Ειδικές περιπτώσεις
I. Δημόσιες Συμβάσεις (προμηθειών, παροχή υπηρεσιών και εκτέλεση δημόσιων έργων)
II. Δαπάνες για τις οποίες από τη φύση τους δεν είναι δυνατή η τήρηση της διαδικασίας Α.Υ. - έκτακτες δαπάνες
III. Δαπάνες που αναλαμβάνεται για ολόκληρο το ποσό των εγγεγραμμένων πιστώσεων από την έναρξη του οικονομικού έτους
IV. Δαπάνες μισθωμάτων
V. Πιστώσεις που διατίθενται χωρίς απόφαση (άρθρο 158 παρ. 5 Ν 3463/2006- καταργήθηκε από την παρ.5 του άρθρου 203 του Ν.4555/18)
VI. Άμεση αποκατάσταση απρόβλεπτων ζημιών
VII. Πληρωμή Τόκων
VIII. Χρηματικά εντάλματα προπληρωμής & πάγιες προκαταβολές
IX. Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων- Επιχειρησιακά προγράμματα του ΕΣΠΑ - ΣΑΤΑ
X. Aγοραπωλησία ακινήτων
XI. Καταβολή ιδρυτικού κεφαλαίου σε διαδημοτική επιχείρηση ΧΥΤΑ
XII. Διαγωνισμός που αφορά το επόμενο έτος
XIII. Παροχή υπηρεσιών ελέγχου των οικονομικών καταστάσεων του Δήμου
XIV. Ανάθεση ελέγχου οικονομικών καταστάσεων Κοινωφελούς Δημοτικής Επιχείρησης
XV. Επιχορήγηση προς απόδοση ποσού σε νομικό πρόσωπο
XVI. Μη δυνατός ο ακριβής προσδιορισμός του ποσού της ανάληψης υποχρεώσης
XVII. Ανάληψη υποχρέωσης και δικηγορική αμοιβή
XVIII. Αποζημίωση απαλλοτρίωσης
XIX. Περαίωση εργασιών σύμβασης μετά το πέρας του χρονικού διαστήματος που αναφέρεται στη μελέτη
XX. Πληρωμή δαπάνης το επόμενο έτος από τη διάθεση της πίστωσης
XXII. Χρηματοδότηση κοινωφελούς επιχείρησης
I. Δημόσιες Συμβάσεις (προμηθειών, παροχή υπηρεσιών και εκτέλεση δημόσιων έργων)
Για τους λοιπούς φορείς της Γενικής Κυβέρνησης η έκδοση της απόφασης ανάληψης υποχρέωσης διενεργείται σε συνέχεια της απόφασης έγκρισης πραγματοποίησης της σχετικής δαπάνης από το αρμόδιο όργανο του φορέα. (παρ 2β άρθρο 2 ΠΔ 80/2016)
Ειδικά όσον αφορά στις δαπάνες για την πραγματοποίηση προμηθειών, παροχή υπηρεσιών, διενέργεια μισθώσεων και εκτέλεση δημοσίων έργων, η απόφαση ανάληψης υποχρέωσης εκδίδεται πριν από την υπογραφή της σχετικής διακήρυξης όπου απαιτείται, από το αρμόδιο όργανο του φορέα, εφόσον η προκαλούμενη δαπάνη από τις ανωτέρω αιτίες πρόκειται να βαρύνει εν όλω ή εν μέρει το τρέχον οικονομικό έτος. Στην αντίθετη περίπτωση, εφαρμόζονται οι διατάξεις της παρ. 8 του άρθρου 67 του ν. 4270/2014 (Α΄143). Ειδικότερα, επί όλων των διοικητικών πράξεων που εκδίδονται σε κάθε στάδιο της δαπάνης, εφόσον η προκαλούμενη δαπάνη δεν βαρύνει το τρέχον οικονομικό έτος, δεν απαιτείται η έκδοση απόφασης ανάληψης υποχρέωσης, υπό την προϋπόθεση ότι έχει εκδοθεί η πολυετής έγκριση του άρθρου 67 του ν. 4270/2014 (Α΄143), η οποία μνημονεύεται και ελέγχεται αρμοδίως κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 68 του ν. 4270/2014 (Α΄143) και στις διατάξεις του Π.Δ.80/2016. (παρ 4 άρθρο 2 ΠΔ 80/2016 όπως αντικαταστάθηκε από την παρ.1 του άρθρου 40 του Ν.4701/20)
Για περισσότερα σχετικά με την απόφαση ανάληψης υποχρέωσης όταν η δαπάνη βαρύνει μόνο επόμενα οικονομικά έτη και όχι το τρέχον δείτε την ενότητα:
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΩΝ ΟΤΑ » ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ - ΑΝΑΛ. ΥΠΟΧΡΕΩΣΗΣ » ΑΝΑΛΗΨΗ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗΣ (από 01.01.2017) (Π.Δ. 80/2016) » Πολυετείς δαπάνες » ΣΤ. Διαδικασία πολυετών υποχρεώσεων όταν η δαπάνη βαρύνει αποκλειστικά επόμενα έτη και όχι το τρέχον
Έπειτα από την αντικατάσταση της περίπτ. ε' της παρ. 1 του άρθρου 58 του ν. 3852/2010 από την παρ.1 του άρθρου 203 του Ν.4555/18, από 19.07.2018, ο Δήμαρχος αποφασίζει για την έγκριση των δαπανών και τη διάθεση όλων των εγγεγραμμένων στον προϋπολογισμό πιστώσεων, με την έκδοση της σχετικής απόφασης ανάληψης υποχρέωσης.
Συνεπώς, στην ίδια Απόφαση Ανάληψης Υποχρέωσης (ΑΑΥ) ο Δήμαρχος θα εγκρίνει την πραγματοποίηση της δαπάνης και θα διαθέτει την σχετική πίστωση που είναι εγγεγραμμένη στον προϋπολογισμό του Δήμου.
Το Δ.Σ. ή η Οικονομική Επιτροπή, πλέον, δεν θα λαμβάνει αποφάσεις για την έγκριση μίας δαπάνης, εκτός των περιοριστικά αναφερόμενων περιπτώσεων που αναφέρονται στο νόμο.
Από τις διατάξεις των άρθρων 66 του ν. 4270/2014 «Αρχές δημοσιονομικής διαχείρισης και εποπτείας (ενσωμάτωση της Οδηγίας 2011/85/ΕΕ) – δημόσιο λογιστικό και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α΄ 143/28.6.2014) και 2, 3 και 4 του π.δ. 80/2016 «Ανάληψη υποχρεώσεων από τους διατάκτες» (ΦΕΚ Α΄ 145), συνάγεται, μεταξύ άλλων, ότι, στο πλαίσιο της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης των δημοσίων οικονομικών και προς αποτροπή δρομολογήσεως διαδικασιών, χωρίς βέβαιη χρηματοδότηση, που θα καθιστούσε επισφαλή την ανάληψη σχετικών συμβατικών υποχρεώσεων εκ μέρους του οικείου φορέα και πιθανή την έκθεσή του σε αποζημιωτικές αξιώσεις των αναδόχων, επιβάλλεται, πριν από την έναρξη οποιασδήποτε διαδικασίας για την ανάθεση δημοσίου έργου, κατά μείζονα δε λόγο, πριν από την υπογραφή της σχετικής σύμβασης, να έχει εξασφαλισθεί η αναγκαία πίστωση για την εκτέλεση αυτού.
Κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης του έργου "Δημοτικό Κτήριο". Ενόψει του ότι έχει εκδοθεί μόνο η απόφαση ανάληψης υποχρέωσης, ύψους 500.000 ευρώ, δεν έχει εξασφαλισθεί η συνολική απαιτούμενη πίστωση, όπως κατά νόμο επιβάλλεται (άρθρα 53 παρ. 2ζ ν. 4412/2016 και 66 ν. 4270/2014) για την υλοποίηση του ελεγχόμενου έργου και η χρηματοδότησή του είναι, επί του παρόντος, όσον αφορά το υπολειπόμενο ποσό που επιβαρύνει τις πιστώσεις του Δήμου, αβέβαιη ενώ κατά παράβαση των άρθρων 67 ν. 4270/2014 και 6 παρ. 2 π.δ. 80/2016, δεν έχει εκδοθεί απόφαση ανάληψης πολυετούς δημοσιονομικής υποχρέωσης για την εργολαβία. (Ελ. Συν. Κλιμάκιο Ε’ Πράξη 449/2018- Ανακλήθηκε από την Ελ.Συν. Τμ.6 Απόφαση 1593/2018 διότι με την αίτηση ανάκλησης η αναθέτουσα αρχή προσκόμισε τελικώς το ελλείπον στοιχείο της απόφασης ανάληψης πολυετούς δημοσιονομικής δέσμευσης)
Δημοτική επιχείρηση. Ψήφιση πίστωσης. Δεν παραβιάζεται η αρχή της οικονομικότητας διότι η σύμβαση ανατέθηκε στην εταιρεία που προσέφερε τη συνολική χαμηλότερη τιμή για τα υπό προμήθεια είδη. Περαιτέρω, η μη ψήφιση πίστωσης σε βάρος των οικείων Κ.Α.Ε. του προϋπολογισμού, έτους 2018 (άρθρο 49 παρ. 2 και 51 παρ. 2 περ. α΄ του ν. 4270/2014, Α΄ 143), την οποία συνομολογεί και η ίδια η Δημοτική Επιχείρηση και αποδίδει σε προφανή παραδρομή των οργάνων της, συγχωρείται στην προκειμένη περίπτωση, εν όψει της σημασίας των υπό προμήθεια ειδών για την εκπλήρωση των σκοπών κοινωνικής πρόνοιας της Επιχείρησης. Κατόπιν τούτων, η εντελλόμενη δαπάνη δεν είναι νόμιμη το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πληρωμής όμως θα μπορούσε να θεωρηθεί λόγω συγγνωστής πλάνης. (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. 7 Πράξη 141/2019)
Κατά παράβαση των άρθρων 66 ν. 4270/2014 και 2, 4 παρ. 2 και 3 και 12 π.δ. 80/2016, με την αρχική απόφαση αναλήψεως υποχρεώσεως εγκρίθηκε η δέσμευση ποσού 200.000 ευρώ, το οποίο υπολειπόταν της προϋπολογισθείσας δαπάνης. Περαιτέρω, η από 31.12.2018 απόφαση αναλήψεως υποχρεώσεως, με την οποία εγκρίθηκε η δέσμευση ποσού 150.000 ευρώ για το έτος 2018 και 150.000 ευρώ για το έτος 2019, δεν προκύπτει ότι αναρτήθηκε στο πρόγραμμα «Διαύγεια», επομένως η απόφαση αυτή δεν παράγει έννομα αποτελέσματα. Ενόψει, όμως, του ότι έστω πριν την ανάθεση της σύμβασης ο φορέας, με την από 22.4.2019 απόφασή του, δέσμευσε πίστωση, ποσού 300.000 ευρώ, που καλύπτει το ποσό της συμβατικής δαπάνης, η εν λόγω πλημμέλεια δεν παρίσταται ουσιώδης. (Ελ. Συν. Τμ. 6 Απόφαση 1323/2019 μη αναθεωρητέα από Ελ. Συν. 1878/2019 Απόφ. Τμ. Μείζονος Επταμελούς Σύνθεσης)
II. Δαπάνες για τις οποίες από τη φύση τους δεν είναι δυνατή η τήρηση της διαδικασίας Α.Υ. - έκτακτες δαπάνες
Για τις δαπάνες για τις οποίες από τη φύση τους δεν είναι δυνατή η τήρηση της ανωτέρω διαδικασίας (συναλλαγματικές διαφορές, εκτέλεση δικαστικών αποφάσεων, δαπάνες πολιτικής προστασίας, διοικητικής εκτέλεσης, δαπάνες ΔΙΑΣ, καθώς και δαπάνες που η υπαγωγή τους στο εν λόγω άρθρο προβλέπεται ρητά από ειδική διάταξη νόμου κ.λ.π.) αναλαμβάνεται η υποχρέωση και δεσμεύεται η απαραίτητη πίστωση αμέσως μετά την παραλαβή του σχετικού λογαριασμού, της γνωστοποίησης της εκτελεστής, κατά τις κείμενες διατάξεις, δικαστικής απόφασης ή της σχετικής ειδοποίησης ή με την καθ' οιονδήποτε τρόπο γνωστοποίηση του ύψους και του χρόνου εξόφλησής τους. Για τις πληρωμές του τακτικού προϋπολογισμού που τακτοποιούνται με την έκδοση συμψηφιστικών χρηματικών ενταλμάτων και μέχρι την έκδοση απόφασης του Υπουργού Οικονομικών που θα ορίζει το χρόνο έναρξης της ανάληψης υποχρέωσης αυτών με σχετικές αποφάσεις, η εντολή πληρωμής υπέχει θέση απόφασης ανάληψης υποχρέωσης. (παρ 6 άρθρο 66 ν. 4270/2014) (παρ 4 άρθρο 9 ΠΔ 80/2016) (Υπ. Οικ. 2/100018/0026/30.12.2016)
Συγκεκριμένα για δαπάνες πολιτικής προστασίας, επισημαίνεται ότι στην απόφαση ανάληψης υποχρέωσης θα πρέπει να γίνεται σαφής αναφορά στη συγκεκριμένη δραστηριότητα που εξυπηρετείται από την πραγματοποίηση της δαπάνης (ύψος ποσού, διάρκεια γεγονότος, παρεχόμενη υπηρεσία, κ.λπ.) και να επισυνάπτονται όλα τα σχετικά δικαιολογητικά που τεκμηριώνουν το γεγονός. Γενικές αναφορές περί πληρωμής μηχανημάτων και προσωπικού για την αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών κατά το έτος αναφοράς, δεν γίνονται αποδεκτές με συνέπεια την μη νομιμότητα των σχετικών δαπανών. (Υπ. Οικ. 2/100018/0026/30.12.2016)
Κατ' εξαίρεση για δαπάνες που πραγματοποιούνται εκτάκτως, καθώς και για τις λοιπές δαπάνες του άρθρου 9 του πδ 80/2016, η δέσμευση των σχετικών πιστώσεων διενεργείται κατά τις διατάξεις του άρθρου αυτού. (παρ 3 άρθρο 2 ΠΔ 80/2016)
Ειδικά για τις υποχρεώσεις που προκύπτουν από εκτελεστούς τίτλους πληρωμής (δικαστικές αποφάσεις, διαταγές πληρωμής κ.λπ), καταχωρίζεται η ημερομηνία επίδοσης του σχετικού τίτλου στην αρμόδια υπηρεσία. (Υπ. Οικ. 2/47972/0026/15.06.2018)
Μίσθωση μηχανημάτων για την αποκατάσταση ζημιών που είχαν προκληθεί από ακραία καιρικά φαινόμενα. Η εγκριτική της μίσθωσης απόφαση εκδόθηκε και το σχετικό συμφωνητικό υπογράφτηκε πολύ αργότερα από το κρίσιμο χρονικό διάστημα (31.12.2018 - 5.1.2019) εκτέλεσης των εργασιών για τις οποίες μισθώθηκαν τα μηχανήματα. Και ναι μεν, σύμφωνα με το άρθρο 58 παρ. 2 του ν. 3852/2010, όταν δημιουργείται άμεσος και προφανής κίνδυνος ή απειλείται άμεση ζημία των δημοτικών συμφερόντων από την αναβολή λήψης απόφασης, ο δήμαρχος μπορεί να αποφασίσει για θέματα που ανήκουν στην αρμοδιότητα της οικονομικής επιτροπής, οφείλει δε να υποβάλει προς έγκριση τη σχετική απόφασή του κατά την επόμενη συνεδρίασή της, εν προκειμένω όμως δεν προκύπτει ότι πριν από τις 31.12.2018 είχε εκδοθεί απόφαση του Δημάρχου, παρά μόνο ότι ο τελευταίος είχε δώσει σχετική προφορική εντολή. Άλλωστε, από την εγκριτική της μίσθωσης απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής δε συνάγεται ότι με αυτήν εγκρίθηκε προηγούμενη σχετική απόφαση του Δημάρχου. Επιπλέον, ο ισχυρισμός ότι η εκ των υστέρων έκδοση της εγκριτικής της μίσθωσης απόφασης οφείλεται στη διαπίστωση ότι δεν επαρκούσε η σχετική πίστωση και στην πρόθεση να τηρηθεί η ορθή διαδικασία, δηλαδή πρώτα να λάβει χώρα η αναμόρφωση του προϋπολογισμού και η δέσμευση της πίστωσης και μετά να εκδοθεί η εγκριτική της μίσθωσης απόφαση, είναι απορριπτέος ως ερειδόμενος επί της εσφαλμένης προϋπόθεσης, καθόσον, σύμφωνα με τα άρθρα 158 παρ. 7 του κυρωθέντος, με το άρθρο πρώτο του ν. 3463/2006, Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων (Α΄ 114) και 9 παρ. 4 του π.δ. 80/ 2016 «Ανάληψη υποχρεώσεων από τους διατάκτες» (Α΄ 145), αφενός στις περιπτώσεις απευθείας ανάθεσης εκτέλεσης εργασιών λόγω κατεπείγουσας ανάγκης, αν δεν υπάρχει στον προϋπολογισμό πίστωση ή αυτή που υπάρχει είναι ανεπαρκής, η αναγκαία τροποποίηση του προϋπολογισμού γίνεται στην πρώτη, μετά την ανάθεση, συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου και αφετέρου για τις δαπάνες που από τη φύση τους δεν είναι δυνατή η τήρηση της διαδικασίας για την έκδοση απόφασης ανάληψης υποχρέωσης, όπως οι δαπάνες πολιτικής προστασίας, η υποχρέωση αναλαμβάνεται και η πίστωση δεσμεύεται αμέσως μετά την παραλαβή του σχετικού λογαριασμού ή με την καθ’ οιονδήποτε τρόπο γνωστοποίηση του ύψους και του χρόνου εξόφλησής τους. Περαιτέρω, στο προαναφερόμενο συμφωνητικό προσδιορίζεται μεν το χρονικό διάστημα που χρησιμοποιήθηκαν τα μηχανήματα (31.12.2018 - 5.1.2019), όμως δεν προσδιορίζονται ούτε σε αυτό ούτε στην εγκριτική της μίσθωσης απόφαση ούτε στο πρωτόκολλο παραλαβής, παρά μάλιστα το ότι εκδόθηκαν μετά το χρονικό διάστημα για το οποίο μισθώθηκαν τα μηχανήματα, οι τοποθεσίες στις οποίες αυτά χρησιμοποιήθηκαν. Μη νόμιμη δαπάνη. (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.7 Πράξη 294/2019) (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.7 Πράξη 322/2019)
III. Δαπάνες που αναλαμβάνεται για ολόκληρο το ποσό των εγγεγραμμένων πιστώσεων από την έναρξη του οικονομικού έτους
i) Η υποχρέωση για δαπάνες τακτικών αποδοχών, συντάξεων, εξυπηρέτησης δημόσιου χρέους, ασφαλιστικών και προνοιακών παροχών, καθώς και για δαπάνες πάγιου χαρακτήρα (ηλεκτρική ενέργεια, ύδρευση, επικοινωνίες, μισθώματα κ.λ. π.) αναλαμβάνεται για ολόκληρο το ποσό των εγγεγραμμένων πιστώσεων, από την έναρξη του οικονομικού έτους με Αποφάσεις Ανάληψης Υποχρέωσης. (παρ 8 άρθρο 66 ν. 4270/2014) (παρ 1 άρθρο 9 ΠΔ 80/2016)
Διευκρινίζεται ότι, για τις ανωτέρω δαπάνες, δεν απαιτείται τεκμηριωμένο αίτημα από το διατάκτη, καθώς η εν λόγω υποχρέωση προκύπτει ευθέως από τις κείμενες διατάξεις. Σε κάθε περίπτωση όμως δεν αναιρείται η υποχρέωση που προβλέπεται στις διατάξεις της παρ. 2β του άρθρου 2 του π.δ. 80/2016. (Υπ. Οικ. 2/100018/0026/30.12.2016)
Η δαπάνη για τα έξοδα παράστασης Προέδρου και Αντιπροέδρου Διοικητικού Συμβουλίου δημοτικού νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου, αναλαμβάνεται ως δαπάνη σταθερή, περιοδικού χαρακτήρα, κατά την έναρξη του οικονομικού έτους για το ετήσιο ποσό, και, σε περίπτωση, καθυστέρησης ψήφισης του οικείου προϋπολογισμού, κατά την έναρξη εκτέλεσής του. Διαφορετικά η σχετική δαπάνη είναι μη κανονική και μη δυνάμενη να πληρωθεί εις βάρος των πιστώσεων του προϋπολογισμού του οικείου φορέα. (Ελ.Συν. Κλιμ.Τμ.1 Πράξη 267/2018)
ii) Δαπάνες του άρθρου 37 του Ν 2362/95
Μεταξύ των δαπανών που αναλαμβάνονται από την αρχή του έτους για ολόκληρο το προϋπολογιζόμενο ποσό τους, περιλαμβάνονται οι «δαπάνες του άρθρου 37 του Ν 2362/95» (άρθρο 21 παρ. 9 Ν 2362/95, όπως ισχύει, άρθρο 9 παρ. 1 ΠΔ 113/2010). Όμως το άρθρο 21 του ν. 2362/1995 καταργήθηκε με την περίπτ. α' της παρ. 1 του άρθρου 177 του Ν. 4270/14 (σημειώνουμε ότι δεν συμπεριλήφθηκε στις αντίστοιχες, ισχύουσες πλέον, διατάξεις της παρ 8 του άρθρου 66 του ν. 4270/2014 η φράση "οι δαπάνες του άρθρου 37") .
iii) Ταχυδρομικά Τέλη
Πληρωμή ταχυδρομικών τελών των λογαριασμών ύδρευσης των τοπικών διαμερισμάτων. H εντελλόμενη δαπάνη δεν είναι νόμιμη, διότι τόσο η απόφαση του Δημάρχου, με την οποία εγκρίθηκε η εν λόγω δαπάνη, όσο και η απόφαση του Αντιδημάρχου, με την οποία δεσμεύθηκε πίστωση, εκδόθηκαν σε χρόνο μεταγενέστερο της πραγματοποίησης της δαπάνης, χωρίς να αποδεικνύεται από τα υπάρχοντα στοιχεία του φακέλου ότι είχε προηγηθεί της εκτέλεσης της δαπάνης, απόφαση ανάληψης υποχρέωσης για ολόκληρο το ποσό της εγγεγραμμένης πίστωσης, κατά την έναρξη του οικονομικού έτους. Εφόσον η πληρωμή της συγκεκριμένης δαπάνης με τακτικό ένταλμα δεν ήταν δυνατή, θα μπορούσε επιτρεπτώς ο Δήμος να προβεί στην προκαταβολή, με την έκδοση χρηματικού εντάλματος προπληρωμής, της σχετικής δαπάνης. Τυχόν αδυναμία ανάρτησης των οικείων χρηματικών ενταλμάτων στο πρόγραμμα Διαύγεια, δεν συνεπάγεται τη δυνατότητα των Ο.Τ.Α. να εξοφλούν τις απαιτήσεις των πιστωτών τους χωρίς την έκδοση τακτικού χρηματικού εντάλματος. Μη νόμιμη δαπάνη. (Ελ. Συν. Τμ. 7 Πράξη 3/2012).
Ενδεικτικά αναφέρουμε άλλες δαπάνες πάγιου χαρακτήρα, που μπορεί να αναλαμβάνεται η ΑΥ στην αρχή του έτους:
- τα τέλη ταχυδρομικών και τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών
- δαπάνη κατανάλωσης φυσικού αερίου
- δαπάνες κινητής και σταθερής τηλεφωνίας (βλ. και Yπ.Οικ. 2/84229/0026/18.03.2015)
- Συνδρομές σε εφημερίδες, περιοδικά ή ηλεκτρονικές βάσεις πληροφοριών,
- Τακτικές επιχορηγήσεις δημοτικών ΝΠΔΔ που προβλέπονται στη συστατική πράξη
- Χρηματικές εισφορές σε αστικές εταιρείες μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, στις οποίες τυχόν συμμετέχει ο δήμος
- Επιχορηγήσεις σχολικών επιτροπών από τους ΚΑΠ, οι οποίες μάλιστα πρέπει να αποδίδονται σε αυτές μέσα σε πολύ σύντομη προθεσμία
- Τέλη κυκλοφορίας αυτοκινήτων και τέλη χρήσης μηχανημάτων έργου
- Κοινόχρηστα πολυκατοικιών.
Η εγγεγραμμένη στον προϋπολογισμό πίστωση δεν πρέπει να δεσμεύεται εκ των προτέρων στο σύνολό της, αλλά μόνο για ποσό που αντιστοιχεί στο ύψος της πραγματικής δαπάνης που συνεπάγεται κάθε φορά η εκάστοτε διοικητική ανάληψη υποχρέωσης. Τούτο συνάγεται εξ αντιδιαστολής από το άρθρο 9 παρ. 3 του π.δ/τος 113/2010 (πλέον άρθρο 9 του πδ/τος 80/2016), το οποίο περιοριστικώς αναφέρει ως μοναδική περίπτωση επιτρεπτής συνολικής δημοσιονομικής δέσμευσης της πίστωσης από την αρχή του οικονομικού έτους μόνο τις δαπάνες πληρωμής των μισθωμάτων για τη χρήση ακινήτων από το Δημόσιο. Συνεπώς, υπό το ισχύον σύστημα δημοσιονομικής διαχείρισης, η απόφαση δημοσιονομικής δέσμευσης των οικείων πιστώσεων δεν επιτρέπεται, επί ποινή μη κανονικότητας της ελεγχόμενης δαπάνης, να αποσυνδέεται από τη διοικητική ανάληψη υποχρέωσης, που αποτελεί άλλωστε και τη νόμιμη αιτία πραγματοποίησής της (δαπάνης), είτε αυτή είναι σύμβαση είτε μονομερής διοικητική πράξη, αλλά να τελεί σε άμεση ενότητα και αντιστοιχία προς αυτήν, εκδιδόμενη κάθε φορά που αυτό παρίσταται αναγκαίο, ήτοι κάθε φορά που γεννάται νομική υποχρέωση συνεπαγόμενη δημόσια δαπάνη. (Πράξη 119/2015 Κλιμ. Τμ. 7)
Οι δαπάνες για μισθώματα ακινήτων που χρησιμοποιούνται από το Δημόσιο, αναλαμβάνονται για ολόκληρο το ετήσιο ποσό αυτών με πίνακες που καταρτίζονται από τους διατάκτες, βάσει των σχετικών μισθωτικών συμβάσεων. (παρ 1 άρθρο 9 ΠΔ 80/2016)
Η έγκριση της δέσμευσης πίστωσης και ο μοναδικός αριθμός καταχώρησης αυτής στο βιβλίο Εγκρίσεων και Εντολών Πληρωμής αποτυπώνονται επί των πινάκων αυτών. (Υπ. Οικ. 2/100018/0026/30.12.2016)
Όταν πρόκειται για αγορά ή μίσθωση ακινήτου, η απόφαση του δημάρχου για την ανάληψη της υποχρέωσης εκδίδεται μετά τη σχετική απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, σε χρόνο που προηγείται τουλάχιστον της υπογραφής του συμβολαίου μεταβίβασης. Όταν διεξάγεται δημοπρασία, η απόφαση αυτή εκδίδεται πριν από την υπογραφή της διακήρυξης. (παρ.3 άρθρο 206 Ν.4555/18)
Ειδικά όσον αφορά στις δαπάνες για την πραγματοποίηση προμηθειών, παροχή υπηρεσιών, διενέργεια μισθώσεων και εκτέλεση δημοσίων έργων, η απόφαση ανάληψης υποχρέωσης εκδίδεται πριν από την υπογραφή της σχετικής διακήρυξης όπου απαιτείται, από το αρμόδιο όργανο του φορέα, εφόσον η προκαλούμενη δαπάνη από τις ανωτέρω αιτίες πρόκειται να βαρύνει εν όλω ή εν μέρει το τρέχον οικονομικό έτος. Στην αντίθετη περίπτωση, εφαρμόζονται οι διατάξεις της παρ. 8 του άρθρου 67 του ν. 4270/2014 (Α΄143). Ειδικότερα, επί όλων των διοικητικών πράξεων που εκδίδονται σε κάθε στάδιο της δαπάνης, εφόσον η προκαλούμενη δαπάνη δεν βαρύνει το τρέχον οικονομικό έτος, δεν απαιτείται η έκδοση απόφασης ανάληψης υποχρέωσης, υπό την προϋπόθεση ότι έχει εκδοθεί η πολυετής έγκριση του άρθρου 67 του ν. 4270/2014 (Α΄143), η οποία μνημονεύεται και ελέγχεται αρμοδίως κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 68 του ν. 4270/2014 (Α΄143) και στις διατάξεις του Π.Δ.80/2016. (παρ 4 άρθρο 2 ΠΔ 80/2016 όπως αντικαταστάθηκε από την παρ.1 του άρθρου 40 του Ν.4701/20)
Για περισσότερα σχετικά με την απόφαση ανάληψης υποχρέωσης όταν η δαπάνη βαρύνει μόνο επόμενα οικονομικά έτη και όχι το τρέχον δείτε την ενότητα:
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΩΝ ΟΤΑ » ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ - ΑΝΑΛ. ΥΠΟΧΡΕΩΣΗΣ » ΑΝΑΛΗΨΗ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗΣ (από 01.01.2017) (Π.Δ. 80/2016) » Πολυετείς δαπάνες » ΣΤ. Διαδικασία πολυετών υποχρεώσεων όταν η δαπάνη βαρύνει αποκλειστικά επόμενα έτη και όχι το τρέχον
V. Πιστώσεις που διατίθενται χωρίς απόφαση (άρθρο 158 παρ. 5 Ν 3463/2006- καταργήθηκε από την παρ.5 του άρθρου 203 του Ν.4555/18).
Οι πιστώσεις του προϋπολογισμού που αφορούν: α) αποδοχές κάθε είδους προσωπικού, β) αντιμισθία των αιρετών και του συμπαραστάτη του δημότη, γ) μισθώματα ακινήτων, δ) έξοδα κίνησης εισπρακτόρων και ε) υποχρεωτικές εισφορές της περίπτ. ιγ' της παρ. 1 του άρθρου 158 του ΔΚΚ, όπως αυτές καθορίζονται σήμερα με την Απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών 55327/1989 (ΦΕΚ 894/Β), διατίθενται χωρίς να απαιτείται απόφαση οποιουδήποτε οργάνου (άρθρο 158 παρ. 5 Ν 3463/2006). (ΕΣ.Α&Η.Δ. εγκ.30/19664/20.04.2011)
Συνεπώς, στις ανωτέρω περιπτώσεις οι εγγεγραμμένες στον προϋπολογισμό πιστώσεις ή οι πιστώσεις που εγγράφονται ύστερα από αναμόρφωση, θεωρούνται δεσμευμένες για ολόκληρο το ετήσιο ποσό τους, χωρίς να απαιτείται η έκδοση σχετικής πράξης. Στο μητρώο δεσμεύσεων συμπληρώνονται για τις δαπάνες αυτές όλες οι στήλες με εξαίρεση τη στήλη με αριθμό 8 «Αριθμός απόφασης ανάληψης», δεδομένου ότι απόφαση για τη δέσμευση των πιστώσεων αυτών δεν εκδίδεται. (ΕΣ.Α&Η.Δ. εγκ.30/19664/20.04.2011)
ΟΜΩΣ, με την Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.1 Πράξη 245/2015, κρίθηκε ότι η διαδικασία ανάληψης υποχρέωσης δεν ρυθμίζεται από τις διατάξεις των παρ. 3, 4 και 5 του άρθρου 158 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων (Κ.Δ.Κ.), αφού αυτές δεν αφορούν το ζήτημα της έκδοσης ή μη αποφάσεων ανάληψης υποχρέωσης για τις δαπάνες των Δήμων (και κατ' επέκταση των νομικών τους προσώπων) αλλά, σε συνδυασμό με το άρθρο 12 παρ. 1 του β.δ/τος 17.5/15.6.1959, την έκδοση ή μη αποφάσεων από τα αρμόδια όργανα για την εκτέλεση (εκκαθάριση, ενταλματοποίηση, πληρωμή) των δαπανών τους, που ακολουθεί την οικεία διαδικασία ανάληψης. Συνεπώς για τις αποδοχές προσωπικού, όπως και η αποζημίωση νυκτερινής εργασίας, απαιτείται η ανάληψη υποχρέωσης.
Με την ανωτέρω νομολογία του Ελεγκτικού Συνεδρίου φαίνεται να ανατρέπονται οι προηγούμενες πράξεις.
Προς εναρμόνιση με την ανωτέρω νομολογία του Ελ.Συν. με την παρ.5 του άρθρου 203 του Ν.4555/18 καταργείται η παρ.5 του άρθρου 158 του Ν.3463/06.
i) Αποδοχές - Yπερωριακή απασχόληση
Αρχικά με τις Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. 1 Πράξη 88/2013, 95/2013, 96/2013 και 104/2013 Κλιμ. Τμ. 1) είχε κριθεί ότι πιστώσεις του προϋπολογισμού που αφορούν αποδοχές κάθε είδους προσωπικού, στις οποίες περιλαμβάνεται και η αποζημίωση για την υπερωριακή απασχόληση αυτού (βλ. και άρθρο 49 παρ.5 ν.3943/2011) διατίθενται χωρίς να απαιτείται απόφαση οποιουδήποτε οργάνου.
Όμως, αντίθετα έκρινε το Ελ. Συν., ότι δηλ. απαιτείται ανάληψη υποχρέωσης και στην περίπτωση της υπερωριακής απασχόλησης, με την Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. 1 Πράξη 16/2014.
ii) Ειδική εκλογική αποζημίωση
Με την Ελ. Συν. Τμ. 1 Πράξη 31/2014 κρίθηκε ότι αφενός η 16/2014 Πράξη του Κλιμακίου Προληπτικού Ελέγχου Δαπανών στο I Τμήμα ορθά ερμήνευσε και εφάρμοσε το νόμο, αλλά λαμβανομένου υπόψη, ότι η εντελλόμενη δαπάνη αφορά σε ειδική εκλογική αποζημίωση, για την οποία υπήρξε ειδική προς τούτο επιχορήγηση από το Υπουργείο Εσωτερικών, που καταβλήθηκε στο Δήμο και εισπράχθηκε απ' αυτόν, η μη προηγούμενη έκδοση της απόφασης ανάληψης υποχρέωσης δεν οδηγεί, στην προκειμένη περίπτωση, σε ματαίωση του σκοπού της σχετικής διάταξης, που αποβλέπει στην συγκράτηση και ορθολογικότερη κατανομή των δαπανών και στην χρηστή δημοσιονομική διαχείριση του συνόλου των φορέων της Γενικής Κυβέρνησης, αφού πρόκειται για ειδική δαπάνη, το ύψος της οποίας προσδιορίστηκε και καταβλήθηκε για το σκοπό αυτό από το Υπουργείο Εσωτερικών και, ως εκ τούτου, το χρηματικό ένταλμα θα μπορούσε να θεωρηθεί. Η κρίση αυτή παγιώνεται με την Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.1 Πράξη 244/2015.
iii) Υπερωριακή Απασχόληση κατά το τελευταίο δίμηνο του έτους
Οι διατάξεις της παρ 9 άρθρο 66 ν. 4270/2014 και της παρ 5 άρθρο 9 ΠΔ 80/2016 σχετικά με τις πιστώσεις κατά το τελευταίο δίμηνο του έτους, που αφορούν υποχρεώσεις για δαπάνες για υπερωριακή εργασία, καταργήθηκαν με την παρ 3β του άρθρου 58 του ν. 4438/2016.
Κατά συνέπεια, η ανάληψη για τις ανωτέρω υποχρεώσεις θα πρέπει να πραγματοποιείται σε βάρος των πιστώσεων του τρέχοντος κάθε φορά έτους. (Υπ. Οικ. 2/2176/ΔΠΓΚ/09.01.2018)
iv) Αμοιβή ληξιάρχου
Η καταβαλλόμενη στους ληξιάρχους και πρακτικογράφους Δήμων αποζημίωση υπερωριακής εργασίας εμπίπτει, σε κάθε περίπτωση, ενόψει του πάγιου χαρακτήρα των εξυπηρετουμένων από την παροχή της αναγκών, στην έννοια των αποδοχών προσωπικού της παρ. 3 του άρθρου 2 του ν. 4111/2013 (σε περίπτωση μη έγκρισης του προϋπολογισμού, καμία δαπάνη, πλην των πληρωμών συντάξεων, αποδοχών προσωπικού και απόδοσης των επ' αυτών κρατήσεων, δεν θεωρείται νόμιμη) και, συνεπώς, η πληρωμή των σχετικών δαπανών νομίμως διενεργείται σε χρόνο προγενέστερο τόσο της έγκρισης του προϋπολογισμού του οικείου οικονομικού έτους όσο και, κατά λογική αναγκαιότητα, της έκδοσης των σχετικών πράξεων δημοσιονομικής δέσμευσης. (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.1 Πράξη 191/2014)
v) Αμοιβή για μαθητεία ΟΑΕΔ
Για τις συμβάσεις μαθητείας του ΟΑΕΔ απαιτείται απόφαση ανάληψης της δαπάνης διότι οι συμβάσεις αυτές, αποτελούν γνήσιες συμβάσεις μαθητείας και όχι συμβάσεις εξαρτημένης εργασίας. (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. 1 Πράξη 89/2014) (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.1 Πράξη 197/2015)
vi) Hμερήσιες αποζημιώσεις
Oι ημερήσιες αποζημιώσεις λόγω μετακίνησης των υπαλλήλων δεν συνιστούν αποδοχές, κατά την έννοια του άρθρου 14 του ν. 4024/2011. (Το ίδιο ισχύει γενικά για τις δαπάνες μετακινήσεων). Aπαιτείται απόφαση ανάληψης της δαπάνης. (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.1 Πράξη 306/2014, 130/2015)
Η απόφαση ανάληψης της δημοσιονομικής υποχρέωσης για το σύνολο της δαπάνης μετακίνησης (ημερήσια αποζημίωση, έξοδα διαμονής και δαπάνη εισιτηρίων) πρέπει να προηγείται χρονικά οποιασδήποτε ενέργειας για την πραγματοποίηση της δαπάνης. (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.1 Πράξη 290/2014- Μη ανακλητέα με την Ελ. Συν. Τμ. 1 Πράξη 44/2015, 306/2014, 130/2015)
vi) Aντιμισθία των αιρετών και του συμπαραστάτη του δημότη
Οι πιστώσεις του προϋπολογισμού των ο.τ.α. α΄ βαθμού που αφορούν υποχρεωτικές δαπάνες, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται και οι αμοιβές των αιρετών οργάνων (έξοδα παράστασης, αποζημίωση για συμμετοχή σε συνεδριάσεις του δημοτικού συμβουλίου και της δημαρχιακής επιτροπής), διατίθενται χωρίς να απαιτείται απόφαση οποιουδήποτε οργάνου. (Ελ. Συν. Τμ. 1 Πράξη 112/2012).
Προσοχή! Βλ. παραπάνω Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.1 Πράξη 245/2015.
vii) Δαπάνες αποζημιώσεων που αφορούν σε επιθεωρήσεις και ελέγχους, με ανταποδοτικό χαρακτήρα
Δαπάνες αποζημιώσεων που αφορούν σε επιθεωρήσεις και ελέγχους, οι οποίες καλύπτονται με επιχορήγηση από έσοδα του Κρατικού Προϋπολογισμού επιβαλλόμενα υπέρ Δημοσίου με ανταποδοτικό χαρακτήρα, αναλαμβάνονται αμέσως μετά την παραλαβή του σχετικού λογαριασμού ή της σχετικής ειδοποίησης ή με την καθ' οιονδήποτε τρόπο γνωστοποίηση του ύψους και του χρόνου εξόφλησής τους. (παρ 2 άρθρο 9 ΠΔ 80/2016)
Εφιστάται η προσοχή στον ανταποδοτικό χαρακτήρα των εσόδων, καθώς οι σχετικές πιστώσεις πρέπει να διατίθενται και να δεσμεύονται μόνο για την πληρωμή των ανωτέρω δαπανών, όπως ο νόμος ορίζει. (Υπ. Οικ. 2/100018/0026/30.12.2016)
VI. Άμεση αποκατάσταση απρόβλεπτων ζημιών
Πιστώσεις που έχουν εγγραφεί στους οικείους κωδικούς αριθμούς του προϋπολογισμού του Δήμου μπορούν να διατίθενται με απόφαση του δημάρχου για την πληρωμή δαπανών, οι οποίες αφορούν την άμεση αποκατάσταση απρόβλεπτων ζημιών σε δίκτυα ύδρευσης, αποχέτευσης, άρδευσης, φωτισμού και σε δρόμους. Στις περιπτώσεις αυτές, εάν ο προϋπολογισμός του σχετικού έργου δεν υπερβαίνει το ποσό που καθορίζεται κάθε φορά, βάσει της περίπτωσης γ΄ της παρ. 2 του άρθρου 4 του Ν. 1418/1984 (ΦΕΚ 23 Α΄), όπως κάθε φορά ισχύει, μπορεί να γίνεται απευθείας ανάθεση με απόφαση του δημάρχου. (περίπ. β΄ της παραγράφου 4 του άρθρου 158 του ν. 3463/2006)- καταργήθηκε από την παρ.5 του άρθρου 203 του Ν.4555/18, καθώς σύμφωνα με την περίπτ.ε' της παρ.1 του άρθρου 58 του Ν.3852/10, όπως αντικαταστάθηκε από την παρ.1 του άρθρου 203 του Ν.4555/18 ο Δήμαρχος αποτελεί ούτως ή άλλως από 19.07.2018 το μοναδικό διατάκτη για κάθε είδος δαπάνης)
Στις ανωτέρω περιπτώσεις και στις περιπτώσεις απευθείας ανάθεσης προμηθειών, παροχής υπηρεσιών, εκπόνησης μελετών και εκτέλεσης έργων όταν συντρέχει κατεπείγουσα ανάγκη, εάν δεν υπάρχει στον προϋπολογισμό πίστωση ή αυτή που υπάρχει είναι ανεπαρκής, η αναγκαία τροποποίηση του προϋπολογισμού γίνεται στην πρώτη, μετά την ανάθεση, συνεδρίαση του δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου. (παρ. 7 του άρθρου 158 του ν. 3463/2006)
Οι εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις του Δημοτικού Κώδικα περί εκσκαφών προς ανεύρεση ύδατος και εγκατάστασης δικτύου ύδρευσης εφαρμόζονται και προκειμένου περί των Δ.Ε.Υ.Α. (παρ.3 άρθρο 22 Ν.1069/80, όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 9 του Ν.4483/17)
Οι διατάξεις της παρ. 7 του άρθρου 158 του Κ.Δ.Κ. επιτρέπουν, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, την έναρξη διαδικασίας ανάθεσης ενός δημοτικού έργου, χωρίς να υπάρχει εγγεγραμμένη στον προϋπολογισμό πίστωση ή να υπάρχει μεν, αλλά να είναι ανεπαρκής. Οι διατάξεις αυτές - σκοπός των οποίων είναι να επιτρέψουν τη ταχεία ανταπόκριση των αρμοδίων δημοτικών οργάνων στην άμεση αντιμετώπιση απρόβλεπτων ζημιών σε οδικά δίκτυα, δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης, καθώς και σε δίκτυα παροχής ηλεκτρικού ρεύματος - δέον όπως τύχουν αναλογικής εφαρμογής και επί μη εγκαίρου εντάξεως των επειγόντων και αναγκαίων αυτών δημοτικών έργων στο ετήσιο τεχνικό πρόγραμμα του οικείου Δήμου και, συνεπώς, τα αρμόδια όργανα αυτού δύνανται να προβαίνουν στην απευθείας ανάθεση εκτέλεσης του έργου της αποκατάστασης των εν λόγω δικτύων, πριν την τήρηση των ανωτέρω προϋποθέσεων, εφόσον συντρέχει κατεπείγουσα ανάγκη και προκειμένου να αντιμετωπισθεί αυτή άμεσα, για λόγους προστασίας του δημοσίου συμφέροντος. (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.7 Πράξη 186/2015)
Στην ανωτέρω όμως περίπτωση, που αποτελεί απόκλιση από τις αρχές της δημοσιονομικής νομιμότητας και προς αποκατάσταση αυτής, επιβάλλεται πρωτίστως η έγκαιρη, τροποποίηση του προϋπολογισμού με την εγγραφή της σχετικής πίστωσης για την εκτέλεση του έργου, καθώς και η εγγραφή αυτού στο οικείο τεχνικό πρόγραμμα (εφόσον πρόκειται για έργο). (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.7 Πράξη 186/2015)
Aπευθείας ανάθεση προμήθειας, χωρίς να υπάρχει εγγεγραμμένη στον προϋπολογισμό πίστωση. Δεν συντρέχει περίπτωση εφαρμογής της εξαιρετικής διαδικασίας του άρθρου 158 παρ. 7 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων, η οποία επιτρέπει την αναμόρφωση του προϋπολογισμού και την ψήφιση σχετικής πίστωσης μετά την απευθείας ανάθεση της προμήθειας λόγω κατεπείγουσας ανάγκης, παρά το γεγονός ότι, εν προκειμένω, συνέτρεχε πράγματι κατεπείγουσα ανάγκη διότι, για την απευθείας ανάθεση της προμήθειας των αδρανών υλικών δεν υπήρχαν ούτε απόφαση του αρμόδιου οργάνου του Δήμου ούτε και έγγραφη σύμβαση, το δε η προμήθεια εκτελέστηκε εξωσυμβατικώς, βάσει άκυρης συμφωνίας. Η τροποποίηση του προϋπολογισμού του Δήμου και η εγγραφή της σχετικής πίστωσης δεν έγινε όπως απαιτείται στην πρώτη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου, μετά την απευθείας ανάθεση της ως άνω προμήθειας, δεδομένου ότι πριν την απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου για την τροποποίηση του προϋπολογισμού του Δήμου, είχαν προηγηθεί και άλλες αποφάσεις του με το ίδιο ακριβώς θέμα, δηλαδή την τροποποίηση του προϋπολογισμού για την εγγραφή πιστώσεων. (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.7 Πράξη 310/2014)
Στην περίπτωση κατά την οποία δεν υπάρχει εγγεγραμμένη στον προϋπολογισμό πίστωση πριν την απευθείας ανάθεση της προμήθειας λόγω κατεπείγουσας ανάγκης, η ανάληψη της υποχρέωσης γίνεται πλέον μετά την αναμόρφωση του προϋπολογισμού για την εξασφάλιση των αναγκαίων πιστώσεων σύμφωνα με το άρθρο 46 παρ. 2α του ν. 4238/2014, ακόμη και με μεταγενέστερη ημερομηνία από την ημερομηνία παραλαβής του τιμολογίου. (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.7 Πράξη 222/2015)
Οι διατάξεις των παρ. 4 εδ. β και 7 του άρθρου 158 του Κ.Δ.Κ., ισχύουν αναλογικά και για τις ΔΕΥΑ. (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.7 Πράξη 33/2015)
Σε περίπτωση πληρωμής τόκων, η σχετική απόφαση ανάληψης υποχρέωσης και η εντολή μεταφοράς και πίστωσης λογαριασμού με την οποία εξοφλείται το χρηματικό ένταλμα πληρωμής της δαπάνης από την οποία απορρέουν οι τόκοι εκδίδονται αυθημερόν, προκειμένου να μην προκύπτουν επιπλέον τόκοι. [(παρ. Ζ του άρθρου πρώτου του 4152/2013 (Α.107)]. Ευνόητο είναι ότι στις περιπτώσεις που απαιτείται προηγούμενη έγκριση για την πραγματοποίηση δαπανών πληρωμής τόκων, η σχετική απόφαση ανάληψης υποχρέωσης εκδίδεται αμέσως μετά την έγκριση του αρμόδιου οργάνου. (παρ 5 άρθρο 2 ΠΔ 80/2016) (Υπ. Οικ. 2/100018/0026/30.12.2016)
VIII. Χρηματικά εντάλματα προπληρωμής & πάγιες προκαταβολές
1. Πριν από την έκδοση των χρηματικών ενταλμάτων προπληρωμής (ΧΕΠ), εκδίδεται απόφαση ανάληψης υποχρέωσης από το αρμόδιο όργανο για ολόκληρο το ποσό του ΧΕΠ σε βάρος της σχετικής πίστωσης, ενώ κατά την πληρωμή του συμπληρώνονται οι ανάλογες στήλες του ΜΔ. Επισημαίνεται ότι, κατά την μετέπειτα προσκόμιση των σχετικών δικαιολογητικών από τον υπόλογο του εντάλματος προπληρωμής και σε περίπτωση που αυτά δεν καλύπτουν πλήρως το ποσό του ΧΕΠ, η διαφορά νοείται σαν έσοδο του φορέα και συνεπώς σε καμία περίπτωση δεν οδηγεί σε ανατροπή ανάληψης, ούτε επηρεάζει το ΜΔ.
2. Όσον αφορά τις πάγιες προκαταβολές, τονίζεται ιδιαίτερα ότι δεν διενεργείται ουδεμία ανάληψη υποχρέωσης κατά τη σύσταση ή τη μετέπειτα ενίσχυσή της. Ο αρμόδιος διατάκτης ή το εξουσιοδοτημένο από αυτόν όργανο (και όχι ο υπόλογος) εκδίδει απόφαση ανάληψης υποχρέωσης, κατά τα προβλεπόμενα για την κάθε δαπάνη που πληρώνεται μέσω της παγίας προκαταβολής. Σε αυτή την περίπτωση τονίζεται ότι:
α) η απόφαση ανάληψης υποχρέωσης εκδίδεται πριν την πραγματοποίηση και πληρωμή της δαπάνης σε βάρος της παγίας προκαταβολής και όχι απλώς πριν την αποκατάσταση αυτής και
β) οι σχετικές δαπάνες δεν υπόκεινται σε ωρίμανση και κατά συνέπεια δεν προσμετρούνται στις εκκρεμείς και ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις, ενώ δεν προσμετρούνται ούτε στις απλήρωτες υποχρεώσεις.
Ο υπόλογος διαβιβάζει έγκαιρα τα στοιχεία που αφορούν παραστατικά, πληρωμές και υποχρεώσεις, προκειμένου να ενσωματωθούν στο ενιαίο ΜΔ του φορέα. Με την διαβίβαση των παραστατικών στην αρμόδια υπηρεσία, συμπληρώνονται οι στήλες που αφορούν τα στοιχεία των τιμολογίων (στήλη 16 ως και 30) σημαίνοντας (-/) την στήλη 30 «Πληρωμές μέσω Πάγιας Προκαταβολής». Με την έκδοση του χρηματικού εντάλματος για την αποκατάσταση της πάγιας προκαταβολής, συμπληρώνονται και οι σχετικές με τις πληρωμές στήλες 31 ως και 38. (Υπ. Οικ. 2/47972/0026/15.06.2018)
IX. Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων- Επιχειρησιακά προγράμματα του ΕΣΠΑ - ΣΑΤΑ
Ειδικά για τις δαπάνες του ΠΔΕ, τίτλο ανάληψης υποχρέωσης αποτελεί η Συλλογική Απόφαση (ΣΑ). (παρ 12 άρθρο 66 ν. 4270/2014)
Τίτλο για την ανάληψη υποχρεώσεων σε βάρος του Προϋπολογισμού Δημοσίων Επενδύσεων (Π.Δ.Ε.) αποτελούν οι Συλλογικές Αποφάσεις (Σ.Α.) Έργων ή Μελετών που εκδίδονται κατ' εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 80, παρ. 1 του Ν. 4270/2014. (παρ 1 άρθρο 5 ΠΔ 80/2016)
Με τις κατά τα ανωτέρω εκδιδόμενες αποφάσεις εγκρίνεται:
α) η διάθεση των συνολικών ετήσιων πιστώσεων των έργων ή μελετών που περιλαμβάνει η κάθε Σ.Α.,
β) η ένταξη κάθε έργου στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (με διακριτό κωδικό αριθμό και τίτλο),
γ) η ολική δαπάνη για την πραγματοποίηση του έργου,
δ) η διάθεση των απαιτούμενων ετήσιων πιστώσεων αναλυτικά για κάθε έργο που περιλαμβάνει κάθε Σ.Α.,
ε) η υπολειπόμενη δαπάνη, συμπεριλαμβανομένης της πίστωσης του τρέχοντος έτους που επιμερίζεται στα επόμενα έτη για την αποπεράτωση του έργου,
στ) ειδικές διατάξεις, και κάθε άλλο στοιχείο που απαιτείται για την ένταξη του έργου στη Σ.Α., και
ζ) ο φορέας υλοποίησης κάθε έργου. (παρ 2 άρθρο 5 ΠΔ 80/2016)
Σε περίπτωση ανακατανομής των αρχικών πιστώσεων, τίτλο για την ανάληψη υποχρεώσεων σε βάρος του Π.Δ.Ε. αποτελεί η αρχική απόφαση έγκρισης ή τροποποίησης της Σ.Α., συνοδευόμενη από την απόφαση του διατάκτη ή του Περιφερειάρχη, σύμφωνα με τα οριζόμενα στην παρ. 2 του άρθρου 78 και στην υποπερ. ββ' της περ. β' της παρ. 4 του άρθρου 80 του ανωτέρω νόμου. (παρ 3 άρθρο 5 ΠΔ 80/2016)
Η κρατική και κοινοτική συμμετοχή για όλες τις πράξεις που εντάσσονται στα επιχειρησιακά προγράμματα του ΕΣΠΑ, εκτός των μέτρων που χρηματοδοτούνται από τον τακτικό προϋπολογισμό, είναι δημόσιες επενδύσεις και χρηματοδοτούνται από τον κρατικό προϋπολογισμό μέσω του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων.Για τη διενέργεια των δαπανών αυτών δεν απαιτείται η προηγούμενη έκδοση απόφασης ανάληψης της σχετικής υποχρέωσης από τον αρμόδιο διατάκτη, με την οποία δεσμεύεται η αναγκαία πίστωση (δημοσιονομική δέσμευση), αφού τίτλο για την ανάληψή τους, σε βάρος του προϋπολογισμού δημοσίων επενδύσεων, αποτελούν οι οικείες συλλογικές αποφάσεις που εκδίδονται κατ' εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 6 του ν.δ. 2957/1954 (ΦΕΚ Α 186) και του άρθρου 21 του ν. 2362/1995, με τις οποίες εγκρίνεται η ένταξη κάθε έργου στο πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων, η ολική δαπάνη του και η διάθεση των απαιτουμένων πιστώσεων για την πραγματοποίησή του σε βάρος του προϋπολογισμού δημοσίων επενδύσεων του οικονομικού έτους που το έργο εντάσσεται στο πρόγραμμα και των επομένων οικονομικών ετών, εφόσον η πραγματοποίησή του προγραμματίζεται για περίοδο που καλύπτει περισσότερα οικονομικά έτη. (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. 7 Πράξη 384/2013) (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. 7 Πράξη 124/2014)
Άλλα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα
Επί δαπανών συγχρηματοδοτούμενων από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, δεν απαιτείτο σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 8 του π.δ.113/2010 η προηγούμενη έκδοση απόφασης ανάληψης της σχετικής υποχρέωσης από τον αρμόδιο διατάκτη. (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.7 Πράξη 90/2016)
Η εντελλόμενη δαπάνη, που αφορά στην καταβολή Μισθοδοσίας προσληφθέντων για την υλοποίηση της Πράξης «Εναρμόνιση Οικογενειακής και Επαγγελματικής Ζωής» είναι κανονική, καθόσον για τις δαπάνες που συγχρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2014-2020, δεν απαιτείται για τη διενέργεια αυτών η προηγούμενη έκδοση απόφασης ανάληψης της σχετικής υποχρέωσης από τον αρμόδιο διατάκτη, αφού τίτλο για την ανάληψή τους σε βάρος του προϋπολογισμού δημοσίων επενδύσεων, αποτελούν οι συλλογικές αποφάσεις που εκδίδονται κατ' εφαρμογή των οικείων διατάξεων. (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.1 Πράξη 171/2016)
ΣΑΤΑ
Μετά την αντικατάσταση των παραγράφων 3 και 4 του άρθρου του ν. 3852/2010 με τη διάταξη της παραγράφου 12 του άρθρου 9 του ν. 4071/2012, η κάλυψη των επενδυτικών δαπανών των Δήμων, όπως είναι οι δαπάνες για τα δημοτικά έργα (ΣΑΤΑ), πραγματοποιείται πλέον μέσω των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων (Κ.Α.Π.) των Δήμων, που προέρχονται από τις πηγές εσόδων της παραγράφου 1 του άρθρου 259 του ν. 3852/2010 και εγγράφονται στον τακτικό κρατικό προϋπολογισμό και όχι στον Προϋπολογισμό Δημοσίων Επενδύσεων, όπως προέβλεπε η προϊσχύουσα νομοθετική διάταξη του άρθρου 259 παράγραφος 4 του ν. 3852/2010, σε βάρος του οποίου αναλαμβάνονται δαπάνες βάσει των οικείων συλλογικών αποφάσεων που εκδίδονται κατ' εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 6 του ν.δ. 2957/1954 (ΦΕΚ Α΄ 186) και του άρθρου 21 του ν. 2362/1995 και όχι βάσει δημοσιονομικής δέσμευσης. Συνεπώς για τα έργα από ΣΑΤΑ, απαιτείται πλέον η προηγούμενη έκδοση απόφασης ανάληψης υποχρέωσης από τον αρμόδιο διατάκτη. (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.7 Πράξη 257/2014)
Στις περιπτώσεις αγοραπωλησίας ακινήτων, όπου μετά την απόφαση αγοράς έπεται η εκτίμηση της αξίας του ακινήτου από την αρμόδια Επιτροπή του άρθρου 186 παρ. 5 του ν. 3463/2006, οι πιστώσεις που προορίζονται για τη διενέργεια των συγκεκριμένων δαπανών, δεν μπορούν να διατεθούν, εάν προηγουμένως δεν έχει συνταχθεί η σχετική έκθεση εκτίμησης της αξίας του ακινήτου, από το ύψος της οποίας θα προκύπτει και το ύψος της αντίστοιχης δαπάνης. Συνεπώς δεν είναι δυνατή η ανάληψη αυτής πριν από τη σύνταξη της έκθεσης αυτής και την έγκρισή της από το Δημοτικό Συμβούλιο. (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. 7 Πράξη 305/2013)
Όταν πρόκειται για αγορά ή μίσθωση ακινήτου, η απόφαση του δημάρχου για την ανάληψη της υποχρέωσης εκδίδεται μετά τη σχετική απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, σε χρόνο που προηγείται τουλάχιστον της υπογραφής του συμβολαίου μεταβίβασης. Όταν διεξάγεται δημοπρασία, η απόφαση αυτή εκδίδεται πριν από την υπογραφή της διακήρυξης. (παρ.3 άρθρο 206 Ν.4555/18) (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.7 Πράξη 317/2019)
XI. Καταβολή ιδρυτικού κεφαλαίου σε διαδημοτική επιχείρηση ΧΥΤΑ
Κατά τα επίμαχα έτη 2004-2007 ο Δήμος δεν πραγματοποίησε δαπάνες που να σχετίζονται με την καταβολή είτε του ιδρυτικού κεφαλαίου, είτε των αναλογούντων σ΄αυτόν τελών απόρριψης απορριμμάτων συνεπώς δεν ήταν απαραίτητη η έκδοση πράξης ανάληψης υποχρέωσης, η οποία, σε κάθε περίπτωση, εκδόθηκε πριν από το κρίσιμο χρονικό σημείο πραγματοποίησης της δαπάνης από τον Δήμο, κατά το έτος 2011. (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. 7 Πράξη 296/2013)
XII. Διαγωνισμός που αφορά το επόμενο έτος
Δεδομένου ότι η διακήρυξη της προηγηθείσας διαγωνιστικής διαδικασίας δημοσιεύθηκε μεν κατά τη διάρκεια του έτους 2014, δεν περιελάμβανε, ωστόσο, προμήθειες σε βάρος των πιστώσεων του προϋπολογισμού του ίδιου έτους, συνεπώς δεν εκδόθηκαν αποφάσεις ανάληψης δημοσιονομικών υποχρεώσεων εντός του έτους 2014, όρος για την υπογραφή των σχεδίων συμβάσεων είναι να εκδοθούν οι απαιτούμενες αποφάσεις ανάληψης υποχρεώσεων για τη διενέργεια των δαπανών που συνεπάγεται η πραγματοποίηση των προμηθειών, με τις οποίες θα δεσμεύονται οι αναγκαίες πιστώσεις σε βάρος του προϋπολογισμού έτους 2015, σύμφωνα με τα άρθρα 21 παρ. 2 του ν. 2362/1995 (Α 247) και 2 του π.δ. 113/2010 (Α 194), η υποχρέωση αυτή, ωστόσο, δεν αφορά τις συμβαλλόμενες Σχολικές Επιτροπές.(Ελ.Συν.Κλιμ.ΣΤ Πράξη 35/2015)
Δεδομένου ότι το αντικείμενο του διαγωνισμού αφορά το έτος 2015, πριν από την εκτέλεση των συμβάσεων πρέπει να αναληφθούν οι αντίστοιχες υποχρεώσεις σε βάρος των προϋπολογισμών έτους 2015 των οικείων φορέων να δεσμευτούν οι αναγκαίες πιστώσεις (Ελ.Συν.Κλιμ.ΣΤ Πράξεις 234/2014, 12/2015)
XIII. Παροχή υπηρεσιών ελέγχου των οικονομικών καταστάσεων του Δήμου
Δεν είναι νόμιμη η παροχή υπηρεσιών ελέγχου των οικονομικών καταστάσεων του Δήμου, αφού κατά το χρόνο διενέργειάς της δηλαδή κατά την επιλογή από το Δημοτικό Συμβούλιο της φερόμενης ως δικαιούχου εταιρείας για τον έλεγχο των οικονομικών καταστάσεων έτους 2012, δεν είχε προηγηθεί η δημοσιονομική δέσμευση της οικείας πίστωσης με σύνταξη έκθεσης ανάληψης της δαπάνης για το οικονομικό έτος 2012 και στη συνέχεια, λόγω μη εξόφλησης της εντός του έτους αυτού, ανατροπή της σχετικής διατεθείσας κατά το ίδιο έτος πίστωσης με έκδοση σχετικής ανακλητικής απόφασης. Από το ρυθμιστικό πεδίο των ως άνω διατάξεων δεν εξαιρούνται οι δαπάνες των δήμων, που διενεργούνται κατ΄ εφαρμογή του άρθρου 163 παρ. 3 του ν. 3463/2006 και συνεπώς και για αυτές απαιτείται η τήρηση της προπεριγραφόμενης διαδικασίας. (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. 7 Πράξη 128/2014).
Με την ανωτέρω πράξη κρίνεται ότι στην περίπτωση που το δημοτικό συμβούλιο επιλέγει τους ελεγκτές για την παροχή υπηρεσιών ελέγχου των οικονομικών καταστάσεων του Δήμου, για την επόμενη χρήση, πρέπει να έχει προηγηθεί υποχρεωτικά η ανάληψη υποχρέωσης, παρόλο που η σύμβαση αφορά εργασία που θα πραγματοποιηθεί στο επόμενο έτος. Δηλαδή η επιλογή από το ΔΣ γίνεται στο έτος 2012 και αφορά τη χρήση του 2012, αλλά οι ελεγκτές θα αρχίσουν τον έλεγχο το έτος 2013 (αφού πρέπει πρώτα να κλείσει το έτος 2012) και συνεπώς η σύμβαση αφορά το χρονικό διάστημα του επόμενου έτους (2013). Το πρακτικό πρόβλημα που δημιουργείται είναι ότι θα πρέπει να υπάρχουν δεσμευμένα στον προϋπολογισμό, μονίμως, ποσά που αφορούν δύο έτη που ελέγχονται. Το πρώτο είναι το έτος που αφορά η σύμβαση και το δεύτερο είναι το ποσό που αφορά τη σύμβαση του επόμενου έτους.
XIV. Ανάθεση ελέγχου οικονομικών καταστάσεων Κοινωφελούς Δημοτικής Επιχείρησης
Ο τακτικός διαχειριστικός έλεγχος των επιχειρήσεων γίνεται από δύο ελεγκτές, που επιλέγονται και διορίζονται από το δημοτικό συμβούλιο στην αρχή κάθε οικονομικού έτους. Με την ίδια απόφαση ορίζεται και η αμοιβή τους. Ως ελεγκτές ορίζονται ορκωτοί ελεγκτές ή πρόσωπα που έχουν το δικαίωμα να οριστούν ελεγκτές σε ανώνυμη εταιρεία. Ο ορισμός ορκωτών ελεγκτών είναι υποχρεωτικός στον έλεγχο επιχείρησης που έχει ετήσιο κύκλο εργασιών μεγαλύτερο από ένα εκατομμύριο πεντακόσιες χιλιάδες (1.500.000 €) ευρώ. (παρ 1 Αρθρο 261 Ν. 3463/06)
Στην κρινόμενη περίπτωση με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου αποφασίσθηκε η απευθείας ανάθεση του ελέγχου των οικονομικών καταστάσεων οικονομικού έτους 2012 της Κοινωφελής Επιχείρησης του Δήμου σε ανώνυμη εταιρεία Ορκωτών Λογιστών. Ως γνωστόν η αμοιβή των ελεγκτών βαρύνει τον προϋπολογισμό της επιχείρησης.
Το Κλιμάκιο με την Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.7 Πράξη 30/2016 έκρινε ότι η ελεγχόμενη δαπάνη είναι μη κανονική, καθόσον η αρχική πράξη ανάληψης υποχρέωσης (1.9.2014) από την επιχείρηση εκδόθηκε μεταγενέστερα από την 440/20.3.2013 απόφαση του δημοτικού συμβουλίου του Δήμου, με την οποία αποφασίσθηκε η απευθείας ανάθεση του ελέγχου των οικονομικών καταστάσεων έτους 2012 της δημοτικής επιχείρησης, καθιστώντας πλημμελή, την επιγενόμενη ανάληψη της δαπάνης αυτής για το έτος 2015.
Με άλλα λόγια πρέπει να προηγείται της απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου για την ανάθεση του ελέγχου των οικονομικών καταστάσεων δημοτικής επιχείρησης, η πράξη ανάληψης υποχρέωσης της Δημοτικής Επιχείρησης για τη δαπάνη των ελεγκτών (η οποία δαπάνη θα αποφασιστεί με την ανωτέρω απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου).
XV. Επιχορήγηση προς απόδοση ποσού σε νομικό πρόσωπο
Ποσό επιχορήγησης από το Κράτος που εισπράχθηκε από Δήμο εντός του έτους 2013, προκειμένου να αποδοθεί σε δημοτική επιχείρηση. Το εν λόγω ποσό ενεγράφη ως έσοδο, το πρώτον, στον προϋπολογισμού του Δήμου οικονομικού έτους 2014, κατόπιν αναμόρφωσης αυτού, οπότε, με τη μεταφορά του στο σκέλος των εξόδων, ενεργοποιήθηκε, από πλευράς Δήμου, η διοικητική διαδικασία που κατέληξε στην έκδοση του σχετικού τίτλου πληρωμής, ήτοι του επίμαχου χρηματικού εντάλματος. Στο πλαίσιο δε αυτής της διαδικασίας και προ πάσης άλλης ενέργειας, με αποφάσεις της Οικονομικής Επιτροπής του Δήμου δεσμεύτηκαν (ψηφίστηκαν) οι σχετικές πιστώσεις σε βάρος του προϋπολογισμού του Δήμου οικονομικού έτους 2014. Συνεπώς, τηρήθηκε η απαιτούμενη διαδικασία δημοσιονομικής ανάληψης της σχετικής υποχρέωσης και δεν ασκεί επιρροή ότι το ποσό δεν είχε εγγραφεί το έτος 2013 στον προϋπολογισμό. (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.7 Πράξη 17/2015)
Η καταβολή της αντίστοιχης δαπάνης για την επιχορήγηση, από Ο.Τ.Α. νησιωτικών περιοχών, ναυτικών εταιρειών του ν. 959/1979, και η διάθεση της σχετικής πίστωσης (άρθρο 103 του ν. 3463/2006 και 72 του ν. 3852/2010) εγκρίνεται με απόφαση της οικείας οικονομικής επιτροπής, η οποία δεν αποκλείεται να αφορά στην καταβολή δαπάνης για την κάλυψη του κόστους δρομολογίων που πραγματοποιήθηκαν τα προηγούμενα έτη κατά τα οποία είχε εγκριθεί η επιχορήγησή τους. Νομίμως η καταβολή των αντίστοιχων δαπανών και η διάθεση των σχετικών πιστώσεων εγκρίθηκαν από την οικονομική επιτροπή μετά την πραγματοποίηση των δρομολογίων. (Ελ.Συν.Κλ.Τμ.VII Πρακτικά Συν. 13η/10.6.2014)
Χρηματική επιχορήγηση του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού. Μη κανονική δαπάνη δεδομένου ότι η απόφαση ανάληψης υποχρέωσης εκδόθηκε και αναρτήθηκε στο Πρόγραμμα «Διαύγεια» σε χρόνο μεταγενέστερο της γενεσιουργού της δαπάνης απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου, με την οποία το αρμόδιο όργανο του Δήμου ενέκρινε κατ’ ουσίαν την παροχή χρηματικής επιχορήγησης στον εν λόγω σύλλογο. Εντούτοις το ένταλμα θα μπορούσε να θεωρηθεί λόγω συγγνωστής πλάνης. (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. 7 Πράξη 68/2019)
XVI. Μη δυνατός ο ακριβής προσδιορισμός του ποσού της ανάληψης υποχρεώσης
Σε περίπτωση που δεν είναι δυνατός ο ακριβής προσδιορισμός του ποσού η ανάληψη υποχρεώσης θα γίνει πριν από την υπογραφή των συμβάσεων, εκτιμώντας το ανώτατο ύψος στον οποίο θα μπορούσαν να ανέλθουν οι αφορώσες τις συμβάσεις αυτές δαπάνες (πχ σε περιπτώσεις που το ποσό της σύμβασης καθηγητή μουσικής, ορίζεται ως ποσοστό επί των μηνιαίων διδάκτρων που θα προκύπτουν από τον αριθμό των διδασκόντων επί το αντίστοιχο μηνιαίο δίδακτρο). (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.1 Πράξη 52/2016).
Συνεπώς και στις περιπτώσεις αυτές θα γίνει η διαδικασία κανονικά διότι δεν προβλέπεται από το νόμο εξαίρεση.
XVII. Ανάληψη υποχρέωσης και δικηγορική αμοιβή
Ερ.8: Πότε γίνεται η ανάληψη υποχρέωσης όταν αναθέτει ο Δήμος σε εξωτερικό δικηγόρο; Η ανάθεση γίνεται από την οικονομική επιτροπή, αλλά η απόφαση για το ποσό γίνεται μετά με απόφαση ΔΣ (άρθρο 281 του ν.3463/06). Τις περισσότερες φορές είναι και επείγουσες οι αναθέσεις, οπότε τρέχει η ανάθεση πριν το ΔΣ.
Απ: Η διαδικασία ανάληψης της υποχρέωσης προηγείται υποχρεωτικά -κατά κανόνα- όλων των άλλων διαδικασιών πραγματοποίησης της δαπάνης. Συνεπώς, σε περίπτωση ανάθεσης νομικών υπηρεσιών σε δικηγόρο, η συμφωνημένη αμοιβή του οποίου καθορίζεται απαραιτήτως με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου (ΕΣ Κλιμ. Ι Τμ. 90/2018, 255/2017, 204/2017), η απόφαση ανάληψης της υποχρέωσης εκδίδεται από το δήμαρχο πριν από την απόφαση του συμβουλίου, λαμβάνοντας αναγκαστικά υπόψη το κατ’ εκτίμηση ύψος δαπάνης. (Απαντήσεις ΥΠ.ΕΣ. για την εφαρμογή των άρθρων 203-207 του Κλεισθένη Ι)
Αναφορικά με την ανάθεση εργασίας σε πληρεξούσιο δικηγόρο από το δήμο επισημαίνεται ότι ισχύουν τα οριζόμενα της περ ιε, της παρ 1 του άρ 72 του ν. 3852/2010, σύμφωνα με τα οποία η εν λόγω ανάθεση ανήκει στις αρμοδιότητες της οικονομικής επιτροπής, η οποία έπεται της ανωτέρω ανάληψης υποχρέωσης. Παράλληλα, οι αμοιβές των πληρεξούσιων δικηγόρων καθορίζονται σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 281 του ΚΔΚ.
Στις περιπτώσεις που οι αμοιβές των πληρεξούσιων δικηγόρων καθορίζονται σύμφωνα με τις διατάξεις του Κώδικα Δικηγόρων, ο υπολογισμός του ποσού της σχετικής ανάληψης υποχρέωσης καθίσταται ευχερής, καθώς αυτές είναι συγκεκριμένες και άρα μπορεί να προβλεφθεί το ακριβές ποσό της κατά περίπτωση ανάθεσης. Έτσι δεν χρειάζεται να προηγηθεί εξειδίκευση της πίστωσης από το δημοτικό συμβούλιο.
Στις περιπτώσεις δικαστικού χειρισμού ζητημάτων, τα οποία έχουν ιδιαίτερη σημασία ή σπουδαιότητα για τα συμφέροντα του δήμου και απαιτούν εξειδικευμένη γνώση ή εμπειρία, η ανάθεση ανήκει στην οικονομική επιτροπή, η αμοιβή όμως, σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 3 του άρθρου 281 του ΚΔΚ καθορίζεται με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου. Σε αυτήν την περίπτωση αναφέρεται και η Συχνή Ερώτηση 8, η οποία βρίσκεται αναρτημένη στον ιστότοπο του ΥΠ.ΕΣ.. (ΥΠ.ΕΣ. 62268/06.11.2018)
Η εντελλόμενη δαπάνη, για τη σύνταξη γνωμοδοτήσεων δικηγόρου επί τριών ενστάσεων που ασκήθηκαν από ιδιώτη δεν είναι κανονική, καθόσον η απόφαση ανάληψής της (δημοσιονομική δέσμευση), εκδόθηκε στις 27.5.2015, δηλ. σε χρόνο μεταγενέστερο τόσο της ανάθεσης της εργασίας, του κανονισμού της αμοιβής και της υπογραφής του οικείου ιδιωτικού συμφωνητικού, όσο και της παροχής των υπηρεσιών (3.3.2015), κατά παράβαση του άρθρου 66 του ν. 4270/2014 και του άρθρου 2 παρ. 1 και 2 του π.δ/τος 113/2010, ενώ έπρεπε να προηγηθεί χρονικά οποιασδήποτε ενέργειας που αφορά στην πραγματοποίηση των δαπανών, δεδομένου ότι με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται ο σκοπός του νόμου που συνίσταται στην εκ των προτέρων δέσμευση των αναγκαίων δαπανών και στην αποτροπή της διενέργειας δαπανών καθ' υπέρβαση αυτών (βλ. ΕΣ. Αποφ. VI Τμ. 1545/2013, Πρ. Κλιμ. Προλ. Ελ. Δαπ. στο I Τμ. 166, 172, 179/2013, Κλιμ.Προλ. Ελ. Δαπ. στο IV Τμ. 44/2013, Κλιμ. Προλ. Ελ. Δαπ. στο VII Τμ. 78/2012).
Περαιτέρω, από τον Δήμο προβάλλεται ότι δικαιολογημένα η απόφαση δημοσιονομικής δέσμευσης εκδόθηκε μεταγενέστερα της απόφασης καθορισμού της δικηγορικής αμοιβής, καθόσον δεν ήταν γνωστό εκ των προτέρων το ύψος της αμοιβής του δικηγόρου, το οποίο, ενόψει του ότι η υπόθεση που ανατέθηκε έχρηζε εξειδικευμένης αντιμετώπισης, καθορίστηκε σύμφωνα με το άρθρο 281 παρ. 3 του Δημοτικού Κώδικα (ν. 3463/2006) και τις διατάξεις του Κώδικα Δικηγόρων (ν. 4194/2013), μετά την απόφαση ανάθεσης της εργασίας από τον Δήμο. Ο ισχυρισμός όμως αυτός πρέπει να απορριφθεί ως αλυσιτελώς προβαλλόμενος, δεδομένου ότι στην υπό κρίση περίπτωση η απόφαση δημοσιονομικής δέσμευσης εκδόθηκε όχι μόνο μετά τον καθορισμό της ελεγχόμενης αμοιβής, αλλά και αφότου συντάχθηκαν οι γνωμοδοτήσεις, η σύνταξη των οποίων ανατέθηκε στη φερόμενη ως δικαιούχο. Μη νόμιμη δαπάνη. (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. 1 Πράξη 263/2015)
XVIII. Αποζημίωση απαλλοτρίωσης
Με εξαίρεση τις ρυμοτομικές απαλλοτριώσεις, στις λοιπές περιπτώσεις απαλλοτρίωσης η απόφαση του δημάρχου για την ανάληψη της υποχρέωσης εκδίδεται πριν από τη απόφαση του δημοτικού συμβουλίου για την κήρυξη της απαλλοτρίωσης, με βάση την εκτιμώμενη αξία του απαλλοτριούμενου ακινήτου. (παρ.2 άρθρο 206 Ν.4555/18)
Οι παρακάτω πράξεις αφορούν σε δαπάνες πριν την έναρξη ισχύος του Ν.4555/18, ήτοι πριν από τις 19.07.2018:
Στις περιπτώσεις αποζημίωσης απαλλοτρίωσης η εντελλόμενη δαπάνη είναι μη κανονική και δεν υφίσταται νόμιμα γεννημένη υποχρέωση του Δήμου, όταν της έκδοσης της απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου (νομική δέσμευση), με την οποία κηρύχθηκε η αναγκαστική απαλλοτρίωση του ακινήτου, στην οποία αφορά η εντελλόμενη αποζημίωση, δεν είχε προηγηθεί, κατόπιν σχετικής πρότασης του Δημάρχου περί ανάληψης υποχρέωσης, η δέσμευση, από την Οικονομική Επιτροπή του Δήμου, της αναγκαίας πίστωσης, από τις εγγεγραμμένες στον προϋπολογισμό του Δήμου, οικονομικού έτους 2010, πιστώσεις του Κ.Α. 30/7111.03 "Απαλλοτριώσεις - Αποζημιώσεις" (δημοσιονομική δέσμευση). Εν συνεχεία, αφού η ως άνω δημοσιονομική δέσμευση δεν εκτελέστηκε εντός του οικονομικού έτους 2010, θα έπρεπε σε κάθε επόμενο οικονομικό έτος (2011, 2012) αυτή να ανατραπεί με σχετική ανακλητική απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής και με την έναρξη κάθε οικονομικού έτους να εκδοθεί νέα απόφαση δέσμευσης ισόποσης, εγγεγραμμένης στον οικείο προϋπολογισμό, πίστωσης. (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. 7 Πράξη 262/2013- Ανακλήθηκε από την Πράξη Ελ. Συν. 3/2014 Τμ. 7, λόγω συγγνωστής πλάνης) (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.7 Πράξη 34/2015 - Ανακλήθηκε λόγω συγγνωστής πλάνης με την Ελ.Συν.Τμ.7 Πράξη 18/2015) (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.7 Πράξη 208/2015)
Για την ορθή τήρηση του Μητρώου Δεσμεύσεων και για την αποφυγή ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων, θα πρέπει να ακολουθείται η εξής διαδικασία για την καταγραφή των απαλλοτριώσεων:
α) Σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία (παρ. 7 άρθρου 3 του ν. 2882/2001 «Κώδικας Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων Ακινήτων», όπως τροποποιήθηκε και ισχύει και την παρ.5 του άρθρου 212 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων), στο προοίμιο της πράξης κήρυξης της απαλλοτρίωσης μνημονεύεται βεβαίωση του αρμοδίου οργάνου για το μέγεθος της δαπάνης και τον τρόπο κάλυψής της, με μνεία του αντίστοιχου φορέα και ΚΑΕ του οικείου προϋπολογισμού, από την εγγεγραμμένη πίστωση των οποίων πρόκειται να καλυφθεί η εν λόγω δαπάνη.
β) Με βάση τα παραπάνω, κατά το χρόνο κήρυξης της απαλλοτρίωσης απαιτείται εγγραφή πίστωσης στον προϋπολογισμό του φορέα και σχετική απόφαση ανάληψης δαπάνης, εφόσον προβλέπεται ότι θα συντελεστεί η απαλλοτρίωση στο τρέχον έτος με τη σχετική ενημέρωση του ΜΔ και απόφαση προέγκρισης δαπάνης, σύμφωνα με την παρ.3 του άρθρου 67 του ν. 4270/2014, εφόσον η συντέλεση της απαλλοτρίωσης θα διενεργηθεί στο επόμενο ή στα επόμενα έτη. Επίσης, ο φορέας φροντίζει για την εξασφάλιση των απαραίτητων πιστώσεων π.χ. εγγραφή στη Συλλογική Απόφαση (ΣΑ), από ίδια έσοδα, κ.λπ. Ειδικότερα, εάν η παρακατάθεση συντελεστεί στο επόμενο έτος και έχει γίνει εγγραφή πίστωσης και ανάληψη, απαιτείται σχετική απόφαση ανατροπής των αναλήψεων στο τέλους του έτους, ενημέρωση του ΜΔ για την ανατροπή και τήρηση της ίδιας διαδικασίας (εγγραφή πίστωσης - ανάληψη κ.λπ.) στο επόμενο ή μεθεπόμενο έτος που θα συντελεστεί η απαλλοτρίωση.
γ) Η απόφαση του Μονομελούς Εφετείου για τον προσωρινό προσδιορισμό της αποζημίωσης, ή το πρακτικό του συμβιβαστικού προσδιορισμού της αποζημίωσης, ή ο έγγραφος εξώδικος συμβιβασμός, αποτελούν ισοδύναμο με τιμολόγιο έγγραφο και συνιστούν για τον φορέα υποχρέωση. Με την κοινοποίηση της απόφασης, ο φορέας ενημερώνει το ΜΔ και προβαίνει στις απαραίτητες ενέργειες για την κατάθεση της αποζημίωσης στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, σύμφωνα με τη διαδικασία και τις προθεσμίες που ορίζονται στην κείμενη νομοθεσία. Τονίζεται ότι, κατά το χρόνο της παρακατάθεσης πρέπει ο φορέας να έχει εξασφαλίσει τις απαραίτητες πιστώσεις για την κάλυψη της σχετικής δαπάνης. Σε περίπτωση που έχει γίνει προέγκριση δαπάνης, τηρείται η διαδικασία που προβλέπεται στη παρούσα εγκύκλιο για τις δικαστικές αποφάσεις.
δ) Στην περίπτωση που ο δικαιούχος ζητήσει οριστικό προσδιορισμό της αποζημίωσης από το αρμόδιο Εφετείο, εξακολουθούν να ισχύουν τα παραπάνω, δεδομένου ότι η υποχρέωση του Φορέα θα περιλαμβάνει τουλάχιστον το ποσό που αναφέρεται στην απόφαση για τον προσωρινό προσδιορισμό της αποζημίωσης, με την έκδοση δε της απόφασης του οριστικού προσδιορισμού της αποζημίωσης, εκτελούνται και οι ανάλογες προσαρμογές στο ΜΔ, με βάση τις προθεσμίες που ορίζονται στην κείμενη νομοθεσία, καθώς και τις οδηγίες της παρούσας εγκυκλίου. (Υπ. Οικ. 2/47972/0026/15.06.2018)
Οι παρακάτω πράξεις αφορούν σε δαπάνες πριν την έναρξη ισχύος του Ν.4555/18, ήτοι πριν από τις 19.07.2018:
Η πρόταση ανάληψης της σχετικής υποχρέωσης και η δέσμευση της σχετικής πίστωσης πρέπει να γίνεται αμέσως μετά την κοινοποίηση της δικαστικής απόφασης καθορισμού προσωρινής τιμής μονάδας αποζημίωσης στο Δήμο, με την οποία προσδιορίζεται η προσωρινή τιμή μονάδας της οφειλόμενης αποζημίωσης και αναγνωρίζονται οι δικαιούχοι αυτής. Πρόταση ανάληψης υποχρέωσης και δέσμευση σχετικής πίστωσης που γίνεται μετά την παρέλευση δέκα επτά (17) περίπου μηνών από τη σχετική κοινοποίηση είναι μη νόμιμη. Μη νόμιμη η ανάληψη υποχρέωσης και η δέσμευση της πίστωσης κατόπιν της απόφασης του Εφετείου περί καθορισμού της οριστικής τιμής μονάδας αυτής, με την οποία οριστικοποιείτα το οφειλόμενο ποσό για τη συντέλεση της απαλλοτρίωσης. Συγγνωστή πλάνη. (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.7 Πράξη 75/2016) (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. 7 Πράξη 336/2016)
Ρυμοτομικές απαλλοτριώσεις
Η απόφαση δημοσιονομικής δέσμευσης της δαπάνης πρέπει να προηγείται της απόφασης κήρυξης της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης. Εντούτοις, ο ως άνω δημιοσιολογιστικού περιεχομένου κανόνας δεν τυγχάνει εφαρμογής στις ρυμοτομικές απαλλοτριώσεις που κηρύσσονται κατ' εφαρμογή των διατάξεων του από 17.7-16.8.1923 ν.δ/τος. Στις περιπτώσεις των ρυμοτομικών απαλλοτριώσεων του από 17.7.1923 ν.δ/τος, η απόφαση ανάληψης της δαπάνης νομίμως εκδίδεται μετά το πέρας της ειδικής διαδικασίας που προβλέπεται από την οικεία νομοθεσία, συγκεκριμένα δε μετά την έκδοση της απόφασης αναγνώρισης δικαιούχων της αποζημίωσης και τον συμψηφισμό εκ μέρους της αρμόδιας υπηρεσίας των απαιτήσεων των ωφελούμενων και βαρυνόμενων ιδιοκτησιών, οπότε και οριστικοποιείται το ποσό που πρέπει να καταβληθεί για τη συντέλεση της απαλλοτρίωσης του ακινήτου. Νόμιμη δαπάνη. (Ελ.Συν.Κλιμ.Τμ.7 Πράξη 292/2015)
XIX. Περαίωση εργασιών σύμβασης μετά το πέρας του χρονικού διαστήματος που αναφέρεται στη μελέτη
Καταβολή δαπάνης για την «Εξέλιξη Προγράμματος στειρώσεων αδέσποτων ζώων». Κανονική δαπάνη διότι η δημοσιονομική ανάληψη της συγκεκριμένης υποχρέωσης έλαβε χώρα πριν από τη διοικητική ανάληψη αυτής ενώ, δεδομένου ότι η δαπάνη δεν εκτελέσθηκε εντός του έτους 2016, ακολούθησε ανατροπή της πίστωσης και εκ νέου δέσμευσή της. Σε κάθε περίπτωση, το γεγονός ότι το τρίμηνο για την ολοκλήρωση των ανατεθεισών υπηρεσιών διέδραμε μετά την 31-12-2016 δεν συνιστά τροποποίηση της ανατεθείσας υπηρεσίας κατά τρόπο επαγόμενο δημοσιονομικής φύσης συνέπειες (μεγαλύτερη οικονομική επιβάρυνση του φορέα), δοθέντος ότι οι συγκεκριμένες κτηνιατρικές υπηρεσίες αφορούσαν συγκεκριμένο αριθμό αδέσποτων ζώων, προκύπτει δε ότι εκτελέσθηκαν καθ’ ον τρόπο προβλέφθηκε τούτο στην Τεχνική Περιγραφή. Εξάλλου, το γεγονός ότι εκ παραδρομής ανεγράφη στην Τεχνική Περιγραφή η εκτέλεση του έργου έως 31-12-2016 προκύπτει από την από 15.12.2016 «Ορθή Επανάληψη» αυτής που προσκομίσθηκε από τον Δήμο, όπου έχει γίνει η σχετική διόρθωση. (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμήμα 7 Πράξη 227/2017)
XX. Πληρωμή δαπάνης το επόμενο έτος από τη διάθεση της πίστωσης
Δαπάνες μετακίνησης, των οποίων δεν κατέστη δυνατή η πληρωμή τους, δύναται να επιβαρύνουν τον προϋπολογισμό του επόμενου οικονομικού έτους, με την προϋπόθεση ότι είχαν προβλεφθεί οι σχετικές πιστώσεις στον προϋπολογισμό του έτους, κατά το οποίο πραγματοποιήθηκαν. (άρθρο 23 παρ. 2 της υποπαρ. Δ.9 παρ. Δ´ άρθρο 2 ν. 4336/2015)
Καταβολή ημερήσιας αποζημίωσης και οδοιπορικών εξόδων. Νόμιμες και κανονικές δαπάνες διότι των επίμαχων μετακινήσεων προηγήθηκε η έκδοση σχετικών αποφάσεων ανάληψης υποχρέωσης σε βάρος Κ.Α.Ε., οι οποίες ανετράπησαν, κατά την προβλεπόμενη διαδικασία, στο τέλος του οικονομικού έτους 2016. Εξάλλου, εφόσον, μετά την, κατά τα ανωτέρω, ανατροπή, υπήρχε στους Κ.Α.Ε. υπόλοιπο πίστωσης, νομίμως οι ως άνω δαπάνες βαρύνουν τον προϋπολογισμό του Δήμου, οικονομικού έτους 2017 (άρθρο 23 παρ. 2 της υποπαρ. Δ.9 της παρ. Δ´ του άρθρου 2 ν. 4336/2015), δεδομένου ότι είχαν προβλεφθεί επαρκείς σχετικές πιστώσεις στον προϋπολογισμό του προηγούμενου έτους, για την πληρωμή των εν λόγω δαπανών. (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. 1 Πράξη 210/2017)
Για τη δαπάνη που απορρέει από προγραμματική σύμβαση, η απόφαση ανάληψης της υποχρέωσης εκδίδεται από τον δήμαρχο μετά από τη σχετική απόφαση της οικείας Οικονομικής Επιτροπής και πάντως πριν από τη σύναψη αυτής. (περίπτ.α' παρ.3 άρθρο 41 Ν.4735/20)
XXII. Χρηματοδότηση κοινωφελούς επιχείρησης
Η δαπάνη που αφορά χρηματοδότηση της κοινωφελούς επιχείρησης, κατά τις διατάξεις της παρ. 1 του άρθρου 259 του ν. 3463/2006, όπως ισχύουν, αναλαμβάνεται από τον δήμαρχο μετά τη σχετική απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, με την οποία καθορίζεται το ύψος αυτής. (παρ.4 άρθρο 206 Ν.4555/18)
Από 09.08.2019 (ημερ. έναρξης ισχύος του Ν.4623/19) η απόφαση για τη χρηματοδότηση κοινωφελών επιχειρήσεων κατά το άρθρο 259 παρ. 1 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων λαμβάνεται από την Οικονομική Επιτροπή αντί του Δημοτικού Συμβουλίου. (περίπτ. ιε.iii. παρ.1 άρθρο 72 Ν.3852/10, όπως αντικαταστάθηκε με την παρ.1 του άρθρου 3 του Ν.4623/19 και την παρ.1 του άρθρου 40 του Ν. 4735/20)
Ωστόσο, από 19.01.2023 (ημερ. έναρξης ισχύος του ν.5013/23), καταργείται η περίπτ. ιε.iii. παρ.1 άρθρο 72 ν.3852/10 από το άρθρο 31 του ν.5013/23, και η αρμοδιότητα της απόφασης για τη χρηματοδότηση κοινωφελών επιχειρήσεων μεταφέρεται εκ νέου στο Δημοτικό Συμβούλιο.
Στο πλαίσιο υποχρέωσης συμμόρφωσης της διοίκησης με τις δικαστικές αποφάσεις και δεδομένου ότι με την αριθμ. 2377/2022 απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου Επικρατείας, κρίθηκε ως αντισυνταγματική η μεταφορά σημαντικού οικονομικού αντικειμένου αρμοδιοτήτων του δημοτικού συμβουλίου στην οικονομική επιτροπή των δήμων, βάσει των νόμων 4623/2019 (Α’ 134) και 4625/2019 (Α’ 139), οι ανωτέρω αρμοδιότητες εξετάσθηκαν εκ νέου διεξοδικά και με το ν. 5013/2023 (Α’ 12) μεγάλη πλειοψηφία αυτών μεταβιβάζεται εκ νέου στο δημοτικό συμβούλιο, στη βάση του γενικού τεκμηρίου αρμοδιότητας και αφαιρείται από τον κατάλογο αρμοδιοτήτων της οικονομικής επιτροπής. (ΥΠ.ΕΣ. εγκ.131/6383/26.01.2023)
XXIII. Πληρωμή συμβάσεων αναφορικά με την εκκαθάριση των δηλώσεων του Τέλους Ακίνητης Περιουσίας (Τ.Α.Π.)
Οι σχετικές δαπάνες μισθοδοσίας, για τις συμβάσεις εργασίας ορισμένου χρόνου που έχουν συναφθεί κατά την παρ. 2 του άρθρου 51 του ν. 4647/2019 (Α’ 204), εφόσον δεν αναλήφθησαν εγκαίρως, δύνανται να πληρωθούν αναδρομικά σε βάρος των πιστώσεων του προϋπολογισμού του τρέχοντος ή του επόμενου οικονομικού έτους, κατά παρέκκλιση των περί αναλήψεων υποχρεώσεων διατάξεων, τηρουμένων των λοιπών προϋποθέσεων νομιμότητας και κανονικότητας. (άρθρο 32 Ν.4829/21)