Νομοθεσία -
Νομολογία |
1. Αρμοδιότητα
2. Ίδρυση- Επέκταση Κοιμητηρίων
3. Χωροθέτηση Κοιμητηρίων
α. Θέσεις κοιμητηρίων
β. Αποστάσεις κοιμητηρίων
γ. Μείωση αποστάσεων κοιμητηρίων
δ. Αρμοδιότητα χωροθέτησης - επέκτασης κοιμητηρίων
ε. Απαλλοτρίωση χώρου για ίδρυση- επέκταση κοιμητηρίου
στ. Κοιμητήρια σε εκτάσεις δασικού χαρακτήρα
4. Χαρακτηριστικά κοιμητηρίων
α. Διαμόρφωση χώρων κοιμητηρίων
β. Έδαφος κοιμητηρίων
γ. Έκταση κοιμητηρίων
δ. Ύδρευση - Αποχέτευση - Αποστράγγιση
ε. Εγκαταλλελειμμένα και αχρηστευθέντα κοιμητήρια
5. Χώροι Κοιμητηρίων
α. Νεκροθάλαμοι
β. Οστεοφυλάκια
γ. Κυλικείο
δ. Αίθουσα Αναμονής - Χώροι Διοικήσεως
ε. Χώροι ταφής
6. Κατάργηση κοιμητηρίων
7. Λειτουργία δημοτικών νεκροταφείων σε χώρους που ήδη χρησιμοποιούνται για το σκοπό αυτόν
8. Εγκατάσταση μονάδων αποτέφρωσης οστών νεκρών
9. Εμπράγματα δικαιώματα επί των κοιμητηρίων
10. Αλλόθρησκοι - Αλλοδαποί
11. Οικογενειακός Τάφος
12. Κανονισμός λειτουργίας
13. Έσοδα Κοιμητηρίων
14. Διαχείριση των εσόδων μη ενοριακού ναού εντός κοιμητηρίου
15. Τηρούμενα βιβλία νεκροταφείων
16. Προσωπικό
17. Περιστατικά εις βάρος χώρων θρησκευτικής σημασίας
1. Αρμοδιότητα
Στις αρμοδιότητες Δήμων και Κοινοτήτων ανήκει ο καθορισμός των χώρων για τη δημιουργία κοιμητηρίων και η παροχή γνώμης για τον καθορισμό χώρων αποτέφρωσης νεκρών καθώς και η δημιουργία, συντήρηση και λειτουργία κοιμητηρίων και κέντρων αποτέφρωσης νεκρών καθώς και η χορήγηση άδειας ταφής και αποτέφρωσης νεκρών. (άρθρο 75 Iβ10 κ II8 Ν.3463/06, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 5 του Ν.4144/13 (ΦΕΚ 88/18.04.2013 τεύχος Α') (παρ.1 άρθρο 1 ΑΝ 582/68) (άρθρο 190 Π.Δ. 14/99- Κ.Β.Π.Ν.)
Η διοίκηση και η διαχείριση όλων των νεκροταφείων που βρίσκονται σε λειτουργία, ανήκει στους δήμους και συνεπώς η ευθύνη για τη φύλαξη, συντήρηση και εύρυθμη λειτουργία τους εναπόκειται σε αυτούς. (ΓνΝΣΚ 316/1995)
Στην αρμοδιότητα των Δήμων και Κοινοτήτων έχει ανατεθεί η ρύθμιση όλων των ζητημάτων που αφορούν τη διοίκηση και διαχείριση όλων των κοιμητηρίων της χώρας, στα οποία περιλαμβάνονται και αυτά που ιδρύθηκαν κατά το παρελθόν από ενοριακούς ναούς και τους ανήκουν κατά κυριότητα.(ΣτΕ 4850/1997 Τμ. Στ')
Η χορήγηση άδειας ταφής που αποτελούσε αρμοδιότητα των Δήμων καταργείται, και αντί αυτής θα χρησιμοποιείται η ληξιαρχική πράξη θανάτου, η οποία θα περιλαμβάνει τα στοιχεία ενταφιασμού. (ΥΠ.ΕΣ. εγκ. 9/131360/12503/2013/08.05.2013)
Η προσβαλλόμενη πράξη, με την οποία ο Πρόεδρος του Δ.Σ. Συνδέσμου Δήμων ενημερώνει το κοινό για τον τρόπο ανάθεσης των υπηρεσιών αφής κανδηλίων και περιποίησης τάφων, μετά τη ληφθείσα απόφαση για ανάθεση των υπηρεσιών αυτών από το Σύνδεσμο σε εταιρεία κατόπιν διαγωνισμού, έχει εκδοθεί στο πλαίσιο των εξουσιών του Συνδέσμου, ως διοικούντος το νεκροταφείο και ως δικαιούχου των καθοριζομένων στον Κανονισμό του Νεκροταφείου δικαιωμάτων και αποτελεί, συνεπώς, πράξη, η οποία εκδόθηκε κατ’ εφαρμογή της νομοθεσίας περί ΟΤΑ, από την αμφισβήτηση της νομιμότητας της οποίας γεννάται διαφορά για την εκδίκαση της οποίας είναι αρμόδια τα διοικητικά εφετεία. Παραπέμπει. (ΣτΕ 2635/2020)
Με τις διατάξεις του Α.Ν. 582/1962 και του Π.Δ. 1128/1980 σκοπείται κυρίως η ρύθμιση της χωροθετήσεως, περαιτέρω δέ και της διαμορφώσεως των κοιμητηρίων, τα οποία αποτελούν μέρος του κοινωνικού εξοπλισμού των πόλων, σε σχέση τόσο με αυτές όσο και με το φυσικό περιβάλλον, σε τρόπο ώστε η λειτουργία τους να είναι η προσήκουσα δημιουργούσα όσο το δυνατόν λιγότερα προβλήματα και στις μεν και στο δε / τούτου έπεται ότι ο προέχων χαρακτήρας τους αφορά στη ρύθμιση πολεοδομικού θέματος / συνεπώς εφ΄ όσον η προγενέστερη από τις προσβαλλόμενες πράξεις, με την οποία αποφασίσθηκε η ίδρυση νεκροταφείου σε συγκεκριμένο χώρο εκδόθηκε κατ΄ επίκληση των ανωτέρω διατάξεων, αρμοδίως επιλαμβάνεται το Ε΄ Τμήμα. (ΣτΕ 1095/2000 Τμ. Ε΄)
Δημοτική Ανώνυμη εταιρία επέβαλε με απόφαση του διοικητικού της συμβουλίου την κατ΄ αποκοπή είσπραξη ποσού για κάθε κατασκευή ταφικού μνημείου, το οποίο εισπράττεται για τις παρεχόμενες υπηρεσίες και για την αντιμετώπιση των δαπανών μισθοδοσίας των υπαλλήλων της.
Κατόπιν διαμαρτυρίας πολίτη στο Συνήγορο του Πολίτη, ο Συνήγορος του Πολίτη με την από 22.01.2020 σύνοψη διαμεσολάβησης αναφέρει ότι απηύθυνε έγγραφο προς το Υπουργείο Εσωτερικών, με το οποίο ζήτησε τις απόψεις του επί του θέματος, εκφράζοντας τη θέση ότι, δημοτικές ανώνυμες εταιρείες δεν έχουν αρμοδιότητα να επιβάλλουν τέλη και δικαιώματα που μόνο οι δήμοι μπορούν να επιβάλλουν, κατόπιν σχετικής πρόβλεψης στον Κανονισμό Κοιμητηρίων που ψηφίζει το δημοτικό συμβούλιο.
Ακολούθως, το Τμήμα Εσόδων του ανωτέρω Υπουργείου, σε έγγραφό του υπογράμμισε ότι, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, η ίδρυση και συντήρηση των κοιμητηρίων ανήκει στην αποκλειστική αρμοδιότητα των δήμων, κάθε δε έσοδο που σχετίζεται με την καθαυτό λειτουργία τους, οφείλει να προσδιορίζεται σε σχετική απόφαση δημοτικού συμβουλίου.
2. Ίδρυση- Επέκταση Κοιμητηρίων
Η ίδρυση νέων κοιμητηρίων ή η επέκταση των παλαιών εκτελείται σύμφωνα με τα άρθρα 1 και 2 του Α.Ν. 582/1968. (ΚΥΑ Α5/1210/1978 (ΦΕΚ 424/1979 τεύχος Β')
Με το υπ'αριθ. 163820/12071/16.03.2017 έγγραφό του προς τον Υπ.Εσ. και τον Υπ.Περ.& Ενέργ. ο Συνήγορος του Πολίτη ζητά επικαιροποίηση της ισχύουσας νομοθεσίας για τα κοιμητήρια.
Κοιμητήρια, ιδρύονται από τους δήμους και κοινότητες εντός της διοικητικής περιφερείας τους, με πρόταση του Μητροπολιτικού Συμβουλίου, μετά από σύμφωνη γνώμη του οικείου νομίατρου. Πάντα τα κοιμητήρια ανήκουν ως προς την διοίκηση και διαχείριση στους δήμους και τις κοινότητες. (άρθρο 2 παρ.1 ΑΝ 582/68)
Απαραίτητη προϋπόθεση για την ίδρυση κοιμητηρίου σε δήμους πληθυσμού πάνω από 10.000 κατοίκους για την ταφή ορθοδόξων χριστιανών είναι η ανέγερση Ιερού Ναού για τον σκοπό της ιεορολογημένης ταφής των νεκρών και την εξυπηρέτηση των σχετικών τελετουργικών αναγκών. (άρθρο 9 ΚΥΑ Α5/1210/1978 (ΦΕΚ 424/1979 τεύχος Β')
Προϋπόθεση για την ίδρυση ή επέκταση του κοιμητηρίου είναι να υπάρχουν μεταξύ αυτού και του εγκεκριμένου σχεδίου πόλης ή ορίου οικισμού αδόμητοι ή κοινόχρηστοι χώροι ή χώροι πρασίνου. (παρ.1α άρθρο 29 Ν.2508/97, όπως αντικαταστάθηκε από την παρ. 3 του άρθρου 148 του Ν. 4495/17 και αντικαταστάθηκε εκ νέου από την παρ.1 του άρθρου 60 του Ν.4602/19)
Προϋπόθεση για την ίδρυση ή την επέκταση κοιμητηρίου, σύμφωνα με τους όρους της παρούσας, είναι η εκπόνηση υδρογεωτεχνικής μελέτης, η οποία εγκρίνεται από την αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Υγείας. (παρ.1 άρθρο 1 Π.Δ. 1128/80, όπως συμπληρώθηκε από την παρ.2 του άρθρου 60 του Ν.4602/19)
Δείτε την από 03.11.2020 σύνοψη διαμεσολάβησης του Συνηγόρου του Πολίτη για παράνομη επέκταση κοιμητηρίου.
Με το άρθρο 31 του Ν.4315/14 παραχωρείται άνευ ανταλλάγματος στο Δήμο Γλυφάδας η χρήση εδαφικού τμήματος που χρησιμοποιείται από την Πολεμική Αεροπορία, προκειμένου εντός αυτού να εγκατασταθεί δημοτικό κοιμητήριο.
Για περισσότερα δείτε την ενότητα:
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΩΝ ΟΤΑ » ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ ΟΤΑ » ΔΙΑΦΟΡΑ » Παραχώρηση περιουσιακών στοιχείων σε Δήμους » Παραχώρηση χρήσης έκτασης στο Δήμο Γλυφάδας για ίδρυση κοιμητηρίου.
3. Χωροθέτηση Κοιμητηρίων
α. Θέσεις κοιμητηρίων
Οι δήμοι και οι κοινότητες υποχρεούνται να φροντίζουν εγκαίρως, για την εξασφάλιση των απαιτουμένων χώρων, που βρίσκονται κατ' αρχήν εκτός σχεδίου πόλης και μακριά από κατοικημένες περιοχές, για κοιμητήρια. (παρ.2 άρθρο 1 ΑΝ 582/68) (παρ.2 άρθρο 190 Π.Δ. 14/99- Κ.Β.Π.Ν.)
Τα κοιμητήρια πρέπει να βρίσκονται σε καλά αεριζόμενες θέσεις και οι άνεμοι, που επικρατούν, να μην έχουν κατεύθυνση προς τις γειτονικές κατοικημένες περιοχές. (άρθρο 3 ΚΥΑ Α5/1210/1978 (ΦΕΚ 424/1979 τεύχος Β') (παρ.3 άρθρο 1 Π.Δ. 1128/80). (παρ.7 άρθρο 190 Π.Δ. 14/99- Κ.Β.Π.Ν.)
Η περιοχή των κοιμητηρίων δεν θα υπόκειται σε πλημμύρες και θα αποστραγγίζεται καλά, τα δε αποστραγγιζόμενα εκ των βροχών ύδατα δεν θα ρυπαίνουν ή μολύνουν εγγύς κείμενα φρέατα ή άλλες πηγές ποσίμου ύδατος. (άρθρο 3 ΚΥΑ Α5/1210/1978 (ΦΕΚ 424/1979 τεύχος Β') (παρ.3 άρθρο 1 Π.Δ. 1128/80) (παρ.7 άρθρο 190 Π.Δ. 14/99- Κ.Β.Π.Ν.)
β. Αποστάσεις κοιμητηρίων
Τα ιδρυόμενα ή επεκτεινόμενα κοιμητήρια δέον να απέχουν τουλάχιστον 250 μ. εκ του άκρου του εγκεκριμένοι σχεδίου πόλεως, 100 μ. εκ μεμονωμένων κατοικιών. 100 μ. εκ φρεάτων και 50 μ. εκ πηγών ποσίμου ύδατος και εν πάση περιπτώστει να μη δημιουργούνται κίνδυνοι ρυπάνσεως ή μολύνσεως του υδροφόρου ορίζοντος, του τροφοδοτούντος τα εν λόγω φρέατα η πηγάς. (παρ.1 άρθρο 1 Π.Δ. 1128/80) (παρ.5 άρθρο 190 Π.Δ. 14/99- Κ.Β.Π.Ν.)
Τα ως άνω κοιμητήρια δέον επίσης να απέχον τουλάχιστον 1.500 μ. εκ νοσοκομείων και κλινικών εν γένει. Η απόστασις αυτή δύναται να περιορίζεται μέχρι 500 μ. εις περιπτώσεις καθ' ας τα κοιμητήρια δεν είναι αμέσως ορατά εκ των νοσοκομείων η κλινικών εν γένει, ούτε η κύρια οδός προσπελάσεως των διέρχεται προ των κοιμητηρίων. (παρ.1 άρθρο 1 Π.Δ. 1128/80) (παρ.5 άρθρο 190 Π.Δ. 14/99- Κ.Β.Π.Ν.)
Ως αφετηρία για τη μέτρηση των αποστάσεων αυτών λαμβάνεται ο κυρίως χώρος του κοιμητηρίου, δηλαδή η εδαφική εκείνη περιοχή η οποία χρησιμοποιείται για την ταφή των ανθρωπίνων σωμάτων, και όχι ο περίβολος αυτού. (ΣτΕ 3555/1998 Τμ. ΣΤ΄)
Μη νομίμως διενεργήθηκε η δαπάνη αγοράς του συγκεκριμένου ακινήτου, διότι κατά την εκτίμηση της μοναδικότητας αυτού στις αρχικές αποφάσεις του Δ.Σ., προκειμένου να ακολουθηθεί η εξαιρετική διαδικασία της απευθείας αγοράς του χωρίς τη διενέργεια δημοπρασίας, αξιολογήθηκε μόνο το γεγονός της γειτνίασης αυτού προς το κοιμητήριο του οποίου σχεδιαζόταν η επέκταση και όχι η πρόδηλη ακαταλληλότητά του, καθώς δεν πληρούσε την προϋπόθεση του άρθρου 3 της Κ.Υ.Α. Α5/1210/10.4.1978 να απέχει τουλάχιστον 250μ. από το άκρο του εγκεκριμένου σχεδίου και των 100μ. από μεμονωμένες κατοικίες. (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. 7 Πράξη 128/2012)
Απαγορεύεται ή έγκριση νέου η ή επέκταση υφισταμένη σχεδίου πόλεως, ή ανόρυξη φρέατος ποσίμου ύδατος και η ιδρυση νέων νοσοκομείων η κλινικών σε αποστάσεις μικρότερες των ως άνω καθοριζομένων εξ υφισταμένων κοιμητηρίων. (παρ.2 άρθρο 1 Π.Δ. 1128/80) (παρ.6 άρθρο 190 Π.Δ. 14/99- Κ.Β.Π.Ν.)
γ. Μείωση αποστάσεων κοιμητηρίων
Με απόφαση του συντονιστή Αποκεντρωμένης Διοίκησης, μετά από γνώμη του οικείου Συμβουλίου Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων (ΣΥ.ΠΟ.Θ.Α.) και του οικείου δημοτικού συμβουλίου, μπορεί να μειώνεται η απόσταση των ιδρυομένων ή επεκτεινομένων κοιμητηρίων, όπως ορίστηκε με την παρ. 1 του άρθρου 1 του π.δ. 1128/1980 (Α' 284) έως πενήντα (50) μέτρα από σχέδιο πόλης ή όριο οικισμού ή νομίμως υφιστάμενη μεμονωμένη κατοικία. Η παραπάνω μείωση της απόστασης είναι δυνατή μόνο εφόσον από μελέτη γεωλογικής καταλληλότητας, η οποία εγκρίνεται, σύμφωνα με την παρ. 5 του άρθρου 5 του ν. 4315/2014 (A' 269) και υδρογεωτεχνική μελέτη, η οποία εγκρίνεται από την αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Υγείας, προκύπτει ότι, η μείωση αυτή δεν επιφέρει δυσμενείς επιπτώσεις στο οικιστικό περιβάλλον και τη δημόσια υγεία και επιπλέον αποδεικνύεται ότι, δεν προκύπτει κίνδυνος ρύπανσης ή μόλυνσης του υπόγειου υδροφόρου στρώματος. (παρ.1α άρθρο 29 Ν.2508/97, όπως αντικαταστάθηκε από την παρ. 3 του άρθρου 148 του Ν. 4495/17 και αντικαταστάθηκε εκ νέου από την παρ.1 του άρθρου 60 του Ν.4602/19)
Οι αποστάσεις των κοιμητηρίων από τα φρέατα ή τις πηγές πόσιμου ύδατος, όπως ορίζονται στην παρ. 1 του άρθρου 1 του π.δ. 1128/1980, εφαρμόζονται, εφόσον αποδεικνύεται από την ανωτέρω υδρογεωτεχνική μελέτη ότι, δεν υφίστανται κίνδυνοι ρύπανσης ή μόλυνσης του υδροφόρου ορίζοντα που τροφοδοτεί τα εν λόγω φρέατα ή πηγές. (παρ.1α άρθρο 29 Ν.2508/97, όπως αντικαταστάθηκε από την παρ. 3 του άρθρου 148 του Ν. 4495/17 και αντικαταστάθηκε εκ νέου από την παρ.1 του άρθρου 60 του Ν.4602/19)
Οι ανωτέρω ρυθμίσεις εφαρμόζονται και για τις αποστάσεις έγκρισης νέου ή επέκτασης υφισταμένου σχεδίου πόλεως και ανόρυξης φρέατος πόσιμου ύδατος από υφιστάμενα κοιμητήρια. Στην περίπτωση έγκρισης νέου ή επέκτασης υφισταμένου σχεδίου πόλεως, η ελάχιστη απόσταση των πενήντα (50) μέτρων δύναται να μειωθεί περαιτέρω έως είκοσι (20) μέτρα με τις ίδιες ως άνω οριζόμενες προϋποθέσεις. (παρ.1β άρθρο 29 Ν.2508/97, όπως αντικαταστάθηκε από την παρ. 3 του άρθρου 148 του Ν. 4495/17)
Προκειμένου για έγκριση πολεοδομικών σχεδίων Οργανωμένων Υποδοχέων Μεταποιητικών και Επιχειρηματικών Δραστηριοτήτων, σύμφωνα με την παρ. 4 του άρθρου 41 του ν. 3982/2011 (Α΄ 143), καθώς και των βιομηχανικών - βιοτεχνικών πάρκων, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 1337/1983 (Α΄ 33), απαγορεύεται η απόσταση των σχεδίων αυτών από υφιστάμενα κοιμητήρια να είναι μικρότερη των πενήντα (50) μέτρων. (παρ.1β άρθρο 29 Ν.2508/97, όπως αντικαταστάθηκε από την παρ. 3 του άρθρου 148 του Ν. 4495/17)
Κοιμητήρια εντός ορίων οικισμών προϋφισταμένων του 1923 ή κάτω των δύο χιλιάδων (2.000) κατοίκων θεωρούνται νομίμως υφιστάμενα, η δε επέκτασή τους είναι δυνατή μόνον προς το πλησιέστερο τμήμα του ορίου του οικισμού, τηρουμένης απόστασης τουλάχιστον πενήντα (50) μέτρων από νομίμως υφιστάμενη κατοικία. (παρ.1γ άρθρο 29 Ν.2508/97, όπως αντικαταστάθηκε από την παρ. 3 του άρθρου 148 του Ν. 4495/17)
Η ανωτέρω δυνατότητα μείωσης δυνατότητα της αποστάσεως των διακοσίων πενήντα (250) μέτρων κατά την έγκριση η επέκταση σχεδίου πόλεως από υφιστάμενα μέχρι τη δημοσίευση του νόμου αυτού κοιμητήρια, καθώς και περαιτέρω μειωμένη απόσταση είκοσι (20) μέτρων από την ήδη προβλεπόμενη παρέκκλιση των πενήντα (50) μέτρων, δεν τυγχάνει εφαρμογής, ανεξαρτήτως της ειδικότερης εννοίας της, στην αντίστροφη περίπτωση κατά την οποία ιδρύεται ή επεκτείνεται κοιμητήριο πλησίον εγκεκριμένου σχεδίου πόλεως. (ΣτΕ 1547/2014)
Με απόφαση των Υπουργών Υγείας και Προνοίας και Περιβάλλοντος. Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων ρυθμίζονται οι λεπτομέρειες των ανωτέρω.
Κατ'εξουσιοδότηση της παραπάνω διάταξης εκδόθηκε η ΚΥΑ 26882/5769/30.09.1998 (ΦΕΚ 838/23.10.1998 τεύχος Δ') στο άρθρο 2 της οποίας αναφέρονται τα δικαιολογητικά που απαιτούνται για την μείωση των παραπάνω αποστάσεων προκειμένου να ιδρυθεί ένα νέο κοιμητήριο ή να επεκταθεί κάποιο ήδη υπάρχον.
Αναλυτικά τα δικαιολογητικά είναι τα εξής:
1) Σχετική απόφαση του οικείου Δημοτικού Συμβουλίου.
2) Γνώμη του οικείου Συμβουλίου Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων (ΣΥ.ΠΟ.Θ.Α.).
3) Βεβαίωση της αρμόδιας Υπηρεσίας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, στην οποία αναφέρεται ότι η έκταση δεν δεσμεύεται από απαγορευτικές διατάξεις της δασικής νομοθεσίας.
4) Υδρογωνοτεχνική μελέτη εγκεκριμένη από την αρμόδια Υπηρεσία του Υπουργείου Υγείας.
Στην παραπάνω μελέτη πρέπει να προβλέπονται τυχόν μελλοντικά προβλήματα ρύπανσης ή μόλυνσης και ο τρόπος παρακολούθησης της εξέλιξης των δυσμενών συνθηκών.
5) Μελέτη γεωλογικής καταλληλότητας εγκεκριμένη από την αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Το περιεχόμενο της ως άνω μελέτης και της μελέτης της παρ. 4 αναφέρονται στα παραρτήματα I και II που αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της παρούσας απόφασης και δημοσιεύονται με αυτήν.
6) Μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΜΠΕ) του πίνακα 3 του άρθρου 16 της ΚΥΑ 69269/5387/1990 (Β' 678) συμπληρωμένη με ειδική και τεκμηριωμένη αιτιολογία που εγκρίνεται από τις αρμόδιες υπηρεσίες των Υπουργείων Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, και Υγείας και Πρόνοιας για τη σύνταξη δε αυτής απαιτείται η προηγούμενη έγκριση της υδρογεωτεχνικής μελέτης και της μελέτης γεωλογικής καταλληλότητας.
7) Ειδική τεχνική μελέτη η οποία περιλαμβάνει α) τεχνική έκθεση β) χάρτες και γ) φωτογραφίες.
Το νομαρχιακό συμβούλιο (ήδη ο Συντονιστής Αποκεντρωμένης Διοίκησης) δύναται κατά την κρίση του να ζητήσει και κάθε άλλο στοιχείο το οποίο θα το βοηθούσε στη λήψη της απόφασης. Ο αριθμός των χαρτών εξαρτάται από τη δυνατότητα απεικόνισης των απαιτουμένων στοιχείων στον ίδιο ή περισσότερους χάρτες. (ΚΥΑ 26882/5769/30.09.1998 (ΦΕΚ 838/23.10.1998 τεύχος Δ'))
Τα παραπάνω δικαιολογητικά και οι επί μέρους μελέτες πρέπει να υποβάλλονται σε τρία (3) αντίτυπα, σφραγισμένα και υπογεγραμμένα από τους κατά νόμο αρμόδιους επιστήμονες. (ΚΥΑ 26882/5769/30.09.1998 (ΦΕΚ 838/23.10.1998 τεύχος Δ'))
Το νομαρχιακό συμβούλιο (ήδη ο Συντονιστής Αποκεντρωμένης Διοίκησης) μετά τη μελέτη των παραπάνω δικαιολογητικών και εφόσον τα κρίνει επαρκή εκδίδει την απόφαση μείωσης της απόστασης. Το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από την έγκριση των επιμέρους μελετών και την έκδοση της παραπάνω απόφασης δεν πρέπει να υπερβαίνει τα δύο (2) χρόνια. (ΚΥΑ 26882/5769/30.09.1998 (ΦΕΚ 838/23.10.1998 τεύχος Δ'))
δ. Αρμοδιότητα χωροθέτησης - επέκτασης κοιμητηρίων
Τις λεπτομέρειες ως προς την εκλογή των θέσεων των κοιμητηρίων, την τοπική τους διάταξη και γενικά κάθε σχετικό ζήτημα, ρυθμίζει το δημοτικό συμβούλιο με απόφαση του,εγκρινομένης υπό του Νομάρχου, μετά από σύμφωνη γνώμη επιτροπής. (παρ.2 άρθρο 1 ΑΝ 582/68) (ΣτΕ 88/2015)
Η παραπάνω έγκριση του νομάρχη επί των πράξεων των δημοτικών συμβουλίων καταργήθηκε με την υποπερίπτ.κγ' της περίπτ.Β' της παρ.1 του Π.Δ 22/1982 (ΦΕΚ 3/8.1.1982 τεύχος Α΄).
Η προβλεπόμενη στην παρ. 2 άρθρο 1 του α.ν. 582/ 1968 επιτροπή αποτελείται από τους κάτωθι υπαλλήλους:
α) Τον Προϊστάμενο της Τεχνικής Υπηρεσίας του οικείου Δήμου και σε περίπτωση μη ύπαρξης από τον Προϊστάμενο της Τεχνικής Υπηρεσίας του Δήμου της έδρας του. (περίπτ. α άρθρο 65 Ν.4257/2014)
β) Τον Προϊστάμενο της Διεύθυνσης Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού της οικείας Περιφέρειας. (περίπτ. β άρθρο 65 Ν.4257/2014)
γ) Τον Προϊστάμενο της Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας της οικείας Περιφερειακής Ενότητας. (περίπτ. γ άρθρο 65 Ν.4257/2014)
Ως Πρόεδρος της επιτροπής ορίζεται ο αρχαιότερος υπάλληλος ο οποίος μαζί με τα υπόλοιπα μέλη και τους νόμιμους αναπληρωτές τους ορίζονται με την απόφαση συγκρότησης από τον Γενικό Γραμματέα της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης. (άρθρο 65 Ν.4257/2014)
Οι αρμοδιότητες της επιτροπής ισχύουν ως έχουν από τις κείμενες διατάξεις. (άρθρο 65 Ν.4257/2014)
Η ανωτέρω Επιτροπή, γνωματεύει για τη θέση, την έκταση, τη φύση του εδάφους και την εκπλήρωση γενικά των υπόλοιπων όρων, που ορίζονται από την νομοθεσία, καθώς και για κάθε θέμα που αναφέρεται στην ίδρυση ή την επέκταση των κοιμητηρίων. (παρ.2 άρθρο 2 ΚΥΑ Α5/1210/1978 (ΦΕΚ 424/1979 τεύχος Β')
Κατά συνέπεια, η επέκταση των δημοτικών κοιμητηρίων και κάθε σχετικό ζήτημα, συμφώνως με τα οριζόμενα στην παρ. 2 του αρ. 1 του α.ν. 582/1968, όπως ισχύει, αποφασίζεται από το οικείο δημοτικό συμβούλιο, η απόφαση του οποίου εγκρίνεται από τον Γενικό Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, κατόπιν σύμφωνης γνώμης της ανωτέρω επιτροπής. (ΥΠ.ΕΣ. εγκ. 35/23307/06.06.2014)
Για λήψη απόφασης χωροθέτησης κοιμητηρίου απαιτείται και εισήγηση της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής στο Δημοτικό Συμβούλιο κατά το άρθρο 73 παρ.1Βiv του Ν.3852/2010
Συνεπώς για την ίδρυση ή επέκταση κοιμητηρίου ακολουθείται η εξής διαδικασία:
1. Σύμφωνη γνώμη της επιτροπής
2. Εισήγηση της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής
3. Απόφαση Δημοτικού Συμβουλίου
4. Έγκριση από το Γ.Γ. Αποκεντρωμένης Διοίκησης
Προκειμένου περί περιοχών που βρίσκονται κοντά σε κύριες οδικές αρτηρίες και παραλιακούς ή γενικά τουριστικούς χώρους είναι απαραίτητη και η γνώμη του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού. (παρ.2 άρθρο 1 ΑΝ 582/68) (παρ.3 άρθρο 190 Π.Δ. 14/99- Κ.Β.Π.Ν.) (ΣτΕ 88/2015)
ε. Απαλλοτρίωση χώρου για ίδρυση- επέκταση κοιμητηρίου
Σε περίπτωση αδυναμίας εξεύρεσης κατάλληλου χώρου για την ίδρυση ή επέκταση του κοιμητηρίου χώρου εντός της διοικητικής περιφερείας του οικείου δήμου ή κοινότητας, επιτρέπεται υπέρ αυτού κατά τις οικείες διατάξεις απαλλοτρίωση, επιλεγόμενης , κατά το άρθρο 1 του Α.Ν. 582/68, επέκτασης που βρίσκεται εντός της διοικητικής περιφερείας κοντινού χώρου δήμου ή κοινότητος. (παρ.2 άρθρο 2 ΑΝ 582/68) (παρ.1ζ άρθρο 211 Ν.3463/06)
Για τη διαδικασία της απαλλοτρίωσης δείτε την ενότητα:
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΩΝ ΟΤΑ » ΔΑΠΑΝΕΣ ΟΤΑ » 7111 Απαλλοτριώσεις οικοπέδων, εδαφικών εκτάσεων, ακινήτων.
στ. Κοιμητήρια σε εκτάσεις δασικού χαρακτήρα
Κοιμητήρια υφιστάμενα, κατά την έναρξη ισχύος του Ν.4280/14 (ημερ. έναρξης 08.08.2014), κατά την έννοια και τις προϋποθέσεις της Α5/2010 της από 19.4./10.5.1978 υπουργικής απόφασης (Β' 424), με τις απαραίτητες εγκαταστάσεις τους σε εκτάσεις δασικού χαρακτήρα θεωρούνται νομίμως υφιστάμενα. Τα όρια της έκτασης που καταλαμβάνουν αποτυπώνονται με μέριμνα του οικείου Δήμου και ελέγχονται από την αρμόδια Δασική Υπηρεσία. Για τη νομιμότητα αυτών εκδίδεται σχετική διαπιστωτική πράξη από τον Γενικό Γραμματέα της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης. Τυχόν πράξεις της Διοίκησης για την προστασία των ανωτέρω εκτάσεων ανακαλούνται αυτοδίκαια. Η επέκταση των ανωτέρω νεκροταφείων επιτρέπεται, εφόσον από ειδική μελέτη προκύπτει η αδυναμία εξασφάλισης κατάλληλου για το σκοπό αυτόν άλλου χώρου και μετά από εκπόνηση περιβαλλοντικής μελέτης, μελέτης γεωλογικής καταλληλότητας και υδρογεωτεχνικής μελέτης. (παρ.16 άρθρο 52 Ν.4280/14 (ΦΕΚ 159/08.08.2014 τεύχος Α')
4. Χαρακτηριστικά κοιμητηρίων
α. Διαμόρφωση χώρων κοιμητηρίων
Οι δήμοι και οι κοινότητες υποχρεούνται να φροντίζουν εγκαίρως, για την εξασφάλιση των απαιτουμένων χώρων, που βρίσκονται κατ' αρχήν εκτός σχεδίου πόλης και μακριά από κατοικημένες περιοχές, για κοιμητήρια. (παρ.2 άρθρο 1 ΑΝ 582/68)
Τα κοιμητήρια πρέπει να περιφράσσονται με τοίχο ή άλλη περίφραξη που να παρεμποδίζει αποτελεσματικά την είσοδο σ' αυτά ατόμων ή ζώων. Μέσα από την περίφραξη πρέπει να φυτεύονται δέντρα και θάμνοι σε αρκετό πλάτος, σε ζώνες επαρκούς πλάτους, ώστε να δημιουργείται πράσινη ζώνη και στη συνέχειά τους, στο εσωτερικό μέρος, πρέπει να κατασκευάζεται δρόμος που να περιβάλλει τον χώρο, που χρησιμοποιείται για την ταφή των νεκρών. (άρθρο 6 ΚΥΑ Α5/1210/1978 (ΦΕΚ 424/1979 τεύχος Β') (παρ.2 άρθρο 1 ΑΝ 582/68) (παρ.2 άρθρο 190 Π.Δ. 14/99- Κ.Β.Π.Ν.)
Σε κάθε χώρο που απαλλοτριώνεται για την ίδρυση νέου κοιμητηρίου επιβάλλεται να δημιουργηθεί απαραιτήτως εντός της προοριζόμενης για το σκοπό αυτόν έκτασης η παραπάνω ζώνη πρασίνου, το υπόλοιπο δε κεντρικό μέρος να χρησιμοποιείται μόνο ως κοιμητήριο.(παρ.2 άρθρο 1 ΑΝ 582/68) (παρ.2 άρθρο 190 Π.Δ. 14/99- Κ.Β.Π.Ν.)
Μετά τη ζώνη πρασίνου δημιουργείται οδός η οποία περιβάλλει το κοιμητήριο. (παρ.2 άρθρο 190 Π.Δ. 14/99- Κ.Β.Π.Ν.)
Για κάθε ένα κοιμητήριο πρέπει να συντάσσεται γενικό σχέδιο σε κατάλληλη κλίμακα, στο οποίο θα φαίνεται η τοπογραφική διαμόρφωση του εδάφους, τα κτίσματα που υπάρχουν και προβλέπονται να γίνουν οι υπόλοιπες εγκαταστάσεις, δρόμοι, πλατείες, κλπ. καθώς και ο διαχωρισμός της περιοχής της ταφής των νεκρών σε τομείς, κάθε ένας από τους οποίους θα φέρει χαρακτηριστικό όνομα, γράμμα ή αριθμό.
Επίσης θα συντάσσονται σχέδια των πιο πάνω τομέων με λεπτομέρειες στα οποία θα σημειώνονται οι θέσεις των τάφων, καθώς και η σειρά χρησιμοποιήσεώς τους. Το έδαφος ύστερα από την τελική διαμόρφωσή του πρέπει να μην έχει έντονες κλίσεις και οπωσδήποτε όχι πάνω από το 10% (άρθρο 6 ΚΥΑ Α5/1210/1978 (ΦΕΚ 424/1979 τεύχος Β')
β. Έδαφος κοιμητηρίων
Το έδαφος των κοιμητηρίων πρέπει να είναι λεπτόκκοκο και πορώδες. Αποκλείονται τα χαλικώδη, ρωγμώδη, συμπαγή και καθαρά αργιλώδη εδάφη. Ο υπεδάφιος υδροφόρος ορίζοντας σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ανέβει σε στάθμη ψηλότερη των 2,50 μ. κάτω από την επιφάνεια του εδάφους. (άρθρο 4 ΚΥΑ Α5/1210/1978 (ΦΕΚ 424/1979 τεύχος Β')
γ. Έκταση κοιμητηρίων
Η έκταση του κοιμητηρίου θα είναι ανάλογη με τον πληθυσμό του οικισμού ή του τμήματός του που εξυπηρετεί. Συνιστάται να λαμβάνεται επιφάνεια τουλάχιστον 0,5 - 1,0 μ. για κάθε κάτοικο με ελάχιστο όριο συνολικής εδαφικής εκτάσεως το ένα (1) στρέμμα (1000 μ2).(άρθρο 5 ΚΥΑ Α5/1210/1978 (ΦΕΚ 424/1979 τεύχος Β')
δ. Ύδρευση - Αποχέτευση - Αποστράγγιση
Τα κοιμητήρια θα διαθέτουν ύδρευση, κατά προτίμηση από το δίκτυο γειτονικού οικισμού, αλλά με ενδιάμεση ιδιαίτερη δεξαμενή διανομής, για να διακόπτεται η απ' ευθείας επικοινωνία με το δίκτυο. Όπου αυτό είναι πραγματικά δύσκολο ή ακατόρθωτο ή όταν πρόκειται για κοιμητήρια μικρών οικισμών, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ιδιαίτερο σύστημα υδρεύσεως, με την προϋπόθεση ότι θα παρέχει νερό πόσιμο, σύμφωνα με τους όρους της Γ3α/761/6.3.68 υγειονομικής διατάξεως, όπως τροποποιήθηκε, για την ποιότητα του ποσίμου νερού (ΦΕΚ 189/Β/68). (παρ.1 άρθρο 14 ΚΥΑ Α5/1210/1978 (ΦΕΚ 424/1979 τεύχος Β')
Τα λύματα των αποχωρητηρίων, των νιπτήρων, των νεροχυτών των κυλικείων κλπ. θα αποχετεύονται κανονικά μέσα από κλειστούς αγωγούς και θα διατίθενται σύμφωνα με τους όρους της Ε1β/221/22.1.65 υγειονομικής διατάξεως, όπως τροποποιήθηκε, για τη διάθεση λυμάτων και βιομηχανικών αποβλήτων (ΦΕΚ 138/Β/65). (παρ.2 άρθρο 14 ΚΥΑ Α5/1210/1978 (ΦΕΚ 424/1979 τεύχος Β')
Τα κοιμητήρια θα αποστραγγίζονται καλά από τα βρόχινα νερά, θα προστατεύονται αποτελεσματικά από κατακλύσεις ή πλημμύρες, και σε καμία περίπτωση δεν θα σχηματίζονται μέσα σ' αυτά λίμνες με στάσιμα νερά. (παρ.3 άρθρο 14 ΚΥΑ Α5/1210/1978 (ΦΕΚ 424/1979 τεύχος Β')
ε. Εγκαταλελειμμένα και αχρηστευθέντα κοιμητηρία
Τα κοιμητήρια, που έχουν εγκαταληφθεί, συνιστάται να μετατρέπονται σε χώρους με πράσινο. (παρ.1 άρθρο 16 ΚΥΑ Α5/1210/1978 (ΦΕΚ 424/1979 τεύχος Β')
Ο χώρος των παλαιών κοιμητηρίων (που έχουν εγκαταληφθεί), εφόσον αποφασισθεί από την αρμόδια Αρχή, ύστερα από σύμφωνη γνώμη της Υγειονομικής Υπηρεσίας, εάν έχουν περάσει είκοσι (20) χρόνια χρησιμοποείται για τον κατά την παρ.3 του άρθρου 1 του Α.Ν. 582/68 σκοπό. (παρ.2 άρθρο 16 ΚΥΑ Α5/1210/1978 (ΦΕΚ 424/1979 τεύχος Β')
Παλαιά και για οποιοδήποτε λόγο αχρηστευθέντα κοιμητήρια, των οποίων η μεταφορά αποκλείεται για θρησκευτικούς λόγους, δενδροφυτεύονται και εξωραΐζονται μεταβαλλόμενα σε άλση. (παρ.3 άρθρο 1 ΑΝ 582/68) (παρ.4 άρθρο 190 Π.Δ. 14/99- Κ.Β.Π.Ν.)
5. Χώροι Κοιμητηρίων
α. Νεκροθάλαμοι
Κοιμητήρια, που ανήκουν σε Δήμους με πληθυσμό πάνω από 10.000 κατοίκους πρέπει να διαθέτουν κατάλληλο νεκροθάλαμο, για την προσωρινή τοποθέτηση των νεκρών μέχρι την ταφή. (παρ.1 άρθρο 9 ΚΥΑ Α5/1210/1978 (ΦΕΚ 424/1979 τεύχος Β')
Κάθε νεκροθάλαμος θα έχει διαμερίσματα νεκρών ανάλογα με τον προβλεπόμενο μέγιστο ημερήσιο αριθμό θανάτων και οπωσδήποτε τρία. (παρ.2 άρθρο 9 ΚΥΑ Α5/1210/1978 (ΦΕΚ 424/1979 τεύχος Β')
Τα παραπάνω διαμερίσματα θα έχουν εσωτερικές διαστάσεις σε κάτοψη τουλάχιστον 3,50 Χ 4,0 μ. αν προβλέπεται η παραμονή σ' αυτά των οικείων του νεκρού. Οι είσοδοι, τα κλιμακοστάσια και οι διάδρομοι, που οδηγούν στους νεκροθαλάμους, θα έχουν πλάτος τουλάχιστον 1,50 μ. (παρ.3 άρθρο 9 ΚΥΑ Α5/1210/1978 (ΦΕΚ 424/1979 τεύχος Β')
Οι νεκροθάλαμοι θα φωτίζονται και αερίζονται καλά.
Η κατασκευή τους θα εξασφαλίζει ικανοποιητική θερμομόνωση, ίση τουλάχιστο με την προβλεπομένη από τον Γενικό Οικοδομικό Κανονισμό για τις κατοικίες. (παρ.4 άρθρο 9 ΚΥΑ Α5/1210/1978 (ΦΕΚ 424/1979 τεύχος Β')
Συνιστάται οι νεκροθάλαμοι να εφοδιάζονται με κλιματιστικές εγκαταστάσεις, ώστε η εσωτερική θερμοκρασία το καλοκαίρι να μην ξεπερνά τους 25ο G. Η πρόβλεψη τέτοιων εγκαταστάσεων γίνεται υποχρεωτική για κοιμητήρια που εξυπηρετούν πληθυσμό πάνω από 25.000 άτομα, με απόφαση του Νομάρχη, ύστερα από σύμφωνη γνώμη της Υγειονομικής Υπηρεσίας. (παρ.4 άρθρο 9 ΚΥΑ Α5/1210/1978 (ΦΕΚ 424/1979 τεύχος Β')
β. Οστεοφυλάκια
Όλα τα κοιμητήρια θα διαθέτουν οστεοφυλάκια, για τη φύλαξη των οστών των ανακομιζομένων νεκρών. (παρ.1 άρθρο 11 ΚΥΑ Α5/1210/1978 (ΦΕΚ 424/1979 τεύχος Β')
Το οστεοφυλάκιο θα αποτελείται από στεγασμένο χώρο στον οποίο θα υπάρχουν κατάλληλες θυρίδες διαστάσεων τουλάχιστον 0,30 Χ 0,30 Χ 0,55 μ., για την τοποθέτηση των οστεοθηκών. Οι θυρίδες θα κλείνουν με εξωτερικά θυρόφυλλα για να μην φαίνονται οι θήκες. (παρ.2 άρθρο 11 ΚΥΑ Α5/1210/1978 (ΦΕΚ 424/1979 τεύχος Β')
Τα οστεοφυλάκια θα φωτίζονται και θα αερίζονται καλά. (παρ.3 άρθρο 11 ΚΥΑ Α5/1210/1978 (ΦΕΚ 424/1979 τεύχος Β')
γ. Κυλικείο
Μέσα στο κοιμητήριο και σε κατάλληλη θέση (κοντά στην είσοδο) επιτρέπεται η εγκατάσταση και λειτουργία κυλικείου, καταλλήλου αρχιτεκτονικής μορφής, για την αποκλειστική εξυπηρέτηση αυτών που προσέρχονται στις τελετουργικές εκδηλώσεις του κοιμητηρίου. Για την ίδρυση και λειτουργία των κυλικείων και τις υποχρεώσεις του εργαζομένου προσωπικού σ' αυτά, ισχύουν όλες οι σχετικές υγειονομικές διατάξεις για καταστήματα παροχής τροφίμων και ποτών. (άρθρο 13 ΚΥΑ Α5/1210/1978 (ΦΕΚ 424/1979 τεύχος Β')
δ. Αίθουσα Αναμονής - Χώροι Διοικήσεως
Τα κοιμητήρια, που εξυπηρετούν περιοχές πληθυσμού πάνω από 10.000 άτομα, θα διαθέτουν αίθουσα αναμονής με αποχωρητήρια και νιπτήρες για χρήση του κοινού, ανεξάρτητα από την αίθουσα του κυλικείου. (παρ.1 άρθρο 12 ΚΥΑ Α5/1210/1978 (ΦΕΚ 424/1979 τεύχος Β')
Επίσης για την εξυπηρέτηση των αναγκών της διοικήσεως θα διαθέτουν:
α) Χώρους για γραφεία. (παρ.2α άρθρο 12 ΚΥΑ Α5/1210/1978 (ΦΕΚ 424/1979 τεύχος Β')
β) Ιματοφυλάκια με κατάλληλα ερμάρια, για την φύλαξη των καθαρών ενδυμάτων και ξεχωριστά για τα ενδύματα εργασίας των εργατών. (παρ.2β άρθρο 12 ΚΥΑ Α5/1210/1978 (ΦΕΚ 424/1979 τεύχος Β')
γ) Αποχωρητήρια με νιπτήρες, εφοδιασμένα με σαπούνι και μαντήλια (ατομικά ή χάρτινα) ή άλλη κατάλληλη διάταξη για το σκούπισμα και στέγνωμα των χεριών, για την εξυπηρέτηση των εργαζομένων. (παρ.2γ άρθρο 12 ΚΥΑ Α5/1210/1978 (ΦΕΚ 424/1979 τεύχος Β')
δ) Αποθήκη για τα υλικά και τα εργαλεία. (παρ.2δ άρθρο 12 ΚΥΑ Α5/1210/1978 (ΦΕΚ 424/1979 τεύχος Β')
ε) Φυλάκια περιμετρικά για τους φύλακες, σε περίπτωση που αυτά προβλέπονται από τον κανονισμό της λειτουργίας. (παρ.2ε άρθρο 12 ΚΥΑ Α5/1210/1978 (ΦΕΚ 424/1979 τεύχος Β')
στ) Κατάλληλο χώρο συγκεντρώσεως των απορριμμάτων κάθε φύσεως, μέχρι την ώρα αποκομιδής τους. Ο χώρος αυτός θα είναι κλειστός, αλλ' όμως θα αερίζεται καλά, και στα ανοίγματα θα υπάρχει πλέγμα Νο 16μ, για να αποκλείεται η είσοδος μυγών και άλλων εντόμων. Θα διατηρείται καθαρός και θα ψεκάζεται συστηματικά με εντομοκτόνα. (παρ.2στ άρθρο 12 ΚΥΑ Α5/1210/1978 (ΦΕΚ 424/1979 τεύχος Β')
ε. Χώροι ταφής
Απαγορεύεται η ταφή εκτός της περιοχής των κοιμητηρίων και σε ιδιωτικούς χώρους, με εξαίρεση των Μοναστηριών και Ησυχαστηρίων, καθώς και των περιβόλων ιδρυμάτων προκειμένου για τον ενταφιασμό προσωπικοτήτων που προσέφεραν σημαντικές υπηρεσίες στο ίδρυμα.(παρ.3 άρθρο 2 ΑΝ 582/68, όπως συμπληρώθηκε από την παρ. 3 του άρθρου 52 του Ν. 1416/84)
Αυθαίρετη μετατόπιση ορίων οικογενειακού τάφου ετερόδοξου. Αναφορά Μάρτυρα του Ιεχωβά σχετικά με την αυθαίρετη μετατόπιση των ορίων του οικογενειακού τάφου ιδιοκτησίας της από ιδιώτες ιδιοκτήτες όμορου τάφου, με αποτέλεσμα τον περιορισμό του (πρώτου) σε βαθμό που να μην εκδίδεται άδεια ευπρεπισμού του από τον οικείο δήμο. Ο Συνήγορος του Πολίτη σε επιτόπια έρευνα διαπίστωσε ότι, ενώ συνολικά το κοιμητήριο διέθετε χώρους ταφής ορθολογικά κατατετμημένους, η μόνη ασυμμετρία αφορούσε τον συγκεκριμένο τάφο. Στις επιφυλάξεις του δήμου ως προς τη δυνατότητα αποφασιστικής παρέμβασής του στη διαμάχη μεταξύ των ενδιαφερομένων, ο Συνήγορος τόνισε ότι το επίμαχο ζήτημα δεν αποτελεί διαφορά μεταξύ ιδιωτών, αλλά επιβάλλει την ενεργοποίηση των νόμιμων αρμοδιοτήτων του δήμου, στις οποίες συγκαταλέγεται η ορθολογική και σύννομη διαχείριση των χώρων ταφής. Στο πλαίσιο αυτό, υπογραμμίστηκε η υποχρέωση παρέμβασης για την αποκατάσταση της νομιμότητας και τη διασφάλιση της ισότιμης πρόσβασης των πολιτών σε δικαιώματα, ανεξάρτητα από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των δικαιούχων τους, εφόσον βέβαια τηρηθεί η διαδικασία προηγούμενης ακρόασης των εμπλεκόμενων ιδιωτών και εξεταστούν τυχόν υπόνοιες θρησκευτικής μισαλλοδοξίας. Εδώ είναι σημαντικό να διευκρινιστεί ότι τις υπόνοιες αυτές ενισχύει η πληροφόρηση που παρέσχε στον Συνήγορο ο ίδιος ο αντιδήμαρχος, όσον αφορά τα ρητά και διακηρυγμένα κίνητρα των ιδιωτών δικαιούχων του όμορου τάφου, οι οποίοι είχαν αρνηθεί να συναινέσουν σε οποιαδήποτε προταθείσα διευθέτηση. Ο Συνήγορος για την επίλυση της υπόθεσης αυτής πρότεινε να γίνει εθελοντική μετατόπιση των ορίων του τάφου προς την πλευρά αχρησιμοποίητου τμήματος του κοιμητηρίου. Σε αντίθετη περίπτωση, ο δήμος οφείλει να προβεί σε υποχρεωτική μετατόπιση, προκειμένου να υπάρξει επαναφορά των δύο μνημείων στις νόμιμες διαστάσεις. Αναμένεται η ανταπόκριση του δήμου. (Ειδική Έκθεση Συνηγόρου του Πολίτη 2017 για την Ίση Μεταχείριση)
Συνήγορος του Πολίτη 27.06.2013 Παρέμβαση του Συνηγόρου για τη σύννομη διαδικασία ταφής- εκταφής νεογνών από τα κοιμητήρια του Δήμου Αθηναίων.
6. Κατάργηση κοιμητηρίων
Οι διατάξεις της παρ. 3 του άρθρου 1 του Α.Ν. 582/1968 και του άρθρου 16 της υπ' αριθ. Α5/1210/19.4.1978 κοινής υπουργικής αποφάσεως, οι οποίες ρυθμίζουν το θέμα της τύχης των εγκαταλειφθέντων ή αχρηστευθέντων κοιμητηρίων, δεν θίγουν την αρμοδιότητα των δημοτικών συμβουλίων, όπως αυτή απορρέει από τις προαναφερθείσες διατάξεις των άρθρων 24 παρ. 1 περ. ιʼ του π.δ/τος 323/1989 (ήδη άρθρο 75 Iβ10 κ II8 Ν.3463/06) και του Α.Ν. 582/1968, να καταργούν με απόφασή τους νεκροταφεία και να τα μεταφέρουν σε άλλους χώρους. Η μεταφορά όμως τάφων και μνημείων καταργηθέντος, εγκαταλειφθέντος ή αχρηστευθέντος νεκροταφείου δεν μπορεί να αποφασίζεται ελεύθερα από τα αρμόδια δημοτικά ή κοινοτικά συμβούλια, αλλά πρέπει να συντρέχουν προς τούτο λόγοι προστασίας της δημόσιας υγείας ή του δημόσιου εν γένει συμφέροντος, ώστε να μη προσκρούει στις διατάξεις του άρθρου 13 του Συντάγματος που κατοχυρώνουν την ελευθερία της θρησκευτικής συνειδήσεως και της λατρείας, οι λόγοι δε αυτοί πρέπει να προσδιορίζονται κατά τρόπο σαφή και συγκεκριμένο. (ΣτΕ 2558/96) (ΣτΕ 3458/91)
Η απόφαση Δημοτικού Συμβουλίου με την οποία αποφασίσθηκε η απομάκρυνση των μνημείων και η εκταφή των νεκρών από το Νεκροταφείο, είναι ατομική διοικητική πράξη γενικού περιεχομένου και συνεπώς, προκειμένου η απόφαση αυτή να αποκτήσει νόμιμη υπόσταση, απητείτο να δημοσιευθεί σύμφωνα στο δημοτικό κατάστημα πίνακα περιέχοντος, μεταξύ των άλλων, και περίληψη του περιεχομένου της αποφάσεως αυτής. (ΣτΕ 2558/96)
Δεν αποτελούν λόγους δημοσίας υγείας ή δημοσίου συμφέροντος το γεγονός ότι τα μνημεία παραμένουν ασυντήρητα και τους καλοκαιρινούς ιδίως μήνες γίνονται φωλεές φιδιών, ποντικών και σαυρών, στους παλαιούς δε τάφους εισέρχονται σκύλοι οι οποίοι με το σκάψιμο αναδεικνύουν τα οστά των νεκρών, αφετέρου δε το γεγονός ότι ο εκκλησιασμός των πιστών, η τέλεση των μυστηρίων του γάμου και της βαπτίσεως και η κατήχηση των παιδιών καθίστανται προβληματικοί λόγω της υπάρξεως των μνημάτων και των δυσμενών ψυχολογικών συνεπειών οι οποίες γεννώνται από τη θέα αυτών, διότι αφενός μεν ανάγονται στην αδυναμία του Δήμου να ανταποκριθεί στην επιβαλλόμενη σε αυτόν υποχρέωση να συντηρεί τα νεκροταφεία που ευρίσκονται εντός των ορίων της περιφερείας του, αφετέρου δε αναφέρονται σε συνέπειες που αναπόφευκτα συνδέονται με την ύπαρξη οιουδήποτε νεκροταφείου. (ΣτΕ 2558/96)
Ο λόγος κορεσμού του παλαιού νεκροταφείου δικαιολογεί την δημιουργία νέου νεκροταφείου αλλ' όχι, άνευ ετέρου, και την μεταφορά των τάφων και των μνημείων από το παλαιό νεκροταφείο. Η αόριστη δε επίκληση λόγων υγιεινής και αισθητικής του χώρου, δεν αρκεί, για να δικαιολογήσει την κατάργηση νεκροταφείου. (ΣτΕ 3458/91)
7. Λειτουργία δημοτικών νεκροταφείων σε χώρους που ήδη χρησιμοποιούνται για το σκοπό αυτόν
Επιτρέπεται για λόγους δημοσίου συμφέροντος και προστασίας της δημόσιας υγείας, κατά παρέκκλιση από κάθε άλλη διάταξη, η λειτουργία δημοτικών νεκροταφείων σε χώρους που ήδη χρησιμοποιούνται για το σκοπό αυτόν εντός προστατευόμενων από ειδικές διατάξεις περιοχών.
Ο οικείος δήμος υποχρεούται να εκπονήσει και να υποβάλει στον Υπουργό Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής πλήρη τοπογραφική, γεωλογική και υδροτεχνική μελέτη καταλληλότητας και επάρκειας χώρου και μέσων εντός προθεσμίας ενός (1) έτους από τη δημοσίευση του Ν.4237/14 (ημερ.δημοσ.12.02.2014) έως 03.02.2019 έως 31.12.2021. (άρθρο 11 Ν.4237/14 (ΦΕΚ 36/12.02.2014 τεύχος Α'), όπως παρατάθηκε με το άρθρο 137 Ν. 4495/17 και το άρθρο 130 του Ν.4759/20)
Μετά την παρέλευση της προθεσμίας αυτής αναστέλλεται με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής η λειτουργία του κοιμητηρίου κατά την ανωτέρω παράγραφο 1 μέχρις υποβολής των μελετών αυτών και εντός οριζομένης προθεσμίας μετά την παρέλευση της οποίας παύει οριστικώς αυτή. (άρθρο 11 Ν.4237/14 (ΦΕΚ 36/12.02.2014 τεύχος Α')
9. Εμπράγματα δικαιώματα επί των κοιμητηρίων
Η περιουσία των κοιμητηρίων παραμένει στην κυριότητα των ιδρυσάντων αυτά δήμων και κοινοτήτων. (άρθρο 2 παρ.4 ΑΝ 582/68)
Τα κοιμητήρια χαρακτηρίζονται ως πράγματα εκτός συναλλαγής επί των οποίων σύμφωνα με το άρθρο 970 του Αστικού Κώδικα δύναται να αποκτάται ιδιωτικό δικαίωμα ιδιαίτερο (ειδικό δικαίωμα) επί ορισμένου χώρου ταφής. (άρθρο 3 παρ.1 ΑΝ 582/68)
Η παραχώρηση ιδιαιτέρου δικαιώματος ταφής εκ μέρους του διοικούντος το νεκροταφείο δήμου ή κοινότητος αποτελεί διοικητικής φύσεως παραχώρηση άδειας χρήσεως δημοτικού πράγματος των σχετικών πράξεων του δήμου ή κοινότητος και συνιστά εκτελεστές διοικητικές πράξεις. Ο χώρος για τον οποίο παρέχεται δικαίωμα χρήσεως δεν αποτελεί περιουσιακό στοιχείο του προσώπου προς το οποίο γίνεται η παραχώρηση και δεν είναι επιδεκτικός οποιασδήποτε μεταβιβάσεως προς τρίτους με πράξεων εν ζωή ή αιτία θανάτου. (άρθρο 3 παρ.2 ΑΝ 582/68)
Τα επί των τάφων μνημεία, τα αφιερωμένα στη μνήμη θρησκευτικού σκοπού, χαρακτηρίζονται ως πράγματα εκτός συναλλαγής μη επιτρεπομένης εντεύθεντης εκποιήσεως, υποθηκεύσεως ή κατασχέσεως τους όπως και της μεταβολής του προορισμού τους. Η επ αυτών ασκούμενη νομή είναι θρησκευτικού περιεχομένου και δεν έχει περιουσιακό χαρακτήρα. (άρθρο 5 ΑΝ 582/68)
Κοινοπραξία, που είχε αναλάβει την κατασκευή του κοιμητηρίου, δεν είχε δικαίωμα να εκμισθώσει τα καταστήματα εντός του κοιμητηρίου των οποίων της είχε παραχωρηθεί η εκμετάλλευση ως εργολαβικό αντάλλαγμα, κατά τρόπο που να αποστερεί τον Σύνδεσμο από τις θεσμοθετημένες στον κανονισμό προσόδους του από τις υπηρεσίες καθαριότητας των τάφων και αφής των κανδηλίων, τις οποίες υπηρεσίες έχει δικαίωμα να παρέχει ο ίδιος, απευθείας ή με εργολαβία. (ΣτΕ 1079/2015,1080/2015)
Αποκατάσταση ζημιών από θεομηνία στα νεκροταφεία του οικισμού. Μη νόμιμη δαπάνη διότι η ανάληψη από το Δήμο της υποχρέωσης για την αποκατάσταση ζημιών σε ιδιωτικά μνημεία δεν βρίσκει έρεισμα σε διάταξη νόμου. (άρθρο 75 παρ. ΙΙ περ. 8 ν. 3463/2006) Μη λειτουργική δαπάνη διότι η αποκατάσταση μνημείων ιδιωτών σε νεκροταφεία δεν αποτελεί τοπική υπόθεση κατά την έννοια του νόμου, ούτε συντελεί στην εκπλήρωση των σκοπών και της αποστολής του Δήμου. (άρθρο 33 ν. 4129/2013) Ωστόσο το ένταλμα θεωρείται λόγω συγγνωστής πλάνης. (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. 7 Πράξη 7/2019)
10. Αλλόθρησκοι - Αλλοδαποί
Τα κοιμητήρια είναι προορισμένα για τον εντός αυτών ενταφιασμό παντός νεκρού, ασχέτως θρησκεύματος ή εθνικότητος.(άρθρο 6 παρ.1 ΑΝ 582/68)
Οι δήμοι και οι κοινότητες υποχρεούνται να παραχωρούν εντός των ανηκόντων σε αυτούς κοιμητηρίων, χώρο για τον ενταφιασμό παντός θανόντος δημότη ή μη και παντός άλλου, εντός της περιφέρειας τους, θανόντος ανθρώπου, ανεξαρτήτως αν ο θανών ήταν ημεδαπός ή αλλοδαπός χριστιανός ή μη. (άρθρο 6 παρ.2 ΑΝ 582/68)
Για τον ενταφιασμό των μη ορθοδόξων ή των αλλοθρήσκων υποχρεούνται, κατόπιν σύμφωνης γνώμης της οικείας Ιεράς Μητροπόλεως, να καθορίσουν ιδιαίτερο χώρο εντός του δημοτικού ή κοινοτικού κοιμητηρίου. (άρθρο 6 παρ.3 ΑΝ 582/68)
11. Οικογενειακός Τάφος
Για τη σύσταση οικογενειακού τάφου, παρέχεται αποκλειστικό δικαίωμα ταφής μόνο σε αυτόν για τον οποίο έγινε η παραχώρηση , στο σύζυγο ή στη σύζυγο του, στους κατ ευθεία γραμμή ανιόντες και κατιόντες του, νομίμους, θετούς, που νομιμοποιούνται και αναγνωρίζονται από τους συζύγους και από τους κατιόντες τους, στον πατέρα ή μητέρα του συζύγου ή της συζύγου του προσώπου προς το οποίο έγινε η παραχώρηση , όπως και στους αδελφούς του που δεν έχουν δική τους οικογένεια, εφόσον συγκατατίθεται εγγράφως ο ίδιος και εάν δεν υπάρχει αυτός ο σύζυγος ή σύζυγος και οι κατιόντες αυτού.
Κατ' εξαίρεση, με απόφαση του δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου δύναται να επιτραπεί η αναγνώριση δικαιώματος ταφής στον οικογενειακό τάφο και προσώπων συνδεομένων μετά του αρχικού δικαιούχου και του συζύγου ή της συζύγου του και με άλλον βαθμό συγγενείας εξ αίματος ή αγχιστείας εφόσον υπάρχει η παραπάνω αναφερόμενη έγγραφη συγκατάθεση του δικαιούχου ή εάν δεν υπάρχει αυτός, της συζύγου και των κατιόντων του με την καταβολή ιδιαίτερου δικαιώματος όχι μικρότερου από το μισό αυτού που απαιτείται για την παραχώρηση δικαιώματος συστάσεως οικογενειακού τάφου.(άρθρο 3 παρ.3 ΑΝ 582/68)
Από 12.10.2020 (ημερ. δημοσ. Ν.4735/20) η Επιτροπή Ποιότητας Ζωής αποφασίζει για την παραχώρηση, κατασκευή και συντήρηση τάφων, την παραχώρηση ή παράταση του δικαιώματος χρήσης οικογενειακών τάφων και την παράταση του δικαιώματος χρήσης τάφων τριετούς ταφής.(περίπτ.αε' παρ.1 άρθρο 73 Ν.3852/10, όπως αντικαταστάθηκε με την παρ.3 του άρθρου 40 του Ν.4735/20)
Από 17.04.2021 (ημερ. δημοσ. Ν.4795/21) η περίπτ.αε’ της παρ. 1 του άρθρου 73 του ν. 3852/2010 (Α’ 87) καταργείται με την περίπτ.5 του άρθρου 83 του Ν.4795/21 .
Μετά τον θάνατο και τον ενταφιασμό σε οικογενειακό τάφο και του τελευταίου νόμιμου δικαιούχου, εφόσον, δηλαδή, δεν υπάρχουν πλέον άλλοι δικαιούχοι, ο τάφος αυτός περιέρχεται στον Δήμο προς περαιτέρω ελεύθερη διάθεσή του μετά την πάροδο ευλόγου από την τελευταία ταφή χρόνου, ο οποίος, πάντως, δεν δύναται να είναι μικρότερος της πενταετίας. (ΣτΕ 3071/2014)
Mε τη σύσταση οικογενειακού τάφου παραχωρείται στον δικαιούχο και τα περιοριστικώς αναφερόμενα μέλη της οικογενείας του, κατά τα ειδικότερα οριζόμενα στην παρ. 3 του άρθρου 3 του α.ν. 582/1968, το αποκλειστικό δικαίωμα χρήσης ορισμένου τάφου. Η σύσταση του οικογενειακού τάφου χωρεί με ρητή πράξη της αρμόδιας δημοτικής αρχής, με την οποία παραχωρείται η χρήση του τάφου στον δικαιούχο. Ως άδεια χρήσης πράγματος ανήκοντος στη δημόσια περιουσία του οικείου οργανισμού τοπικής αυτοδιοίκησης, η πράξη παραχώρησης οικογενειακού τάφου συνιστά εκτελεστή διοικητική πράξη, με την οποία ιδρύεται έννομη σχέση δημοσίου και όχι ιδιωτικού δικαίου, με περαιτέρω συνέπεια ότι ο χώρος, επί του οποίου παρέχεται δικαίωμα χρήσης (ταφής), δεν αποτελεί περιουσιακό στοιχείο του δικαιούχου. Δεν έχουν, συνεπώς, εφαρμογή οι σχετικοί με την κτήση, μεταβίβαση και απώλεια των ιδιωτικών δικαιωμάτων κανόνες (παραγραφή, χρησικτησία, κληρονομική διαδοχή κλπ.), υπόκειται δε το δικαίωμα χρήσης οικογενειακού τάφου στη μονομερή και εξουσιαστική επέμβαση του Δήμου ή της Κοινότητας, ως φορέα δημόσιας διοίκησης. (ΣτΕ 3071/2014)
Η προφορική υπόδειξη από τον Πρόεδρο της κοινότητας της συγκεκριμένης θέσεως εντός του νεκροταφείου προς ανέγερση του οικογενειακού τάφου δεν μπορούσε να αναπληρώσει σε καμμία περίπτωση την απαιτούμενη έγγραφη πράξη του κοινοτικού συμβουλίου για την παραχώρηση του τάφου. (ΣτΕ 2751/2003Τμ. ΣΤ)
12. Κανονισμός λειτουργίας
Τα δικαιώματα ταφής και γενικά η λειτουργία των δημοτικών και κοινοτικών κοιμητηρίων, ρυθμίζονται με κανονισμό που ψηφίζεται από το δημοτικό ή κοινοτικό συμβούλιο , κατά τις ισχύουσες ειδικές διατάξεις.(άρθρο 4 παρ.1 ΑΝ 582/68)Ο Κανονισμός εκδίδεται σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 79 του Δ.Κ.Κ και δημοσιεύεται σύμφωνα με την παρ.4 του ίδιου άρθρου.
Επομένως απαιτείται η έκδοση δύο διακριτών αποφάσεων:
- μιας τοπικής κανονιστικής απόφασης με βάση το 79 του Δ.Κ.Κ που θα αφορά τους όρους και τις προϋποθέσεις του υπό ρύθμιση θέματος κ η οποία δημοσιεύεται σύμφωνα με τα όσα ορίζει η παρ.4 του άρθρου 79 του Δ.Κ.Κ
- μιας κανονιστικής απόφασης με βάση τις ειδικότερες διατάξεις που προβλέπουν την επιβολή του τέλους, με την οποία θα επιβάλλεται το αντίστοιχο τέλος (πχ. ύδρευσης) και η οποία δημοσιεύεται σύμφωνα με το άρθρο 66 του Β.Δ 24-9/20-10-1958 (ΥΠΕΣΔΔΑ εγκ.41/12243/14.06.2007)
Σύμβαση, για την κατάρτιση της οποίας διεξάχθη υπό του Δήμου πλειοδοτικός διαγωνισμός είναι διοικητική δοθέντος ότι αποβλέπει στην εξυπηρέτηση δημοσίου σκοπού και ειδικότερα στην παροχή υπηρεσίας (διάθεση ανθέων για τον στολισμό των τάφων) παρεπομένου χαρακτήρα προς την υπό του Δήμου παρεχομένη ֹ δια της λειτουργίας του κοιμητηρίουδημοσία υπηρεσία (ΣτΕ 1425/2001 Τμ. ΣΤ)
13. Έσοδα κοιμητηρίων
α. Αρμόδιο όργανο καθορισμού τελών
Από 12.10.2020 (ημερ. δημοσ. Ν.4735/20) η Επιτροπή Ποιότητας Ζωής αποφασίζει για τον καθορισμό ή αναπροσαρμογή των τελών, δικαιωμάτων και γενικώς των εσόδων των δημοτικών κοιμητηρίων και των ιερών ναών, τα οποία προβλέπονται με τον Κανονισμό Λειτουργίας τους, κατά την παρ. 1 του άρθρου 4 του α.ν. 582/1968 (Α΄ 225). (περίπτ.αε' παρ.1 άρθρο 73 Ν.3852/10, όπως αντικαταστάθηκε με την παρ.3 του άρθρου 40 του Ν.4735/20)
Από 17.04.2021 (ημερ. δημοσ. Ν.4795/21) η περίπτ.αε’ της παρ. 1 του άρθρου 73 του ν. 3852/2010 (Α’ 87) καταργείται με την περίπτ.5 του άρθρου 83 του Ν.4795/21 και η αρμοδιότητα καθορισμού και αναπροσαρμογής τελών, δικαιωμάτων και εν γένει των εσόδων των δημοτικών κοιμητηρίων μεταφέρεται στην Οικονομική Επιτροπή με την παρ.3 του άρθρου 38 του Ν.4795/21 η οποία την πρόσθεσε ως νέα περίπτ.ιθ' στην παρ.1 του άρθρου 72 του Ν.3852/10.
Από 19.01.2023 (ημερ. δημοσ. ν.5013/23) η περίπτ.ιθ' της παρ.1 του άρθρου 72 του ν.3852/10 καταργείται με το άρθρο 31 του ν.5013/23 και η αρμοδιότητα καθορισμού και αναπροσαρμογής τελών, δικαιωμάτων και εν γένει των εσόδων των δημοτικών κοιμητηρίων μεταφέρεται στο Δημοτικό Συμβούλιο, σε συμμόρφωση με την υπ' αριθ. 2377/2022 απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου Επικρατείας. Σχετική και η εγκύκλιος ΥΠ.ΕΣ. εγκ.131/6383/26.01.2023.
β. Διάθεση εσόδων
Τα έσοδα που προέρχονται από τα κοιμητήρια είναι δικαιώματα ή τέλη που επιβάλλονται για την κάλυψη εν μέρει ή εν όλω των δαπανών της συντηρήσεως και γενικά της λειτουργίας τους.(παρ.2 άρθρο 4 ΑΝ 582/68).
Για την υποχρέωση του Δήμου να καταβάλει «εξ ιδίων χρημάτων» στο Τ.Π.Δ. τις οφειλόμενες δόσεις του δανείου, στην περίπτωση που για οποιονδήποτε λόγο, κατά τη διάρκεια αποπληρωμής του, τα εκχωρηθέντα έσοδά του δεν επαρκούν για την εξυπηρέτηση του, δεδομένου ότι στα χρήματα αυτά περιλαμβάνονται τα έσοδα από τη λειτουργία του κοιμητηρίου του Δήμου, δείτε σχετική νομολογία στην καρτέλα: 6514 Συμβολαιογραφικά έξοδα και δαπάνες σύναψης δανείων
γ. Εκχώρηση
Η εκχώρηση των τελών και δικαιωμάτων των Ο.Τ.Α. επιτρέπεται κατ' εξαίρεση μόνο στις περιπτώσεις της παρ. 5 του άρθρου 176 και της παρ. 11 του άρθρου 209 του ν. 3463/2006. (ΥΠ.ΕΣ.Δ.Α. 43797/15.12.2015)
δ. Υπόχρεοι καταβολής
Τα επιβαλλόμενα ως άνω δικαιώματα ή τέλη, συναρτώνται με την παραχώρηση ιδιαίτερων ιδιωτικών δικαιωμάτων επί ορισμένου χώρου ταφής, εκ μέρους του διοικούντος το κοιμητήριο δήμου. Ως εκ τούτου, υπόχρεοι προς καταβολή των εν λόγω δικαιωμάτων ή τελών καθίστανται αποκλειστικά οι συγγενείς των νεκρών, στους οποίους παρέχονται υπηρεσίες, όπως η διάθεση χώρου για τον ενταφιασμό των προσφιλών τους προσώπων, για την οποία καταβάλλεται ανάλογο δικαίωμα (σύσταση οικογενειακού τάφου, τριετής ταφή). (ΥΠ.ΕΣ. 35535/14.12.2011)
Στην Ειδική Έκθεση Συνηγόρου του Πολίτη του Ιουλίου 2014 επισημαίνεται η υποχρέωση ενημέρωσης των ενδιαφερόμενων σε ό,τι αφορά στην υποχρέωσή τους να καταβάλουν τέλος παράτασης ταφής μετά την παρέλευση της τριετίας που προβλέπεται ως υποχρεωτικός χρόνος ταφής από τους ισχύοντες Κανονισμούς Λειτουργίας Κοιμητηρίων.
Δείτε την από 09.07.2019 Σύνοψη Διαμεσολάβησης του Συνηγόρου του Πολίτη σχετικά με επιστροφή δικαιώματος ταφής σε πολίτη ο οποίος το είχε καταβάλει αρχικά στο Δήμο επειδή η σχέση µεταξύ του αναφερόµενου και της θανούσας πεθεράς του δεν ήταν σχέση α΄ βαθµού.
ε. Προσδιορισμός ύψους δικαιώματος ταφής
Τα επιβαλλόμενα σχετικά δικαιώματα για τη διάθεση του χώρου, συνάπτονται ευθέως με το δικαίωμα κατασκευής μνημείου επί αυτού (του τάφου), ως εκδήλωση θρησκευτικού σκοπού άρρηκτα συνδεδεμένου, ενόψει των ισχυόντων ταφικών συνηθειών και εθίμων, με το δικαίωμα ενταφιασμού, χαρακτηριζόμενα τα μνημεία, όπως άλλωστε και ο χώρος ταφής, ως πράγματα εκτός συναλλαγής. (ΥΠ.ΕΣ. 35535/14.12.2011)
Στο πλαίσιο των ανωτέρω επισημαίνεται ότι για τον προσδιορισμό του ύψους του «δικαιώματος ταφής» συνυπολογίζονται οι λειτουργικές δαπάνες που συνδέονται με τη λειτουργία του κοιμητηρίου (δαπάνες ύδρευσης, προμήθειας ηλεκτρικού ρεύματος και καθαριότητας των χώρων του κοιμητηρίου) και συναρτώνται με συνήθεις πράξεις που εκτελούνται σε αυτό και ως εκ τούτου η καταβολή του ήδη συνεπάγεται την παραχώρηση δικαιώματος ενταφιασμού και κατασκευής μνημείου επί του τάφου από τον συγγενή. (ΥΠ.ΕΣ. 35535/14.12.2011)
στ. Βεβαίωση και είσπραξη
Η βεβαίωση και η είσπραξη των δικαιωμάτων τούτων ενεργείται βάσει της κειμένης νομοθεσίας «περί βεβαιώσεως και εισπράξεως δημοτικών προσόδων».(άρθρο 4 παρ.3 ΑΝ 582/68) Δηλαδή με τις διατάξεις των άρθρων 65-80 του ΒΔ 24-9/20-10-1958, άρθρα 3-5 του ΒΔ 17-5/15-6-1959, άρθρα 11,20 - 25 του ΝΔ 318/69 και άρθρο 166Α ν. 3463/06, όπως προστέθηκε από το άρθρο 39 του ν. 5027/23 . Σχετική και η ΥΠ.ΕΣ. εγκ. 534/38880/04.05.2023
Δήμοι συνεχίζουν να διεκδικούν από μη δημότες, δικαιούχους χρήσης υπηρεσιών κοιμητηρίων, μέχρι και τριπλάσιου ύψους τέλη για την παροχή των εν λόγω υπηρεσιών. Ο Συνήγορος του Πολίτη έχει επανειλημμένως ασχοληθεί με το πρόβλημα (βλ. Ετήσια Έκθεση 2012, σ. 61), επισημαίνοντας ότι όλοι οι δήμοι πρέπει να εφαρμόσουν την ισχύουσα νομοθεσία χωρίς να διαφοροποιούνται μεταξύ τους. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση (υπόθεση 184170/2014) επιβολής, σε δικαιούχο χρήσης οικογενειακού τάφου σε δήμο, επιπλέον τέλους για την ταφή σε αυτόν της σορού της μητέρας του, η οποία είχε γεννηθεί και διέμενε στον εν λόγω δήμο όλη της ζωή ως δημότης, πλην των τελευταίων 8 ετών. Με την αιτιολογία ότι κατά τη στιγμή του θανάτου της η θανούσα ήταν ετεροδημότης, ο δήμος απαίτησε και έλαβε επιπλέον τέλη για την ταφή της ως ετεροδημότη. Ο Συνήγορος παρενέβη υποδεικνύοντας στη δημοτική αρχή το μη σύννομο των ενεργειών της, βάσει όχι μόνο των διατάξεων των άρθρων 2 και 5 του Συντάγματος, αλλά και αυτών που ρυθμίζουν την ανταποδοτικότητα των τελών, ιδίως δε του άρθρου 4 παράγρ. 2 του ΑΝ 582/1968, σύμφωνα με την οποία τα τέλη κοιμητηρίων επιβάλλονται «προς κάλυψιν εν μέρει ή εν όλω των δαπανών της συντηρήσεως και εν γένει λειτουργίας αυτών». Επομένως, τα τέλη για την απόκτηση ή χρήση δικαιώματος οικογενειακού ή τριετούς χρήσης τάφου, κα θώς και για παροχή άλλων υπηρεσιών, όπως χρήση οστεοφυλακίων ή καθαριότητα, έχουν εκ του νόμου ανταποδοτικό χαρακτήρα και δεν επιτρέπεται να επιβάλλονται για άλλους λόγους, όπως η εξοικονόμηση χώρου ή η ενίσχυση των εσόδων των δήμων. Επίσης, ο Συνήγορος επικαλέστηκε απόφαση της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, με την οποία είχε κριθεί ότι η καταβολή υψηλότερων τελών από τους ετεροδημότες δεν τεκμηριώνεται με συγκεκριμένες διατάξεις νόμου από όπου να προκύπτει συνάρτηση με ειδική αντιπαροχή, επομένως εισάγει διάκριση μεταξύ πολιτών που διαβιούν σε καθεστώς ισονομίας. Τέλος, ζήτησε να εναρμονισθεί ο κανονισμός λειτουργίας του κοιμητηρίου με την ισχύουσα νομοθεσία. Ο δήμος ανταποκρίθηκε επιστρέφοντας τα επιπλέον τέλη, ενώ εκκρεμεί η ολοκλήρωση της τροποποίησης του κανονισμού λειτουργίας. Ωστόσο, σε άλλες παρόμοιες περιπτώσεις (ενδεικτικές υποθέσεις 188273, 189495/2014), οι δήμοι δεν έχουν ακόμη εφαρμόσει τις συστάσεις του Συνηγόρου, μολονότι και οι οικείες αποκεντρωμένες διοικήσεις έχουν ζητήσει τη συμμόρφωσή τους. Όπως έχει και στο παρελθόν προταθεί με σχετική ειδική έκθεση , είναι σκόπιμη η έκδοση από το Υπουργείο Εσωτερικών εγκυκλίου με την οποία θα απαιτείται η συμμόρφωση όλων των δήμων με τις προαναφερόμενες διατάξεις και απαλοιφή, από τους κανονισμούς λειτουργίας των κοιμητηρίων, κάθε διάκρισης στην επιβολή τελών χρήσης υπηρεσιών κοιμητηρίου στηριζόμενης στην ιδιότητα του δημότη. (Ετήσια Έκθεση Συνηγόρου του Πολίτη 2015)
ζ. Δικαίωμα αφής κανδηλιών
Η παραχώρηση του δικαιώματος της αφής των κανδηλιών στα ταφικά μνημεία, η οποία (αφή) συνιστά προαιρετικώς παρεχόμενη υπηρεσία προς τους οικείους των νεκρών, αφού εξαρτάται από τη βούλησή τους με τους οποίους η ανάδοχος συνάπτει ατομικές συμβάσεις, δεν αποβλέπει στην ικανοποίηση σκοπού αναχθέντος από το νόμο σε δημόσιο σκοπό, όπως αντιθέτως είναι, ιδίως, η παραχώρηση των χώρων ταφής, η διατήρηση της ασφάλειας, της ευταξίας και της καθαριότητας του κοιμητηρίου, αλλά αποβλέπει, αποκλειστικά και μόνο, στην διευκόλυνση των οικείων των ταφέντων και την, εκ μέρους τους, απόδοση τιμής και εκδήλωση ευλάβειας προς τους νεκρούς, που αποτελεί αυστηρά προσωπική τους υπόθεση, μη εξυπηρετούσα, καθ' οιονδήποτε τρόπο, κανένα σκοπό δημοσίου συμφέροντος. (ΣτΕ 2929/2006, 757/2006)
Συνεπώς δεν συνιστά παραχώρηση δημόσιας υπηρεσίας, άρα δεν μπορεί να περιέλθει στην αρμοδιότητα διοικητικού οργάνου και να αποτελέσει αντικείμενο κανονιστικής ρύθμισης. (Ειδική Έκθεση Συνηγόρου του Πολίτη, Ιούλιος 2014)
η. Επιβολή εργολαβικού δικαιώματος σε βάρος εργοληπτών
Η επιβολή δε του εργολαβικού δικαιώματος σε βάρος των εργοληπτών δεν είναι επιτρεπτή, δεδομένου ότι αφενός αυτοί ενεργούν κατ΄ εντολήν των δικαιούχων ενταφιασμού, οι οποίοι ως προελέχθη έχουν το δικαίωμα κατασκευής του μνημείου, αφετέρου το κόστος των παρεχόμενων σχετικών διευκολύνσεων για την πραγματοποίηση των εργασιών κατασκευής (κατανάλωση νερού, ηλεκτρικού ρεύματος, αποκομιδή απορριμμάτων) καλύπτεται ήδη από τα καταβληθέντα, εκ μέρους αυτών, δικαιώματα ταφής. Όπως εξάλλου προαναφέρθηκε, το ύψος των επιβαλλόμενων δικαιωμάτων του κοιμητηρίου, καθορίζεται επί τη βάσει εκτίμησης των προϋπολογισθέντων δαπανών, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται και οι απορρέουσες σχετικές δαπάνες.
Η υποχρέωση αποκομιδής ογκωδών άχρηστων υλικών ή μπαζών, συνεπεία των έργων κατασκευής ή συντήρησης των μνημείων, θα μπορούσε εξάλλου να απαιτηθεί ως ειδικός όρος στον οικείο κανονισμό του κοιμητηρίου, επί ποινή προστίμου σε βάρος των συγγενών και όχι ως παγίως καταβληθέν δικαίωμα. (ΥΠ.ΕΣ. 35535/14.12.2011)
θ. Έσοδα από ιεροτελεστίες εντός νεκροταφείων
Απαγορεύεται η είσπραξη τελών ή δικαιωμάτων από τους ΟΤΑ και τα νομικά τους πρόσωπα για τις ιεροτελεστίες που τελούνται από θρησκευτικούς λειτουργούς εντός των νεκροταφείων. (παρ.1 άρθρο 56 Ν.4735/20)
ι. Χρονικό περιθώριο, εντός του οποίου δύνανται οι δήμοι να λαμβάνουν απόφαση επιβολής/αναπροσαρμογής τελών
Δείτε εδώ απάντηση του ΥΠ.ΕΣ. σε ερώτηση για το χρονικό περιθώριο, εντός του οποίου δύνανται οι δήμοι να λαμβάνουν απόφαση επιβολής/αναπροσαρμογής τελών, προκειμένου αυτή να ληφθεί υπόψη κατά την κατάρτιση ή/και αναμόρφωση του προϋπολογισμού
14. Διαχείριση των εσόδων μη ενοριακού ναού εντός κοιμητηρίου
Από 12.10.2020 (ημερ.δημοσ.Ν.4735/20) ο ν. 547/1977 (Α΄ 56) καταργείται. (παρ.2 άρθρο 56 Ν.4735/20)
Η διοίκηση και η διαχείριση των μη ενοριακών ορθοδόξων ιερών ναών εντός των κοιμητηρίων, ασχέτως της νομικής τους μορφής, ασκείται είτε από το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο της οικείας Ενορίας, είτε από Συμβούλιο που ορίζει ο επιχώριος Μητροπολίτης. Τα έσοδα των ναών διατίθενται πρωτίστως για τη συντήρηση και τις εν γένει ανάγκες καλής λειτουργίας τους και επικουρικώς για φιλανθρωπικούς σκοπούς της τοπικής Μητρόπολης. (παρ.1 άρθρο 56 Ν.4735/20)
H οικεία Μητρόπολη είναι καθολική διάδοχος όλων των συμβάσεων που έχουν συναφθεί από τους ΟΤΑ και τα νομικά τους πρόσωπα, στο πλαίσιο της εξυπηρέτησης των αναγκών των ανωτέρω ναών, και υπεισέρχεται αυτοδικαίως, από τη δημοσίευση του Ν.4735/20 (ημερ.δημοσ.12.10.2020), σε όλα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτές. (παρ.1 άρθρο 56 Ν.4735/20)
Συνεπώς οι παρακάτω διατάξεις παύουν να ισχύουν.
α. Γενικά
Η διοίκηση και η διαχείριση των μη ενοριακών ναών των κοιμητηρίων και της περιουσίας τους (εκτός αυτών που υπάγονται σε Φιλανθρωπικά Ιδρύματα), όταν αυτοί βρίσκονται εντός της χωρικής αρμοδιότητας δήμων με πληθυσμό άνω των 50.000 κατοίκων με βάση την ισχύουσα απογραφή, καθώς και των δήμων που είναι έδρες Νομών και αυτών που περιλαμβάνονταν στην περιφέρεια της τέως Διοικήσεως Πρωτευούσης, και πρώην Δήμου Θεσσαλονίκης, ασχέτως πληθυσμού, ασκείται σύμφωνα με τις διατάξεις για τη διοίκηση και διαχείριση της δημοτικής και κοινοτικής περιουσίας, ενώ των υπολοίπων ναών των κοιμητηρίων και της περιουσίας τους ασκείται από τον πλησιέστερο ενοριακό ναό σύμφωνα με τις εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις, δηλαδή έχουν εφαρμογή οι διατάξεις του β.δ. της 17/5-15/6/1959 «Περί οικονομικής διοικήσεως και λογιστικού των Δήμων και Κοινοτήτων», του β.δ.της 24/9- 20/10/1958 «Περί των προσόδων των Δήμων και Κοινοτήτων» και του ν.δ. 318/1969 «Περί βεβαιώσεως και εισπράξεως των εσόδων των Δήμων και Κοινοτήτων». (άρθρο 1 Α.Ν. 547/77) (ΥΠ.ΕΣ.Δ.Α. 43797/15.12.2015)
Τα έσοδα και η περιουσία των μη ενοριακών ναών των κοιμητηρίων, των οποίων η διαχείριση ανήκει στους οικείους δήμους, διατίθενται, πρωτίστως για την επισκευή, συντήρηση, βελτίωση, επέκταση και εν γένει διατήρηση της καλής κατάστασης του ναού και για κάθε ανάγκη του κοιμητηρίου, περιλαμβανομένης και της επεκτάσεώς του. Τυχόν περισσεύματα των εσόδων αυτών διατίθενται από τον δήμο για άλλους σκοπούς. (άρθρο 3 Α.Ν. 547/77)
β. Από δημοτική επιχείρηση
Το άρθρο 254 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων (ν.3463/2006) στην παρ.1 εξαιρεί τη λειτουργία κοιμητηρίων και κέντρων αποτέφρωσης νεκρών ως σκοπού δημοτικής κοινωφελούς επιχείρησης. Επιπροσθέτως, η παρ. 3 του ίδιου άρθρου απαγορεύει να αποτελέσουν αντικείμενο δραστηριότητας της κοινωφελούς επιχείρησης οι παραχωρηθείσες στους ΟΤΑ κρατικού χαρακτήρα αρμοδιότητες, όπως αυτές περιγράφονται στο άρθρο 75 παρ. II του ΚΔΚ. Στην περίπτωση 8 της παρ. II του άρθρου 75, αναφέρεται ως αρμοδιότητα των δήμων, η δημιουργία, συντήρηση και λειτουργία κοιμητηρίων και κέντρων αποτέφρωσης νεκρών, καθώς και η χορήγηση άδειας ταφής και αποτέφρωσης.
Το άρθρο 266 του ΚΔΚ δίνει τη δυνατότητα να συσταθεί ανώνυμη εταιρεία μόνο από ένα δήμο με σκοπό την αξιοποίηση της δημοτικής ακίνητης περιουσίας ή για την εκμετάλλευση κοινόχρηστων χώρων.
Με βάση τα ανωτέρω δεν είναι σύννομη η διαχείριση των εσόδων ενός μη ενοριακού ναού που βρίσκεται εντός νεκροταφείου από μονομετοχική δημοτική ανώνυμη εταιρεία, καθώς και από δημοτική κοινωφελή επιχείρηση. (ΥΠ.ΕΣ.Δ.Α. 43797/15.12.2015)
γ. Από την Κοσμητεία του ναού
Οι διατάξεις σχετικά με την Κοσμητεία του Ναού δεν εφαρμόζονται επί των μη ενοριακών ναών των κοιμητηρίων, των οποίων η διοίκηση και η διαχείριση ανήκει στους δήμους (άρθρο 4 ν.547/1977). Η προβλεπόμενη από τον Κανονισμό της Ιεράς Συνόδου αρ. 8/1979/1980 «Κοσμητεία του Ναού», επιμελείται της ευκοσμίας και ευπρεπείας αυτού και έχει συμβουλευτικό ρόλο. (ΥΠ.ΕΣ.Δ.Α. 43797/15.12.2015)
δ. Καταβολή μέρους των εσόδων από ιεροπραξίες σε ιερείς
Δεν προβλέπεται στην κείμενη νομοθεσία η καταβολή μέρους των εσόδων από ιεροπραξίες σε ιερείς καθώς με το άρθρο 1 του α.ν. 536/1945, ορίστηκε ο βασικός μηνιαίος μισθός των εν ενεργεία τακτικών εφημερίων όλων των Ιερών Ναών, ενοριακών και μη, και με το άρθρο 11 του ίδιου νόμου ορίστηκε η διαδικασία εκκαθάρισης και πληρωμής αυτών από το Δημόσιο Ταμείο. Επίσης, με την παράγραφο 5 του άρθρου 13 του ν. 4111/2013, οι πάσης φύσεως αποδοχές του εφημεριακού κλήρου βαρύνουν τον προϋπολογισμό του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού (Νυν Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων) και καταβάλλονται μέσω της Ενιαίας Αρχής Πληρωμής.
Στον Κανονισμό της Ιεράς Συνόδου αρ. 8/1979/1980, άρθρο 14 παράγραφος 7, ορίζεται ότι μπορούν εφημέριοι ενοριακών ναών να καλύπτουν τις ανάγκες των κοιμητηρίων κατά την κρίση του οικείου Μητροπολίτη, χωρίς να αναφέρεται σχετική επιπλέον χρηματική αποζημίωση.
Στον ιεροψάλτη δεν καταβάλλεται ποσοστό από τα έσοδα από τις ιεροπραξίες σε μη ενοριακούς ναούς κοιμητηρίων σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία.
Στον Κανονισμό της Ιεράς Συνόδου 176/2006 (ΦΕΚ 268 Α) περί Ιεροψαλτών, στο άρθρο 7 παράγραφος 2 αναφέρεται ότι ο κατώτερος κατά κατηγορία μισθός ιεροψάλτου καθορίζεται από το οικείο Μητροπολιτικό Συμβούλιο, ενώ στην παράγραφο 5, αναφέρεται ότι οι ιεροψάλτες των ενοριακών ναών δικαιούνται μέρος των προσφερομένων από τους πιστούς για την τέλεση ιεροπραξιών. Σε ό,τι αφορά τους μη ενοριακούς ναούς κοιμητηρίων, ισχύουν τα προβλεπόμενα στο άρθρο 2 του ν.547/1977, σύμφωνα με το οποίο ο αριθμός των θέσεων ιεροψαλτών καθορίζεται με απόφαση του οικείου δημοτικού συμβουλίου, η πλήρωση αυτών με απόφαση του Δημάρχου και ο μισθός τους ορίζεται κατ' αναλογία με τις ισχύουσες περί ενοριακών ναών διατάξεις εις βάρος του προϋπολογισμού του δήμου.
Δεν προβλέπεται στην κείμενη νομοθεσία η καταβολή μέρους των εσόδων από τις ιεροπραξίες, που τελούνται σε μη ενοριακούς ναούς κοιμητηρίων, σε Ιερές Μητροπόλεις και σε ιερούς ναούς. (ΥΠ.ΕΣ.Δ.Α. 43797/15.12.2015)
15. Τηρούμενα βιβλία νεκροταφείων
Δείτε το άρθρο 7 παρ 1 του ΒΔ 542/1961 (ΦΕΚ 136/1961 τεύχος Α΄)
16. Προσωπικό
Εφημέριοι- Ιεροδιάκονοι δημοτικών κοιμητηρίων
Από 1.12.2020 το πάσης φύσης προσωπικό των μη ενοριακών ορθοδόξων ιερών ναών εντός των κοιμητηρίων καθίσταται αυτοδικαίως προσωπικό της οικείας Μητρόπολης, λαμβάνοντας υπόψη την προϋπηρεσία του για κάθε συνέπεια. Για την υπαγωγή εκδίδεται διαπιστωτική πράξη του επιχώριου Μητροπολίτη, η οποία δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Οι θέσεις στους Οργανισμούς Εσωτερικής Υπηρεσίας των δήμων του προσωπικού που μεταφέρεται κατά τις διατάξεις της παρούσας, καταργούνται. (παρ.1 άρθρο 56 Ν.4735/20)
Έως 01.12.2020
Ο αριθμός των Εφημερίων και των Ιεροδιακόνων που προσλαμβάνονται στους μη Ενοριακούς Ναούς των Κοιμητηρίων που τελούν υπό τη διοίκηση και τη διαχείριση των Δήμων και Κοινοτήτων καθορίζεται με απόφαση του οικείου Δημοτικού ή Κοινοτικού Συμβουλίου. Ο διορισμός τους γίνεται με απόφαση του οικείου Μητροπολίτη. (παρ 1 άρθρο 164 Ν. 3584/07)Το λοιπό προσωπικό (Ιεροψάλτες - νεωκόροι) προσλαμβάνεται με βάση τις διατάξεις του Ν. 2190/94
Ο βασικός μισθός με τις προσαυξήσεις και τα επιδόματα του προσωπικού του παρόντος άρθρου ορίζεται από τις διατάξεις για τη μισθοδοσία των Εφημερίων και Ιεροδιακόνων των ιερών ναών, όπως ισχύουν, και καταβάλλεται σε βάρος του προϋπολογισμού του οικείου Δήμου ή Κοινότητας. (παρ 2 άρθρο 164 Ν. 3584/07). Δηλ. με βάση τις διατάξεις του Ν. 3205/03 [Κ.Υ.Α. 2/73045/00220/04 (ΦΕΚ 17 Β/13-1-2004)]
Εργολάβοι
Επισημαίνεται ότι μέρος των δικαιολογητικών που αθροιστικά απαιτούνται για την εγγραφή στο «Μητρώο εργολάβων του κοιμητηρίου» που αποτελεί προϋπόθεση για τη δυνατότητα εργασίας εντός αυτού, και συγκεκριμένα η πρόβλεψη υποβολής «άδειας άσκησης επαγγέλματος» και «εγγραφής στο σχετικό επιμελητήριο», ενδεχομένως συνιστά λόγο αποκλεισμού ορισμένων επαγγελματιών που δύνανται να παρέχουν υπηρεσίες κατασκευής μνημείων ή επιμέρους υπηρεσίες συντήρησης αυτών, για τους οποίους δεν απαιτούνται τα ανωτέρω. (ΥΠ.ΕΣ. 35535/14.12.2011)
17. Περιστατικά εις βάρος χώρων θρησκευτικής σημασίας
Με τα υπ' αριθ. 1723/Θ2/04.01.2017 και 1724/Θ2/04.01.2017 έγγραφα του ΥΠ. ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ κοινοποιείται στους Δημάρχους της Χώρας, Έκθεση του Υπουργείου για τα περιστατικά εις βάρος χώρων θρησκευτικής σημασίας στην Ελλάδα, και ζητείται η καλλιέργεια συνεργασίας με αρμόδιες υπηρεσίες της τοπικής αυτοδιοίκησης για παροχή στοιχείων αναφορικά με περιστατικά εις βάρος χώρων δικαιοδοσίας της (π.χ. δημοτικών κοιμητηρίων) ή τα οποία περιέρχονται σε γνώση της ανά Δήμο.
|