ΓΕΝΙΚΑ
Η καταγραφή των εσόδων της τοπικής αυτοδιοίκησης δεν μπορεί παρά να αρχίσει με τα όσα προβλέπονται από το Σύνταγμα.
Στην παρ. 6 του άρθρου 102 του Συντάγματος 1975/86 αναφέρεται:
«Το κράτος μεριμνά ώστε να εξασφαλίζονται οι αναγκαίοι πόροι για την εκπλήρωση της αποστολής των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης. Νόμος ορίζει τα σχετικά με την απόδοση και την κατανομή ,μεταξύ των οργανισμών αυτών, των φόρων ή τελών που καθορίζονται υπέρ αυτών και εισπράττονται από το κράτος». Η παραπάνω διάταξη δεν καθιερώνει συγκεκριμένη υποχρέωση του κράτους απέναντι στην τοπική αυτοδιοίκηση.
Μετά την αναθεώρηση του 2001 στην παρ. 5 του άρθρου 102 αναφέρεται:
«Το κράτος λαμβάνει τα νομοθετικά, κανονιστικά και δημοσιονομικά μέτρα που απαιτούνται για την εξασφάλιση της οικονομικής αυτοτέλειας και των πόρων που είναι αναγκαίοι για την εκπλήρωση της αποστολής και την άσκηση των αρμοδιοτήτων των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης με ταυτόχρονη διασφάλιση της διαφάνειας κατά την διαχείριση των πόρων αυτών. Νόμος ορίζει τα σχετικά με την απόδοση και κατανομή, μεταξύ των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, των φόρων ή τελών που καθορίζονται υπέρ αυτών και εισπράττονται από το κράτος. Κάθε μεταβίβαση αρμοδιοτήτων από κεντρικά ή περιφερειακά όργανα του κράτους προς την τοπική αυτοδιοίκηση συνεπάγεται και τη μεταφορά των αντίστοιχων πόρων. Νόμος ορίζει τα σχετικά με τον καθορισμό και την είσπραξη τοπικών εσόδων απευθείας από τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης».
Με την παραπάνω διάταξη εισάγονται τρεις νέοι κανόνες.
Ο κανόνας πως κάθε μεταβίβαση αρμοδιοτήτωναπό το κράτος στους ΟΤΑ πρέπει να συνοδεύεται και από την μεταφορά των αντίστοιχων πόρων
Ο κανόνας της διαφάνειας ως προς την διαχείριση των οικονομικών των ΟΤΑ
Ο κανόνας της ρητής πρόβλεψης για την δυνατότητα των ΟΤΑ να επιβάλλουν και να εισπράττουν με δικές τους αποφάσεις και με δικούς τους μηχανισμούς τοπικά έσοδα τα οποία δεν πρέπει να έχουν αναγκαστικά την μορφή του ανταποδοτικού τέλους, αλλά μπορεί να έχουν και μη ανταποδοτικό χαρακτήρα, εφόσον στηρίζουν γενικότερα την λειτουργία και την αποστολή των ΟΤΑ.
Στο ίδιο πνεύμα βρίσκεται και ο Ευρωπαϊκός Χάρτης Τοπικής Αυτονομίας (Ν. 1850/89). Σύμφωνα με το άρθρο 9 οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης έχουν δικαίωμα ,στα πλαίσια της εθνικής οικονομικής πολιτικής, σε επαρκείς ίδιους πόρους τους οποίους μπορούν να διαθέτουν ελεύθερα κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους.
Στη συνέχεια προβλέπει ότι οι πόροι των ΟΤΑ πρέπει να είναι ανάλογοιμε τις αρμοδιότητες που προβλέπονται από το Σύνταγμα ή το νόμο και ότι τουλάχιστον ένα μέρος των οικονομικών τους πόρων πρέπει να προέρχεται από τοπικούς φόρους και τέλη των οποίων το ύψος έχουν το δικαίωμα να ορίζουν μέσα στα όρια του νόμου.
Προβλέπεται ακόμη η εναρμόνιση των πόρων με την πραγματική εξέλιξη του κόστους άσκησης των αρμοδιοτήτων τους καθώς και η προστασία των ασθενέστερων οικονομικά ΟΤΑ.
Επίσης κατοχυρώνεται το δικαίωμα των ΟΤΑ να εκφράζουν την γνώμη τους με κατάλληλο τρόπο, όσον αφορά τους τρόπους παροχής σε αυτούς των ανακατανεμόμενων πόρων, οι οποίοι, στο μέτρο του δυνατού, δεν πρέπει να προορίζονται για την χρηματοδότηση ειδικών σχεδίων, αλλά να σέβεται την θεμελιώδη ελευθερία της πολιτικής των ΟΤΑ στο δικό τους πεδίο αρμοδιότητας.
Τέλος προτρέπει τους ΟΤΑ να έχουν, σύμφωνα με το νόμο, πρόσβαση στην εθνική αγορά κεφαλαίων, ώστε να χρηματοδοτούν τις επενδύσεις τους. (ΥΠΕΣΔΔΑ-ΕΔΕΧΥ Διαδικασίες Εφαρμογής Λογιστικού των Ο.Τ.Α. 2001)
Στο άρθρο 157 του Ν.3463/06 γίνεται η διάκριση των εσόδων των ΟΤΑ σε τακτικά και έκτακτα.
Τα έσοδα είναι τακτικά και έκτακτα.
Τακτικά έσοδα είναι αυτά που προέρχονται:
α) Από θεσμοθετημένους υπέρ αυτών πόρους.
β) Από τα εισοδήματα της κινητής και ακίνητης περιουσίας.
γ) Από ανταποδοτικά τέλη και δικαιώματα.
δ) Από φόρους, τέλη, δικαιώματα και εισφορές και
ε) από τοπικά δυνητικά τέλη, δικαιώματα και εισφορές.
Έκτακτα έσοδα είναι αυτά που προέρχονται:
α) Από δάνεια, δωρεές, κληροδοτήματα και κληρονομιές.
β) Από διάθεση, εκποίηση και εν γένει εκμετάλλευση περιουσιακών στοιχείων.
γ) Από συμμετοχή σε επιχειρηματική δραστηριότητα κατά τις ειδικότερες διατάξεις τουπαρόντος.
δ) Από τα κάθε είδους πρόστιμα ή άλλες διοικητικές κυρώσεις και
ε) Από κάθε άλλη πηγή.
Με την απόφαση της παρ. 2 του άρθρου 155 του Ν.3463/06 προσδιορίζονται αναλυτικά τα έσοδα πουανήκουν σε κάθε κατηγορία. Με την ίδια απόφαση μπορεί να διακρίνονται τα έσοδα πουπροορίζονται για επενδύσεις από τα λοιπά έσοδα του Δήμου ή της Κοινότητας. (παρ.2 άρθρο 157 Ν.3463/06)
Κατ' εξουσιοδότηση της παραπάνω διάταξης εκδόθηκε η υπ' αριθ. 7028/03.02.2004 (ΦΕΚ 253/9-2-04 τεύχος Β') Κ.Υ.Α. για τον καθορισμό του τύπου του προϋπολογισμού των δήμων και κοινοτήτων.
Μία άλλη διάκριση των εσόδων είναι με κριτήριο τις δαπάνες που επιτρέπεται να καλύψουν. Από το 1997 τα έσοδα των ΟΤΑ παρακολουθούνται σε δύο λογαριασμούς.
Τακτικά : Εγγράφονται όλα τα τακτικά έσοδα και πληρώνεται οποιαδήποτε νόμιμη δαπάνη
Έκτακτα: Γενικά ανειδίκευτα: Πληρώνεται οποιαδήποτε νόμιμη δαπάνη και Ειδικευμένα:Μπορούν να πληρώνονται μόνο οι δαπάνες για τις οποίες προορίζονται τα έσοδα.
Οι βασικές διατάξεις για τα έσοδα των ΟΤΑ περιέχονται στο Β.Δ. της 24/9 -20/10/1958, το οποίο έχει τροποποιηθεί μέχρι σήμερα τόσες φορές που μία νέα κωδικοποίηση είναι απολύτως απαραίτητη.
Σημαντικές ρυθμίσεις για τα έσοδα των ΟΤΑ περιέχονται επίσης σε μια σειρά από νόμους όπως ο 25/75, 1080/80, 1416/84, 1828/89, 1900/90, 2065/92, 2130/93, 2539/97 κλπ. (ΥΠΕΣΔΔΑ-ΕΔΕΧΥ Διαδικασίες Εφαρμογής Λογιστικού των Ο.Τ.Α. 2001)