή αρχίζει μετά την πάροδο έξι (6) μηνών από τη χρονολογία υποβολής της αίτησης. Υποβολή δεύτερης αίτησης δεν διακόπτει εκ νέου την παραγραφή. (άρθρο 143 περίπτ.γ' του Ν. 4270/2014, πρώην άρθρο 93 Ν. 2362/1995)
Τυχόν κατάθεση στο ΝΣΚ ηλεκτρονικής αίτησης ιδιώτη, για διαφορές του, όχι με το Ελληνικό Δημόσιο, αλλά με ΝΠΔΔ, ΟΤΑ κλπ., δεν επιφέρει διακοπή της παραγραφής των συγκεκριμένων αξιώσεων, ακόμα και εάν τη νομική υποστήριξη του συγκεκριμένου νομικού προσώπου- καθού η αίτηση, διεξάγει το ΝΣΚ. (απόφαση Υπ.Οικ. 272/19.06.2019 (ΦΕΚ 2763/03.07.2019 τεύχος Β')
Αίτηση που υποβάλλεται προς το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους και έχει ως αίτημα την καταβολή ποσού που έχει ήδη αναγνωριστεί ή επιδικαστεί σε βάρος του Ελληνικού Δημοσίου με τελεσίδικη δικαστική απόφαση, δεν αποτελεί αίτηση αναγνώρισης απαίτησης της περίπτωσης γ΄ του άρθρου 93 του ν. 2362/1995. Δύναται, ωστόσο, να εκληφθεί ως αίτηση προς πληρωμή της απαίτησης, την οποία το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους έχει υποχρέωση να διαβιβάσει στην αρμόδια προς πληρωμή αρχή και η οποία διακόπτει την παραγραφή από την περιέλευσή της στην αρμόδια υπηρεσία, κατά τα οριζόμενα στην περίπτωση β του άρθρου 93 του ν. 2362/1995. (ΓνΝΣΚ 111/2021)
δ. Με την επίδοση επιταγής για εκτέλεση, όπου αυτή επιτρέπεται. (άρθρο 143 περίπτ.δ' του Ν. 4270/2014, πρώην άρθρο 93 Ν. 2362/1995)
ε. Με την έκδοση τίτλου πληρωμής. Η ολική ή μερική συμψηφιστική εξόφληση δεν διακόπτει την παραγραφή. (άρθρο 143 περίπτ.ε' του Ν. 4270/2014, πρώην άρθρο 93 Ν. 2362/1995)
Διακοπή της παραγραφής των απαιτήσεων κατά των Ο.Τ.Α. επέρχεται, μεταξύ άλλων, με την υποβολή αίτησης για πληρωμή στην αρμόδια δημόσια αρχή καθώς και με την έκδοση τίτλου πληρωμής. Στις περιπτώσεις αυτές από την απάντηση της αρχής, ή από την παρέλευση εξαμήνου από την υποβολή αίτησης (σε περίπτωση μη απάντησης της αρχής) καθώς και από την έκδοση τίτλου πληρωμής, αρχίζει νέα παραγραφή, ομοειδής, η νέα δε παραγραφή δύναται να διακοπεί με τους ίδιους τρόπους όπως με την έκδοση της αρχικής και συνεπώς με την εκ νέου έκδοση τίτλου πληρωμής ( Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. VII Πράξη 117/2012 )
στ. Με την αναγνώριση της απαίτησης από το Δημόσιο με πρακτικό του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, που έχει εγκριθεί από τον Υπουργό Οικονομικών. Αυτό ισχύει επί οποιασδήποτε απαίτησης κατά του Δημοσίου, συμπεριλαμβανομένης και της απαίτησης από αδικαιολόγητο πλουτισμό. (άρθρο 143 περίπτ.στ' του Ν. 4270/2014, πρώην άρθρο 93 Ν. 2362/1995)
Δεν αποτελούν λόγους διακοπής:
- Η αναγραφή των οφειλών στους οικείους προϋπολογισμούς του Δήμου αφενός δεν προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου,αφετέρου δε συνιστά λόγο διακοπής της σχετικής παραγραφής σύμφωνα με το άρθρο 93 του ν.2362/1995. (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. VII Πράξη 296/2013)
- Η διακοπή της παραγραφής επί απαιτήσεων κατά Ο.Τ.Α, επέρχεται σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 95 Ν.Δ. 2362/1995 και 51 Ν.Δ. 496/1974 μόνο με τους ειδικά για το Δημόσιο (ή ΝΠΔΔ) προβλεπόμενους τρόπους μεταξύ των οποίων δεν είναι η κατά το άρθρο 260 ΑΚ αναγνώριση της αξίωσης από τον υπόχρεο με οποιοδήποτε τρόπο, ενώ, άλλωστε, στην προκειμένη περίπτωση ο υπόχρεος προς αναγνώριση της υποχρέωσης Δήμος δεν μπορεί να πράξει τούτο ατύπως. (ΕφΠειρ 90/2014)
- Η απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του Νοσοκομείου, με την οποία αναγνωρίζεται εκ νέου η αξίωση επί απαίτησης βεβαιωμένης με τελεσίδικη δικαστική απόφαση, καθώς και ο ήδη ελεγχόμενος τίτλος πληρωμής, εκδόθηκαν αμφότεροι μετά την παρέλευση της πενταετίας και, για το λόγο αυτόν, δεν διακόπτουν την συμπληρωθείσα παραγραφή ούτε συνιστούν έγκυρη παραίτηση από αυτήν. (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.1 Πράξη 39/2016)
α. Η παραγραφείσα απαίτηση κατά του Δημοσίου δεν αντιτάσσεται για συμψηφισμό.
β. Κάθε ποσό που κατέβαλε το Δημόσιο μετά την παραγραφή της απαιτήσεως κατ' αυτού, έστω και αν γνώριζε την παραγραφή, δικαιούται να το αναζητήσει.
γ. Παραίτηση του Δημοσίου από τη συμπληρωμένη παραγραφή ή η με οποιονδήποτε τρόπο αναγνώριση από αυτό της παραγεγραμμένης απαίτησης είναι άκυρη.
δ. Η παραγραφή λαμβάνεται υπόψη αυτεπάγγελτα από τα δικαστήρια. (άρθρο 144 του Ν. 4270/2014, πρώην άρθρο 94 Ν. 2362/1995)
Η διαγραφή των οφειλών του Δήμου προς τρίτους γίνεται με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου (άρθρο 93 παρ 1 ν. 3463/2006), κατόπιν εισήγησης της οικονομικής υπηρεσίας.
Υπόδειγμα Δημοτικού Συμβουλίου για τη διαγραφή οφειλών λόγω παραγραφής
Σημείο που πρέπει να προσέξετε: Σε περίπτωση που παρέλθει ο χρόνος παραγραφής της απαίτησης τότε δεν μπορεί να πληρωθεί η απαίτηση που παραγράφεται, ακόμα και εάν το επιθυμεί ο Δήμος (άρθρο 94 του Ν. 2362/1995)