Μη προβολή δικαιωμάτων κυριότητας
Από το Δημόσιο
Το Ελληνικό Δημόσιο δεν προβάλλει, δικαιώματα κυριότητας σε ακίνητα, που υπάγονται στο πεδίο εφαρμογής του Ν.4061/12, σύμφωνα με το άρθρο 1, εφόσον κατέχονται από Δήμους για την εξυπηρέτηση αναγκών τους, και συγκεκριμένα για στέγαση δημαρχιακών μεγάρων, σχολείων και κοινωφελών εγκαταστάσεων, όπως δημοτικές βιβλιοθήκες, εκθεσιακοί χώροι, αθλητικές εγκαταστάσεις κλπ. Μετά από αίτηση του οικείου Δήμου στη Διεύθυνση Πολιτικής Γης/Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής της οικείας Περιφερειακής Ενότητας, συνοδευόμενη από τοπογραφικό διάγραμμα, στο οποίο απεικονίζεται το κατεχόμενο ακίνητο με τα τυχόν υφιστάμενα σε αυτό κτίσματα, η αρμόδια υπηρεσία της οικείας Περιφέρειας, στην οποία βρίσκεται το ακίνητο, διενεργεί αυτοψία και συντάσσει έκθεση, με την οποία βεβαιώνεται ότι το ακίνητο χρησιμοποιείται για τους παραπάνω σκοπούς. (υποπερίπτ. αα περίπτ.α' παρ.7 άρθρο 22 Ν.4061/12, όπως προστέθηκε από την παρ. 9 του άρθρου 37 του Ν. 4235/14) (ΥΠ.ΑΓΡ.ΑΝ.&ΤΡΟΦ. 559/26818/26.02.2014)
Επισημαίνεται ότι τα ακίνητα αυτά θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για κοινωφελείς σκοπούς και μόνο, αφού λόγω αυτής της χρήσης προβλέπεται η μεταβίβαση της κυριότητας στον οικείο Δήμο. (ΥΠ.ΑΓΡ.ΑΝ.&ΤΡΟΦ. 559/26818/26.02.2014)
Εφόσον τα ανωτέρω κτίσματα έχουν ανεγερθεί σε τμήμα ευρύτερου ακινήτου, ο Περιφερειάρχης εκδίδει πράξη κατάτμησης του ακινήτου, που θα πρέπει να πληροί τα όρια αρτιότητας οικοπέδου που τίθενται από τις οικείες πολεοδομικές διατάξεις. Στην περίπτωση αυτή, η υπηρεσία δόμησης του οικείου Δήμου προσδιορίζει στο επισυναπτόμενο τοπογραφικό διάγραμμα, σε ΕΓΣΑ 87, το άρτιο οικόπεδο που θα περιέλθει στην κυριότητα του Δήμου. (περίπτ.β' παρ.7 άρθρο 22 Ν.4061/12, όπως προστέθηκε από την παρ. 9 του άρθρου 37 του Ν. 4235/14) (ΥΠ.ΑΓΡ.ΑΝ.&ΤΡΟΦ. 559/26818/26.02.2014)
Η εξέταση των προϋποθέσεων περί μη προβολής δικαιωμάτων κυριότητας από το Δημόσιο στις αναφερόμενες στην παρ. 7 του άρθρου 22 του ν.4061/2012 περιπτώσεις, αποτελεί αρμοδιότητα της Επιτροπής Θεμάτων Γης και Επίλυσης Διαφορών της εκάστοτε Περιφέρειας, όπως και οι λοιπές περιπτώσεις του άρθρου 22 του Ν.4061/12.
Ωστόσο, στις συγκεκριμένες περιπτώσεις μη προβολής δικαιωμάτων κυριότητας από το Δημόσιο, η Επιτροπή Θεμάτων Γης και Επίλυσης Διαφορών δεν εξετάζει τη συνδρομή ουσιαστικών προϋποθέσεων, όπως στις περιπτώσεις της παρ. 1 του άρθρου 22 του ν.4061/2012, δηλαδή 20ετή κατοχή, καλόπιστη κτήση κλπ, παρά αρκείται στη διαπίστωση της συνδρομής των τυπικών προϋποθέσεων εφαρμογής της διάταξης.
Κατόπιν των ανωτέρω, η Επιτροπή Θεμάτων Γης και Επίλυσης Διαφορών του άρθρου 14 του ν.4061/2012 έχει αρμοδιότητα στις περιπτώσεις μη προβολής δικαιωμάτων κυριότητας από το Δημόσιο της παρ. 7 του άρθρου 22 του ν.4061/2012, όπως προστέθηκε με την παρ. 9 του άρθρου 37 του ν.4235/2014. (Υ.Π.Α.Π.Ε. 601/38746/17.07.2015)
Με απόφαση του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων ορίζεται ο τύπος του παραχωρητηρίου για τα παραπάνω ακίνητα. (περίπτ.γ' παρ.7 άρθρο 22 Ν.4061/12, όπως προστέθηκε από την παρ. 9 του άρθρου 37 του Ν. 4235/14)
Επί δασικών εκτάσεων
Το Δημόσιο δεν προβάλλει δικαιώματα κυριότητας σε δάση, δασικές εκτάσεις και στις εκτάσεις των περιπτώσεων α' και β' της παραγράφου 5 του άρθρου 3 του ν.3208/03 που:
Ι. Αναγνωρίστηκαν ως ιδιωτικά:
α) Με τη διαδικασία του νόμου από 17/29 Νοεμβρίου 1836 «Περί ιδιωτικών δασών» (ΦΕΚ 69 /1.12.1836).
β) Με τις διατάξεις του N. ΑΧΝ΄/14.1.1888 «Περί διακρίσεως και οροθεσίας των δασών» (ΦΕΚ 20 /21.1.1888), όπως τροποποιήθηκε με το N. ΒΛΠΖ΄/12.7.1903 (ΦΕΚ 160 Α΄) και τα β.δ. 11.12.1889 και 19.7.1904, εφόσον συντάχθηκαν πρωτόκολλα αποτερματισμού.
γ) Με αμετάκλητες αποφάσεις των πολιτικών δικαστηρίων, στις οποίες διάδικος, αρχικός ή κατά παρέμβαση, ήταν το Ελληνικό Δημόσιο.
δ) Με αποφάσεις του Υπουργού Γεωργίας, που εκδόθηκαν μετά από γνωμοδοτήσεις των Συμβουλίων επί ιδιοκτησιακών θεμάτων, κατά τις διατάξεις του N. 853/1917 «Περί οργανισμού Υπουργείου Γεωργίας» (ΦΕΚ 133 Α΄), του Α.Ν. 1747/1939 «περί συστάσεως παρά τω Υπουργείω Γεωργίας Γνωμοδοτικού Συμβουλίου Δασών» (ΦΕΚ 208 Α΄), των άρθρων 9 έως 13 του Ν.Δ. 86/1969, με τις οποίες κωδικοποιήθηκαν οι διατάξεις των δασικών κωδίκων του N. 3077/1924 «περί δασικού κώδικος» και N. 4173/1929 «περί κυρώσεως και τροποποιήσεως του από 11 Μαΐου 1929 Ν.Δ. «περί δασικού κώδικος» (ΦΕΚ 205 Α΄) και τις διατάξεις του άρθρου 8 του N. 998/1979, καθώς και με αποφάσεις των Γενικών Διοικητών και του Επιτρόπου Διοίκησης του Ν.Δ. 1150/1942, με τις οποίες κρίθηκαν ιδιοκτησιακές υποθέσεις.
ε) Με αποφάσεις του Διοικητικού Δικαστηρίου του Υπουργείου Γεωργίας του N. 2201/1920 «περί συστάσεως Διοικητικού Δικαστηρίου» (ΦΕΚ 133 Α΄) και του Ν.Δ. 21 Σεπτεμβρίου 1926 (ΦΕΚ 328 Α΄).
στ) Με αποφάσεις του Υπουργού Γεωργίας κατά τις διατάξεις του άρθρου 29 του Ν.Δ. 841/1941 «περί λήψεως εκτάκτων μέτρων δια την εκμετάλλευσιν και διαχείρισιν των δασών, λόγω των εκ του πολέμου δημιουργηθεισών συνθηκών» (ΦΕΚ 445 Α΄), των άρθρων 42 και 49 του Ν.Δ. 2501/1953 «περί τροποποιήσεως και συμπληρώσεως ενίων διατάξεων των περί δασών νόμων» (ΦΕΚ 200 Α΄) και των άρθρων 3 έως 8 του Δασικού Κώδικα (Ν.Δ. 86/1969).
ζ) Με τις διατάξεις του διατάγματος 2468/1917 και του N. 1072/1917 (ΦΕΚ 305/1917) της Προσωρινής Κυβέρνησης.
η) Με αποφάσεις νομαρχών κατά τις διατάξεις του άρθρου 67 του N. 998/1979, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 14 του N. 1734/1987.
θ) Με τις διατάξεις του ν. 248/1976, σε ό,τι αφορά:
α) τις δασικές εκτάσεις που με τον ανωτέρω νόμο κρίθηκε ότι δεν ανήκουν στο Δημόσιο,
β) τις εκτάσεις που εμφανίζονται στον προσωρινό κτηματικό χάρτη του ν. 248/1976 ως μη δασικές, καθώς και εκείνες που κρίθηκε με αμετάκλητες δικαστικές αποφάσεις, κατά τη διαδικασία των άρθρων 12 επ. του ν. 248/1976, ότι δεν αποτελούν δάσος ή δασική έκταση και αν ακόμη απέκτησαν μεταγενεστέρως δασικό χαρακτήρα, εφόσον έχουν εκδοθεί για τις εκτάσεις αυτές ή για τμήματά τους μέχρι τις 31.3.2011 από τις αρμόδιες δασικές αρχές διοικητικές πράξεις, βεβαιωτικές του διαπιστωθέντος, κατ' εφαρμογή του ν. 248/1976, μη δασικού χαρακτήρα αυτών.
ι) Με τις διατάξεις του Αγροτικού Κώδικα.
κ) Με τις διατάξεις των άρθρων 18 και 29 του ν. δ. 2185/1952 «περί αναγκαστικής απαλλοτριώσεως κτημάτων προς αποκατάστασιν ακτημόνων καλλιεργητών και κτηνοτρόφων» (Α' 217) σε ό,τι αφορά τις δασικές εκτάσεις της παραγράφου 2, τις εκτάσεις της περίπτωσης α' της παραγράφου 5 και τις υπεράνω των δασών ή δασικών εκτάσεων ασκεπείς κορυφές ή αλπικές ζώνες των ορέων της παραγράφου 3 του άρθρου 3 του ν. 998/1979, όπως ισχύει, που αναγνωρίστηκαν ως ιδιωτικές με τις αποφάσεις των Επιτροπών Απαλλοτριώσεων.
λ) Με τη διάταξη της παρ. 1 του άρθρου 11 του ν. 3147/ 2003.
μ) Σύμφωνα με τις καταχωρήσεις στα κτηματολογικά βιβλία του Κτηματολογίου Ρόδου και Κω - Λέρου. (άρθρο 10 παρ.1 περίπτ.Ι' Ν.3208/03, όπως τροποποιήθηκε με την περίπτ.α' της παρ.14 του άρθρου 48 του Ν.4685/20)
Κρίσεις του Δικαστηρίου αναφορικά με το ιδιοκτησιακό καθεστώς μείζονος (ήτοι μεγαλύτερης έκτασης) ακινήτου, στις οποίες προβαίνει κατά την εκδίκαση επιμέρους τμημάτων αυτού, δεν παράγουν δεδικασμένο για το μείζον ακίνητο, διότι πρόκειται για ζήτημα που εξετάστηκε πλεοναστικά και δεν ήταν αναγκαίο για την στήριξη του διατακτικού της απόφασης. Επομένως, η υπόψη έκταση του ιστορικού της γνωμοδότησης των 29.640 στρεμμάτων δεν δύναται να υπαχθεί στην διάταξη του ν. 3208/2003, αρθρ. 10, παρ. 1, εδ. γ΄ και συνεπώς ορθώς δεν αναγνωρίζεται ολόκληρη ως ιδιωτική, εξαιρουμένων των 155 περίπου στρεμμάτων, που κρίθηκαν ότι ανήκουν σε κτηματίες. (ΓνΝΣΚ 194/2017)
ΙΙ. Παραχωρήθηκαν κατά κυριότητα:
α) Με τις διατάξεις των νόμων ΤΣΤΕ΄/16.10.1856 (ΦΕΚ 79/24.10.1856) και ΥΛΑ΄/25.3.1871 (ΦΕΚ 25/16.6.1871) και των μετέπειτα εκδοθέντων νόμων, με τους οποίους εκποιήθηκαν ή παραχωρήθηκαν από το Υπουργείο Οικονομικών ή την Αεροπορική Αμυνα δημόσια κτήματα, ανεξαρτήτως του χρόνου εκποίησης ή παραχώρησης και της μορφής των κτημάτων.
β) Με τις διατάξεις των προϊσχυσάντων δασικών κωδίκων των νόμων 2636/1924, 3077/1924, 3542/1928 (ΦΕΚ 91 Α΄), των άρθρων 62, 63, 63α και 180 έως 199 του N. 4173/1929, του Α.Ν. 857/1937 «περί παραχωρήσεως δημοσίων και κοινοτικών δασικών εκτάσεων δια σκοπούς γεωργικούς και δενδροκομικής εκμεταλλεύσεως» (ΦΕΚ 367 Α΄) και των άρθρων 14 έως 34 του Ν.Δ. 86/1969.
γ) Με τις διατάξεις του άρθρου 51 του N. 4108/1929 «περί τροποποιήσεως και συμπληρώσεως διατάξεων τινών της νομοθεσίας περί δήμων και κοινοτήτων», όπως αυτό ερμηνεύτηκε με το N. 6271/25.8.1934 «περί αυθεντικής ερμηνείας του εδαφίου 1 του άρθρου 51 του N. 4108/1929 και συμπληρώσεως του άρθρου τούτου» και N. 3194/20-22.4.1955 και παραδόθηκαν με πρωτόκολλο από την Επιτροπή του άρθρου 1 του διατάγματος από 13/15.2.1930.
δ) Με το Ν.Δ. από 17/18.10.1923 «περί παραχωρήσεως κυριότητας δασών ρητινευομένων υπό ιδιωτών» (ΦΕΚ 297 Α΄), το Ν.Δ. 1/13.12.1923 (ΦΕΚ 360 Α΄), το άρθρο 53 του Ν.Δ. 2501/1953, σύμφωνα με τους όρους και περιορισμούς των διατάξεων του άρθρου 8 του διατάγματος αυτού.
ε) Με τις διατάξεις του N. 998/1979, του N. 1734/1987, καθώς και άλλων διατάξεων της δασικής νομοθεσίας. (άρθρο 10 παρ.1 περίπτ.ΙΙ' Ν.3208/03)
ΙΙΙ. Περιήλθαν κατά κυριότητα:
α) Στους υπερθεματιστές, μετά από κατακυρωτικές εκθέσεις δημόσιων αναγκαστικών πλειστηριασμών, συμπεριλαμβανομένων και των κατά τις διατάξεις του Ν.Δ. 356/1974 (ΦΕΚ 90 Α΄) διενεργουμένων, εφόσον δεν ασκήθηκε εμπρόθεσμα διεκδικητική αγωγή κατά το άρθρο 1020 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας και του άρθρου 33 παράγραφος 3 του N. 1473/1984 (ΦΕΚ 127 Α΄) ή ανακοπή κατά το άρθρο 74 του Ν.Δ. 356/1974 (Κ.Ε.Δ.Ε.).
β) Σε τρίτους, βάσει συμβιβαστικών πράξεων με το Ελληνικό Δημόσιο, κατά τη διαδικασία του άρθρου 39 του ν. 1884/1990, όπως αυτό τροποποιήθηκε με το άρθρο 14 του ν. 2227/1994 (Α' 129), καθώς και των διατάξεων του β.δ. 6/1961, εφόσον αντικείμενο της συμβιβαστικής πράξης έχει αποτελέσει η κυριότητα της έκτασης και όχι οποιοδήποτε άλλο δικαίωμα τρίτων σε αυτήν.
γ) Από διαχωρισμό υπέρ των Ταμείων Εφέδρων Πολεμιστών Κρήτης και των Μονών βάσει του ν. 3345/ 1925.
δ) Σε τρίτους από την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος (Ε.Τ.Ε.), ως διαχειρίστριας ανταλλαξίμων κτημάτων, βάσει της από 5.5.1925 συμβάσεως μεταξύ Ελληνικού Δημοσίου και Ε.Τ.Ε., με την προϋπόθεση ότι τα κτήματα αυτά είχαν παραδοθεί στην Ε.Τ.Ε. με πρωτόκολλο παραδόσεως και παραλαβής και κατά τη διάρκεια ισχύος της συμβάσεως δεν υπήρχε διεκδίκηση από κάποια δημόσια υπηρεσία εντός των προβλεπόμενων προθεσμιών και για τις πωλήσεις που έγιναν από την Ε.Τ.Ε. μετά την 29.10.1937, προκειμένου δε περί παραμεθορίων περιοχών, είχε χορηγηθεί ειδική έγγραφη άδεια του Γενικού Επιτελείου Στρατού.
ε) Στην εγχώρια περιουσία των Νήσων Κυθήρων και Αντικυθήρων κατά τις διατάξεις του άρθρου 84 του N. 1416/1984 (ΦΕΚ 18 Α΄).
στ) Με τις διατάξεις των άρθρων 13 και 18 του παρόντος νόμου.
ζ) Κατόπιν αδείας του Υπουργού Γεωργίας κατ' εφαρμογή του άρθρου 2 του από 3.9.1924 νομοθετικού διατάγματος που κυρώθηκε με το άρθρο μόνο του ν. 3250/1924 (Α' 324), εφόσον η άδεια μεταβίβασης δεν ανακλήθηκε ούτε ακυρώθηκε με δικαστική απόφαση.
η) Με τα διαχωριστικά διατάγματα που εξεδόθησαν κατ’ εξουσιοδότηση του άρθρου 8 του ν. 4684/1930 (Α’ 150), και με τους Πίνακες Α-Ε της από 18.9.1952 Σύμβασης (β.δ. της 26.9/2.10/1952, Α’ 289), που αποτελούν τίτλους ιδιοκτησίας κατά την παρ. 7 του άρθρου 51 του ν. 4301/2014 (Α’ 223). (άρθρο 10 παρ.1 περίπτ.ΙΙΙ' Ν.3208/03, όπως συμπληρώθηκε από το άρθρο 262 του ν.5037/23)
Περιλαμβάνονται σε περιοχές του δευτέρου εδαφίου του άρθρου 62 του ν. 998/1979 (Α’ 289), για τις οποίες το Ελληνικό Δημόσιο δεν διαθέτει τίτλους ιδιοκτησίας ή άλλα επαρκή στοιχεία απόδειξης της κυριότητάς του, όπως πράξεις μίσθωσης, παραχώρησης ή άλλης εκμετάλλευσης, αξιοποίησης και προστασίας της έκτασης ως δημόσιας και, συγχρόνως, οι διεκδικούντες την έκταση διαθέτουν τίτλους ιδιοκτησίας, οι ίδιοι ή οι δικαιοπάροχοί τους, οι οποίοι έχουν συνταχθεί μέχρι την 1η.7.2001 το αργότερο, έστω και εάν έχουν μεταγραφεί μεταγενέστερα. Εκκρεμείς εμπράγματες αγωγές του Δημοσίου που αφορούν στις εν λόγω εκτάσεις και οι οποίες βασίζονται σε τίτλους ιδιοκτησίας ή άλλα επαρκή στοιχεία απόδειξης της κυριότητάς του, δεν επηρεάζονται από τη ρύθμιση του παρόντος άρθρου. Σε περίπτωση που το δικαίωμα της κυριότητας επί των ανωτέρω εκτάσεων έχει καταχωρηθεί υπέρ ιδιωτών ή νομικών προσώπων δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου στα κτηματολογικά βιβλία των οικείων κτηματολογικών γραφείων, το Ελληνικό Δημόσιο δεν προβάλλει δικαιώματα κυριότητας επ’ αυτών και δεν ασκεί τα ένδικα βοηθήματα που προβλέπονται στο άρθρο 6 του ν. 2664/1998 (Α’ 275). (άρθρο 10 παρ.1 περίπτ.ΙV' Ν.3208/03, όπως προστέθηκε από το άρθρο 152 του Ν.4819/21)
Από τους Δήμους
Διοικητικές πράξεις με τις οποίες παραχωρήθηκαν δημοτικά ακίνητα σε δικαιούχους αποκατάστασης, βάσει διατάξεων της αγροτικής νομοθεσίας, θεωρούνται έγκυρες και ισχυρές. Οι Δήμοι δεν προβάλλουν δικαιώματα κυριότητας στα ακίνητα αυτά. (άρθρο 22α Ν.4061/12, όπως προστέθηκε από την παρ. 10 του άρθρου 37 του Ν. 4235/14)
Επομένως, σε περιοχές που βρίσκονται υπό κτηματογράφηση, οι πολίτες προσκομίζουν τους τίτλους ιδιοκτησίας τους στα κτηματολογικά γραφεία. Στις αρμόδιες υπηρεσίες του Δήμου προσκομίζουν τα παραχωρητήρια που εκδόθηκαν υπέρ δικαιούχων αποκατάστασης - δικαιοπαρόχων τους, ώστε ο οικείος Δήμος να απέχει από τη υποβολή δήλωσης ιδιοκτησίας στο Κτηματολογικό Γραφείο κατ' εφαρμογή της διάταξης αυτής. (ΥΠ.ΑΓΡ.ΑΝ.&ΤΡΟΦ. 559/26818/26.02.2014)