Δαπάνες χωρίς προϋπολογισμό
I. Επιτρεπόμενες δαπάνες από Π/Υ προηγούμενου έτους, όταν δεν έχει ψηφιστεί ο νέος
Α.Κατά το πρώτο τρίμηνο του έτους
Β. Μετά την πάροδο του τριμήνου
II. Προθεσμία πραγματοποίησης δαπανών από Π/Υ προηγούμενου έτους
III. Εγγραφή πιστώσεων στον Π/Υ
IV. Τί να προσέξετε συνοπτικά
V. Ενέργειες Οικονομικής Υπηρεσίας με βήματα
VI. Δαπάνες για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού
VII. Πληρωμή οφειλών Π.Ο.Ε., χωρίς εγκεκριμένο Προϋπολογισμό
VIII. Διαδικασίες ανάθεσης προμηθειών, υπηρεσιών, έργων κλπ, πριν την ψήφιση του Π/Υ του τρέχοντος έτους
IX. Δεσμευθείσα πίστωση υπολειπόμενη του συμβατικού τιμήματος
X. Αρχική δέσμευση πίστωσης σε προηγούμενο έτος και χρόνος υπογραφής σύμβασης σε σχέση με την έγκριση του Π/Υ
XI. Διαγωνισμός που αφορά το επόμενο έτος
I. Επιτρεπόμενες δαπάνες από Π/Υ προηγούμενου έτους, όταν δεν έχει ψηφιστεί ο νέος
Α.Κατά το πρώτο τρίμηνο του έτους
Ώσπου να αρχίσει να ισχύει ο νέος προϋπολογισμός, και πάντως όχι αργότερα από το τέλος Μαρτίου του επόμενου οικονομικού έτους, ισχύει ο προϋπολογισμός του έτους που έχει λήξει, μόνον ως προς την πληρωμή:
α) Των υποχρεωτικών δαπανών που αναφέρονται στην παρ. 1 του άρθρου 158.
β) Των δαπανών που γίνονται για ειδικούς σκοπούς, βάσει διάταξης νόμου, κατόπιν αποφάσεων χρηματοδότησης από την Κρατική Διοίκηση, καθώς και αυτών που γίνονται στο πλαίσιο της υλοποίησης εγκεκριμένων έργων ή δράσεων, τα οποία συγχρηματοδοτούνται από πόρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
γ) Των δαπανών που γίνονται για την άσκηση των αρμοδιοτήτων νομικών προσώπων που έχουν λυθεί ή καταργηθεί. (άρθρο 160 παρ.1 του ΔΚΚ - ν. 3463/2006), όπως συμπληρώθηκε από το άρθρο 38 του ν.5056/23
Στην έννοια των δαπανών της παρ. 1(β) σαφώς εμπίπτουν και όσες διενεργούνται:
- κατόπιν επιχορήγησης που δέχονται οι δήμοι, από την Κεντρική Διοίκηση, για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας του κορωνοϊού Covid-19,
- κατόπιν επιχορήγησης από ειδικά προγράμματα [Πρόγραμμα «Αντώνης Τρίτσης» (παρ. 5 του αρ. 130 του ν. 4635/2019, κυα υπ’ αριθμ. 22766/09-04-2020) - Πρόγραμμα Φιλόδημος Ι (αρ. 69 του ν. 4509/2017)], που εγγράφεται στον κ.α. εσόδου 1315 του προϋπολογισμού, καθώς και
- κατόπιν της λήψης εσόδου από αναπτυξιακά - επενδυτικά δάνεια από ειδικά προγράμματα [Πρόγραμμα «Αντώνης Τρίτσης» (παρ. 5 του αρ. 130 του ν. 4635/2019, ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄ της κυα υπ’ αριθμ. 22766/09-04-2020) - Πρόγραμμα Φιλόδημος Ι (αρ. 69 του ν. 4509/2017)], που εγγράφεται στον κ.α. εσόδου 3123 του προϋπολογισμού.
Σημειωτέον ότι ένα μέρος των δαπανών της παρ. 1(β) του αρ. 160 του ΚΔΚ ενδέχεται να αφορά ήδη συμβασιοποιημένα έργα, εργασίες κ.ο.κ., που αποτελούν ούτως ή άλλως υποχρεωτικές δαπάνες των δήμων. (ΥΠ.ΕΣ. εγκ.487/87194/11.12.2020)
Η ρύθμιση του άρθρου 38 του ν.5056/23, (με το οποίο προστίθεται η περίπτ. γ' περί δαπανών για την άσκηση των αρμοδιοτήτων νομικών προσώπων που έχουν λυθεί ή καταργηθεί) κρίνεται αναγκαία στην περίπτωση που οι οικείοι δήμοι δεν έχουν καταρτίσει προϋπολογισμούς, ή δεν έχουν επικυρωμένους προϋπολογισμούς από την αρμόδια Αποκεντρωμένη Διοίκηση κατά την έναρξη του οικονομικού έτους, προκειμένου να μη βρεθούν σε αδυναμία πραγματοποίησης των απαραίτητων δαπανών για την άσκηση των αρμοδιοτήτων των νομικών προσώπων που καταργούνται και να παρέχουν απρόσκοπτα κρίσιμες υπηρεσίες προς τους πολίτες. (Αιτιολογική έκθεση ν.5056/23)
Σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 156 ΚΔΚ (Ν. 3463/06) και του άρθρου 49 παρ. 1 Ν. 4270/14, το οικονομικό έτος συμπίπτει με το ημερολογιακό (1/1-31/12) και μαζί με αυτό και η διάρκεια ισχύος του Προϋπολογισμού. Κατά το Δημοσιονομικό Δίκαιο είναι η λεγόμενη «Αρχή του Ενιαυσίου».
Η πραγματική έννοια του άρθρου 160 ΚΔΚ (Ν. 3463/06) συνίσταται στο ότι, σε περίπτωση που δεν έχει εγκριθεί ο Προϋπολογισμός του νέου οικον. έτους, ισχύει ο Προϋπολογισμός του προηγούμενου οικον. έτους, πλασματικά ως προσωρινός Προϋπολογισμός του νέου οικον. έτους για την πληρωμή των υποχρεωτικών και ΜΟΝΟ δαπανών του άρθρου 158 παρ. 1 ΚΔΚ (όπως έχει συμπληρωθεί και ισχύει σήμερα) και των χρηματοδοτούμενων από την Κεντρική Διοίκηση δαπανών. Ως Προϋπολογισμός του προηγ. οικον. έτους θεωρείται αυτός, όπως είχε διαμορφωθεί κατά τη διάρκεια της χρήσης (με τις αναμορφώσεις αυτού) και όχι ο αρχικός.
Β. Μετά την πάροδο του τριμήνου
Μετά την πάροδο του τριμήνου απαγορεύεται να γίνει οποιαδήποτε δαπάνη με βάση τον προϋπολογισμό του περασμένου έτους, πλην αυτών που αφορούν:
α) τις αποδοχές προσωπικού και την καταβολή των αντίστοιχων ασφαλιστικών εισφορών,
β) την καταβολή του επιδόματος ένδειας στους δικαιούχους». (άρθρο 160 παρ.2 του ΔΚΚ - ν. 3463/2006)
και από 10.09.2021 προστίθενται και οι εξής δαπάνες:
γ) τις περ. δ’, η’, ιδ’ και ιζ’ της παρ. 1 του άρθρου 158 του Ν.3463/06, δηλ. αναλυτικότερα:
δ) Η γραφική ύλη, τα έντυπα και τα βιβλία των υπηρεσιών, κάθε είδους καύσιμο και ελαιολιπαντικό, τα ανταλλακτικά και η συντήρηση των μηχανημάτων και των οχημάτων, η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, φυσικού αερίου και ύδρευσης, καθώς και τα τέλη ταχυδρομικών και τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών.
η) Τα έξοδα υποχρεωτικής από το νόμο ασφάλισης των οχημάτων και των τελών κυκλοφορίας και διοδίων.
ιδ) Τα ποσά για την καταβολή των προνοιακών επιδομάτων και η προμήθεια υλικών και τροφίμων για την άσκηση της αρμοδιότητας κοινωνικής προστασίας και αλληλεγγύης.
ιζ) Τα υλικά και το κόστος επισκευής βλαβών στο οδικό δίκτυο και στο δίκτυο ύδρευσης, αποχέτευσης, άρδευσης και ηλεκτροφωτισμού, η επισκευή του εξοπλισμού των σχολείων, των παιδικών σταθμών και των παιδικών χαρών και η εν γένει συντήρηση αυτών, καθώς και οι δαπάνες για την προστασία του περιβάλλοντος και την πολιτική προστασία. (άρθρο 160 παρ.2 του ΔΚΚ - ν. 3463/2006), όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 33 του Ν.4829/21)
II. Προθεσμία πραγματοποίησης δαπανών από Π/Υ προηγούμενου έτους
A. Από 01.01.2015
Από 01.01.2015 οι διατάξεις της παρ.3 του άρθρου 2 του Ν.4111/13 καταργούνται με την περίπτ. β' της παρ. 1 του άρθρου 177 του Ν. 4270/14.
Από την κατάργηση της παρ.3 του άρθρου 2 του Ν.4111/13 επανέρχεται σε ισχύ η δυνατότητα των δήμων να πληρώνουν τις υποχρεωτικές δαπάνες έως το τέλος Μαρτίου του επόμενου οικονομικού έτους (αντί της 31ης Ιανουαρίου), σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 160 του ΔΚΚ.
Ειδικότερα, σύμφωνα με το άρθρο 160 παρ.1 του ΔΚΚ - ν. 3463/2006:
Ώσπου να αρχίσει να ισχύει ο νέος προϋπολογισμός, και πάντως όχι αργότερα από το τέλος Μαρτίου του επόμενου οικονομικού έτους, ισχύει ο προϋπολογισμός του έτους που έχει λήξει.
Ειδικά για το έτος 2023
Για το έτος 2023, η προθεσμία της παρ. 1 του άρθρου 160 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων (ν. 3463/2006, Α’ 114), ως προς την ισχύ του προϋπολογισμού των Ο.Τ.Α. Α’ βαθμού, παρατείνεται από τη λήξη της έως την 31η.5.2023. (άρθρο 45 παρ.1 ν.5043/23)
Ειδικά για το έτος 2022
Ειδικά για το έτος 2022, η προθεσμία της παρ. 1 του άρθρου 160 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων (ν. 3463/2006, Α' 114), ως προς την ισχύ του προϋπολογισμού των Ο.Τ.Α. α' βαθμού, παρατείνεται από τη λήξη της έως την 31η.5.2022. (άρθρο 134 Ν.4926/22)
Ειδικά για το έτος 2021
Ειδικά για το έτος 2021, η προθεσμία της παρ. 1 του άρθρου 160 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων (ν. 3463/2006, Α’ 114), ως προς την ισχύ του προϋπολογισμού των Ο.Τ.Α. Α’ βαθμού, παρατείνεται από τη λήξη της έως την 31η.5.2021. (άρθρο 243 Ν.4798/21)
Ειδικά για το έτος 2020
Η προθεσμία της παρ. 1 του άρθρου 160 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων (ν. 3463/2006, Α΄ 114) παρατείνεται έως τις 31.5.2020. [περίπτ.α' παρ.2 άρθρο τριακοστό έβδομο ΠΝΠ (ΦΕΚ 68/20.03.2020 τεύχος Α' η οποία κυρώθηκε νομοθετικά με το άρθρο 1 του Ν.4683/20 (ΦΕΚ 83/10.04.2020 τεύχος Α')]
Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η πρόβλεψη του άρθρου αυτού (νοείται το άρθρο 160 του ΔΚΚ) έχει ως αποκλειστικό σκοπό να διασφαλίσει τη στοιχειώδη έστω λειτουργία του φορέα και τη δυνατότητά του να παρέχει αναγκαίες υπηρεσίες, σε περιπτώσεις όπου για εξαιρετικό λόγο καταστεί αδύνατη η τήρηση των τιθέμενων προθεσμιών. Σε καμιά περίπτωση οι διατάξεις της παραγράφου αυτής δεν μπορεί να εκληφθούν ως «παράταση» των προθεσμιών των αρ. 77-78 του ν. 4172/2013. (ΥΠ.ΕΣ.Δ.Α. οικ.1467/18.01.2016)
Στη μελέτη- εργασία των ΥΠΕΣΔΔΑ- ΕΔΕΧΥ «Διαδικασίες Λογιστικού των ΟΤΑ 2001» αναφέρονται τα εξής, σχετικά με το θέμα:
Καθ' όσον αφορά την ομαλή συνέχιση της λειτουργίας των υπηρεσιών, αποτελεί «Δικλείδα ασφαλείας» η διάταξη του άρθρου 160 του ΔΚΚ- 3463/2006, σύμφωνα με την οποία ώσπου να αρχίσει να ισχύει ο νέος προϋπολογισμός και προϋπολογισμός αλλά όχι πέραν της 31ης Μαρτίου του επόμενου οικονομικού έτους, ισχύει ο προϋπολογισμός του προηγούμενου έτους. Μετά την προθεσμία αυτή, απαγορεύεται η πραγματοποίηση οποιασδήποτε δαπάνης, με βάση (ήτοι με αντιστοιχία) τον προϋπολογισμό του παρελθόντος έτους. μελέτη- εργασία των ΥΠΕΣΔΔΑ- ΕΔΕΧΥ «Διαδικασίες Λογιστικού των ΟΤΑ 2001»
Τούτο έχει τεθεί, επειδή η ύπαρξη πιστώσεων στον προϋπολογισμό, αποτελεί τη μία από τις δύο βασικές προϋποθέσεις νομιμότητας των δαπανών των ΟΤΑ (η δεύτερη προϋπόθεση είναι η πρόβλεψη στη νομοθεσία της δυνατότητας των ΟΤΑ να πραγματοποιούν συγκεκριμένες δαπάνες). Εάν λοιπόν δεν υπήρχε η διάταξη του άρθρου 160 παρ. 1 του ΔΚΚ και δεν είχε ψηφιστεί ο προϋπολογισμός μέχρι 31 Δεκεμβρίου, την 1η Ιανουαρίου ο Δήμος δεν θα είχε την δυνατότητα πραγματοποίησης οποιασδήποτε δαπάνης, έστω και στοιχειώδους (π.χ. μισθοδοσία προσωπικού, πληρωμή ενοικίων κλπ.) Η απόλυτη αυτή λειτουργία του προϋπολογισμού ως πρώτου βήματος τυπικής νομιμοποίησης των δαπανών, διατυπώνεται πολύ συχνά στη νομολογία του Ελεγκτικού Συνεδρίου καθώς επίσης και στη θεωρία. μελέτη- εργασία των ΥΠΕΣΔΔΑ- ΕΔΕΧΥ «Διαδικασίες Λογιστικού των ΟΤΑ 2001»
B. Έως 31.12.2014
Όλα τα νομικά πρόσωπα - φορείς της Γενικής Κυβέρνησης υποχρεούνται να έχουν εγκρίνει τον προϋπολογισμό κάθε έτους μέχρι την 31η Ιανουαρίου του έτους, στο οποίο αναφέρεται ο προϋπολογισμός. (παρ.3 του άρθρου 1 της Πράξης Νομοθ. Περιεχομένου (ΦΕΚ 228/18.11.2012 τεύχος Α'), (παρ.3 του άρθρου 2 του Ν.4111/13 (ΦΕΚ 18/25.01.2013 τεύχος Α')
Σε περίπτωση μη έγκρισης του προϋπολογισμού, εκτός εάν αυτό οφείλεται σε αποχρώντες αντικειμενικούς λόγους που γνωστοποιούνται αμελλητί στον Υπουργό Οικονομικών και αναγνωρίζονται ως τέτοιοι με απόφαση του, καμία δαπάνη, πλην των πληρωμών συντάξεων, αποδοχών προσωπικού και απόδοσης των επ' αυτών κρατήσεων, δεν θεωρείται νόμιμη. (παρ.3 του άρθρου 1 της Πράξης Νομοθ. Περιεχομένου (ΦΕΚ 228/18.11.2012 τεύχος Α')
Οι ανωτέρω ρυθμίσεις ισχύουν και για την εξόφληση των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων, μέσω της επιχορήγησης του ΥΠΕΣ. (ΥΠ.ΕΣ. 1227-14.01.2014). Για περισσότερα δείτε το ενημερωτικό δελτίο της 17ης Ιαν. 2014.
Επίσης με το άρθρο 3 ΚΥΑ οικ.47490/18.12.2012 (ΦΕΚ 3390/18.12.2012 τεύχος Β') οι διατάξεις της παρ. 1 του άρθρου 160 του ΚΔΚ, περί διάρκειας ισχύος του προϋπολογισμού, εφαρμόζονται για πληρωμή δαπανών, μόνο μέχρι την 31η Ιανουαρίου.
Με την παρ.3 του άρθρου 2 του Ν.4111/13 (ΦΕΚ 18/25.01.2013 τεύχος Α'), έμμεσα, περιορίστηκε το χρονικό διάστημα ισχύος του άρθρου 160 του ν. 3463/2006.
{Ειδικά για τον προϋπολογισμό έτους 2014
α) Η διάρκεια ισχύος του προϋπολογισμού οικονομικού έτους 2014, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 160 παρ. 1 του Ν.3463/2006 (Α' 114), για όσους δήμους ή δημοτικά ιδρύματα ή συνδέσμους ή νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου των Δήμων, δεν έχουν κατά τη δημοσίευση του παρόντος επικυρωμένο προϋπολογισμό οικονομικού έτους 2015, από την αρμόδια για την εποπτεία τους Αρχή, παρατείνεται αναδρομικώς και αυτοδικαίως έως και την 30ή Ιουνίου 2015. (παρ 6 άρθρο 27 ν. 4325/2015)
Η προθεσμία αυτή παρατάθηκε κατά δύο (2) μήνες από την ημέρα λήξης της. (άρθρο 73 του Ν. 4331/2015)
β) 'Εως την ίδια ως άνω ημερομηνία αναστέλλεται κάθε διαδικασία της παραγράφου 4 του άρθρου 174 του Ν.4270/2014, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει. (παρ 6 άρθρο 27 ν. 4325/2015) }
III. Εγγραφή πιστώσεων στον Π/Υ
Η δυνατότητα που δίνει η νομοθεσία για παράταση της ισχύος του προϋπολογισμού του λήξαντος έτους μέχρι την 31η Μαρτίου το αργότερο, δεν έχει την έννοια ότι πραγματοποιούνται δαπάνες σε βάρος των πιστώσεων του προϋπολογισμού του λήξαντος έτους, αλλά ότι οι δημοτικές υπηρεσίες, μπορούν να θεωρούν ως προσωρινό προϋπολογισμό του νέου έτους, τον προϋπολογισμό του προηγούμενου. Έτσι, μπορεί να γίνονται δαπάνες στα όρια των πιστώσεων του παλαιού προϋπολογισμού, όπως αυτές είχαν διαμορφωθεί μέχρι 31/12, αλλά πάντα σε βάρος των πιστώσεων του νέου προϋπολογισμού. μελέτη- εργασία των ΥΠΕΣΔΔΑ- ΕΔΕΧΥ «Διαδικασίες Λογιστικού των ΟΤΑ 2001»
Δηλαδή τα χρηματικά εντάλματα στην περίπτωση αυτή εκδίδονται σε βάρος των πιστώσεων του υπό κατάρτιση προϋπολογισμού και δεν σχετίζονται με τη διαχείριση του περασμένου χρόνου. Ως πιστώσεις του υπό κατάρτιση προϋπολογισμού, θεωρούνται αυτές του προϋπολογισμού του λήξαντος έτους. Από τη λογική αυτή προκύπτει και η αρχή ότι δεν είναι δυνατή η αναμόρφωση του προϋπολογισμού του λήξαντος έτους, με σκοπό την ενίσχυση πιστώσεων προς αντιμετώπιση αναγκών του νέου έτους. μελέτη- εργασία των ΥΠΕΣΔΔΑ- ΕΔΕΧΥ «Διαδικασίες Λογιστικού των ΟΤΑ 2001»
Για να είναι εκ του νόμου δυνατή η πληρωμή δαπανών δυνάμει των διατάξεων της παρ. 1 του αρ. 160 του ΚΔΚ, θα πρέπει ο κ.α. εξόδου τον οποίο βαρύνει η δαπάνη να υπάρχει στον προϋπολογισμό, καθόσον θεωρείται ότι υφίσταται πλασματικά επικυρωμένος προϋπολογισμός του νέου έτους και η διενέργεια των προβλεπόμενων δαπανών γίνεται σε βάρος των εγγεγραμμένων πιστώσεων των οικείων κ.α. αυτού. Για τον λόγο αυτόν, εάν σε κάποιους από τους κ.α. των συγκεκριμένων δαπανών δεν υπάρχει εγγεγραμμένη πίστωση, θα πρέπει ο δήμος να προβεί σε κατάλληλη αναμόρφωση, πριν το τέλος του 2020, ώστε να είναι σε θέση να αναλάβει δαπάνες εις βάρος τους κατά το πρώτο τρίμηνο του 2021, εφόσον κάτι τέτοιο απαιτηθεί.
Τονίζεται ιδιαίτερα ότι μόνη και αναγκαία συνθήκη αποτελεί η ύπαρξη αντίστοιχων εγγεγραμμένων πιστώσεων στους οικείους κ.α. του προϋπολογισμού του οικονομικού έτους που έληξε, χωρίς να εξετάζεται αν αυτές είχαν αναλωθεί εντός του έτους αυτού και εάν υπάρχει υπόλοιπο κατά τη λήξη του. Στον προϋπολογισμό που θα επικυρωθεί, θα πρέπει να αποτυπωθούν όλες οι κινήσεις που έγιναν εν τω μεταξύ.
Επίσης, τόσο στις αποφάσεις ανάληψης υποχρεώσεων, όσο και στα χρηματικά εντάλματα πληρωμής, σκόπιμο είναι να μνημονεύεται ότι αυτά εκδίδονται βάσει των διατάξεων του αρ. 160 του ν. 3463/2006 (ΚΔΚ). (ΥΠ.ΕΣ. εγκ.487/87194/11.12.2020)
Απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή ώστε να μη δεσμεύονται πιστώσεις για δαπάνες για τις οποίες έχει παρέλθει ο χρόνος παραγραφής ή που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις νομιμότητας και κανονικότητας. (ΥΠ.ΕΣ. εγκ.487/87194/11.12.2020)
Σε περίπτωση που μετά την πάροδο του τριμήνου (από 1η Απριλίου) δεν έχει ακόμη «εγκριθεί» ο Προϋπολογισμός, απαγορεύεται να διενεργείται οποιασδήποτε δαπάνη με βάση τον Προϋπολογισμό του προηγούμενου οικον. έτους, με εξαίρεση τις αποδοχές του προσωπικού και τις ασφαλιστικές εισφορές.
Απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή ώστε οι υποχρεωτικές δαπάνες που θα διενεργούνται με βάση τον Προϋπολογισμό του προηγούμενου οικον. έτους, να υπάρχουν εγγεγραμμένες και στον Προϋπολογισμό του οικον. έτους που ακόμα δεν έχει «εγκριθεί» και μάλιστα σε ύψος που δεν θα υπολείπεται του ύψους των δαπανών που πιθανόν να διενεργηθούν.
Άλλωστε κατά τις διατάξεις της εκάστοτε ΚΥΑ με την οποία παρέχονται οδηγίες κατάρτισης του Π/Υ του επόμενου έτους, οι υποχρεωτικές δαπάνες εγγράφονται κατά προτεραιότητα στον Προϋπολογισμό. Αν παρ' ελπίδα παρά την υποχρεωτική εγγραφή τους, δεν έχει εγγραφεί στον Προϋπολογισμό του επόμενου οικον. έτους η υποχρεωτική δαπάνη, αυτή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί παρά την ύπαρξη πίστωσης στον Προϋπολογισμό του προηγούμενου έτους, που ισχύει πλασματικά ως προσωρινός Προϋπολογισμός του νέου οικον. έτους. Το αυτό ισχύει αν η υποχρεωτική δαπάνη έχει εγγραφεί με μικρότερη πίστωση, από τον διαμορφωθέντα Προϋπολογισμό του προηγούμενου έτους. Στην περίπτωση αυτή η διενέργεια των υποχρεωτικών δαπανών δεν θα μπορεί να υπερβαίνει το ύψος της εγγραφής στον Προϋπολογισμό του οικον. έτους 2016 (που ακόμα δεν έχει εγκριθεί). Κατά συνέπεια είναι κατανοητό ότι για την διενέργεια μιας υποχρεωτικής δαπάνης (άρθρου 158 παρ. 1 ΚΔΚ) σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 160 ΚΔΚ, θα πρέπει οι Οικονομικές Υπηρεσίες να συμβουλεύονται παράλληλα και τις εγγραφές στον Προϋπολογισμό του νέου οικον. έτους, που ακόμα δεν έχει εγκριθεί. Και τούτο γιατί αν μετά την «έγκριση» του Προϋπολογισμού εισαχθεί στο μηχανογραφικό σύστημα του Δήμου (και ο οποίος ανεξάρτητα του χρόνου έγκρισής του θα ισχύει για το ενιαίο νέο οικον. έτος), θα εμφαίνεται ότι έχουν διενεργήσει δαπάνη χωρίς υπάρχουσα πίστωση ή καθ΄υπέρβαση πίστωσης, που αποτελούν από τις σημαντικότερες δημοσιολογιστικές και δημοσιονομικές παραβάσεις. Ομοίως αν μια υποχρεωτική δαπάνη δεν ήταν εγγεγραμμένη στον Προϋπολογισμό του προηγούμενου οικον. έτους, που χρησιμοποιείται ως προσωρινός Προϋπολογισμός του νέου οικον. έτους, αλλά είναι εγγεγραμμένη στον Προϋπολογισμό του επόμενου οικον. έτους που δεν έχει «εγκριθεί», νοείται ότι δεν μπορεί να εκτελεστεί κατά τις διατάξεις του άρθρου 160 ΚΔΚ.
Υπόδειγμα απόφασης Δημάρχου για ανάληψη υποχρέωσης για πληρωμή υποχρεωτικών δαπανών
Με βάση τις διατάξεις του άρθρου 160 του ν. 3463/06, την αναλογική εφαρμογή της εγκυκλίου 45/2010 η οποία ήταν ερμηνευτική της εκτέλεση του προϋπολογισμού εξόδων μέχρι την 31η Μαρτίου 2011, και της μελέτης- εργασίας των ΥΠΕΣΔΔΑ- ΕΔΕΧΥ «Διαδικασίες Λογιστικού των ΟΤΑ 2001», επισημαίνουμε τα εξής:
1. Ο προϋπολογισμός του προηγούμενου έτους ισχύει πλασματικά για το πρώτο τρίμηνο του επόμενου έτους και μόνο για τις υποχρεωτικές δαπάνες όπως αυτές προσδιορίζονται στο άρθρο 158 παρ 1. (η παρατήρηση αυτή επαναλαμβάνεται και στο υπ' αριθ. 4913/22.01.2020 έγγραφο του ΥΠ.ΕΣ.)
2. Λαμβάνεται υπόψη το ύψος των πιστώσεων των κωδικών του προϋπολογισμού του προηγούμενου έτους, όπως είχε διαμορφωθεί τελικά και έπειτα από τυχόν αναμορφώσεις στις 31/12.
3. Δαπάνες για τις οποίες δεν είχε εγγραφεί πίστωση στον προϋπολογισμό του προηγούμενου έτους, δεν είναι δυνατό να πραγματοποιηθούν. Εφόσον όμως είχαν εγγραφεί πιστώσεις, δεν εξετάζεται αν αυτές είχαν αναλωθεί μέσα στο προηγούμενο έτος και αν έχει ή όχι απομείνει υπόλοιπο κατά τη λήξη του έτους. (η παρατήρηση αυτή επαναλαμβάνεται και στο υπ' αριθ. 4913/22.01.2020 έγγραφο του ΥΠ.ΕΣ.)
4. Τα έξοδα που θα αποφασισθούν και θα πραγματοποιηθούν με τη διαδικασία αυτή, θα είναι έξοδα του προϋπολογισμού του τρέχοντος έτους και όχι του προηγούμενου έτους. Ο προϋπολογισμός του προηγούμενου έτους θεωρείται ως προσωρινός προϋπολογισμός του νέου έτους.
5.Aν πρόκειται για τις πιστώσεις της παρ. 5 του άρθρου 158 του ΚΔΚ, που διατίθενται χωρίς απόφαση οποιουδήποτε οργάνου (αποδοχές, έξοδα παράστασης, μισθώματα, υποχρεωτικές εισφορές κ.λ.π.), μπορούν να χρησιμοποιηθούν άμεσα για το σκοπό για τον οποίο προορίζονται.
6.Οι αναλήψεις υποχρεώσεων και οι αποφάσεις διάθεσης και έγκρισης των πιστώσεων πρέπει να γίνονται σε βάρος των κωδικών του προϋπολογισμού του προηγούμενου έτους. Πρέπει όμως να αναγράφεται επί αυτών, ότι γίνονται με βάσει τις διατάξεις του άρθρου 160 του ΔΚΚ. (η παρατήρηση αυτή επαναλαμβάνεται και στο υπ' αριθ. 4913/22.01.2020 έγγραφο του ΥΠ.ΕΣ.)
7.Στις υποχρεωτικές δαπάνες προστέθηκαν με τις διατάξεις της παρ.6 του άρθρου 2 του Ν.4038/12 (ΦΕΚ 14 τεύχος Α') οι δαπάνες που απορρέουν από συμβάσεις ανάθεσης εκτέλεσης έργων, εργασιών, προμηθειών, υπηρεσιών και μελετών.Στα ΠΟΕ υπάρχουν ανεξόφλητες δαπάνες που απορρέουν από συμβάσεις. Ο νόμος δεν διακρίνει δαπάνες από συμβάσεις που «τρέχουν» και από συμβάσεις που τελείωσαν, αλλά θεωρεί υποχρεωτικές όλες ανεξαιρέτως τις δαπάνες που απορρέουν γενικά από συμβάσεις.Συνεπώς και οι δαπάνες στα ΠΟΕ θεωρούνται υποχρεωτικές με την έννοια αυτή.
V. Ενέργειες Οικονομικής Υπηρεσίας με βήματα
Στην πράξη, για να γίνουν κατανοητά τα ανωτέρω, η Οικονομική Υπηρεσία προέρχεται στις παρακάτω ενέργειες:
- 31/12/2015 κλείνει οριστικά το οικον. έτος 2015
- 1/1/2016 ανοίγεται στο μηχανογραφικό σύστημα η νέα χρήση 2016
- Αν υφίσταται «εγκεκριμένος» Προϋπολογισμός και έχει δημοσιευθεί νομίμως (Ενημερωτικό Δελτίο 14.12.2015) εισάγεται στο μηχανογραφικό σύστημα, και οι Οικονομικές Υπηρεσίες συνεχίζουν την απρόσκοπτη λειτουργία τους για την είσπραξη των εσόδων και τη διενέργεια και πληρωμή των δαπανών τους. Νοείται ότι έχει διενεργηθεί η ανατροπή των Αναλήψεων Υποχρεώσεων (Ενημερωτικό Δελτίο 28.12.2015)
- Αν δεν έχει «εγκριθεί» ο Προϋπολογισμός οικον. έτους 2016, εισάγεται στο μηχανογραφικό σύστημα ο Προϋπολογισμός οικον. έτους 2015 (όπως είχε διαμορφωθεί στο τέλος της χρήσης) ως πλασματικά προσωρινός Προϋπολογισμός (άρθρο 160 ΚΔΚ), και οι Οικονομικές Υπηρεσίες συνεχίζουν την λειτουργία τους για την είσπραξη των εσόδων και την διενέργεια των υποχρεωτικών και μόνο δαπανών άρθρου 158 παρ. 1 ΚΔΚ ή των χρηματοδοτούμενων δαπανών (το αργότερο μέχρι τέλους Μαρτίου). Και στην περίπτωση αυτή έχει προηγηθεί η ανατροπή των Αναλήψεων Υποχρεώσεων.
- Η περίπτωση του άρθρου 158 παρ. 1 περιπτ. ιστ΄(που προστέθηκε από τις διατάξεις του άρθρου 2 παρ. 6 Ν. 4038/12) ισχύει για τις συμβασιοποιημένες συνεχιζόμενες δαπάνες, και όχι για νέες δαπάνες
- Οι οφειλές ΠΟΕ (ΚΑΕ 81) αν και δεν αναφέρονται ρητά στις υποχρεωτικές δαπάνες (και για αυτές ισχύει ειδική διαδικασία εκκαθάρισης), η κατηγοριοποίηση στο άρθρο 158 παρ. 1 αναφέρεται στο είδος των δαπανών που μπορούν να πληρωθούν και όχι στο χρόνο γένεσης αυτών. Κατά συνέπεια αν μια οφειλή Π.Ο.Ε. υπάγεται στις υποχρεωτικές δαπάνες άρθρου 158 ΚΔΚ, μπορεί να πληρωθεί με τη διαδικασία του άρθρου 160 ΚΔΚ. Άλλωστε είναι γνωστό ότι οι οφειλές ΠΟΕ πληρώνονται κατά προτεραιότητα, έναντι άλλων δαπανών .
- Τα Διπλότυπα Είσπραξης, τα Γραμμάτια Είσπραξης και τα Χρηματικά Εντάλματα Πληρωμής αναριθμούνται και ξεκινά η αρίθμησή τους από το Νο 1. Επ΄αυτών αναγράφεται η νέα χρήση (Οικον. Έτος 2016) είτε υπάρχει εγκεκριμένος Προϋπολογισμός, είτε όχι (στην περίπτωση που η Υπηρεσία χρησιμοποιεί πλασματικά ως προσωρινό τον Προϋπολογισμό του προηγ. οικον. έτους)
- Επί των εκδιδομένων ΧΕΠ αναγράφεται τόσο επί του στελέχους, όσο και επί του αντιγράφου με έντονη γραφή (bold) και σε περίοπτη θέση ότι «ΔΙΑΤΙΘΕΝΤΑΙ ΒΑΣΕΙ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 160 Ν. 3463/06»
- Μετά την «έγκριση» του Προϋπολογισμού και τη σύννομη δημοσίευση αυτού, θα διαγραφεί από το μηχανογραφικό σύστημα ο προσωρινός Προϋπολογισμός του προηγ. έτους, θα εισαχθεί ο εγκεκριμένος Προϋπολογισμός του νέου οικον. έτους και η Οικονομική Υπηρεσία θα συνεχίσει την απρόσκοπτη λειτουργία της (διενέργεια διαγωνισμών νέων δαπανών, κλπ)
- Σε περίπτωση διενέργειας υποχρεωτικής δαπάνης κατά το άρθρο 160 ΚΔΚ, που παράτυπα κατά τη διάταξη του άρθρου 1 παρ. 3 της ΚΥΑ 26945/15 δεν υπάρχει στον νέο Προϋπολογισμό, με την εισαγωγή αυτού (όταν «εγκριθεί») στο μηχανογραφικό σύστημα θα εμφαίνεται η διενέργεια δαπάνης χωρίς την ύπαρξη πίστωσης. Ομοίως σε περίπτωση εγγραφής μεν υποχρεωτικής δαπάνης, αλλά με μικρότερη πίστωση από τον Προϋπολογισμό του προηγ. έτους, και με την χρήση του άρθρου 160 ΚΔΚ διενεργηθεί δαπάνη στο ύψος του προσωρινού Προϋπολογισμού, μετά την εισαγωγή του νέου Προϋπολογισμού στο μηχανογραφικό σύστημα, θα εμφαίνεται διενέργεια δαπάνης καθ΄υπέρβαση υπάρχουσας πίστωσης. Για τον λόγο αυτό θα πρέπει σε κάθε περίπτωση για τη χρήση του άρθρου 160 ΚΔΚ, και τη διενέργεια των υποχρεωτικών δαπανών άρθρου 158 παρ. 1 ΚΔΚ, οι Υπηρεσίες να συμβουλεύονται και τις αντίστοιχες εγγραφές, στον Προϋπολογισμό του νέου οικον. έτους, που ακόμα δεν έχει «εγκριθεί».
Εν κατακλείδι για την απρόσκοπτη λειτουργία τους οι Δήμοι, θα πρέπει να έχουν μεριμνήσει για την έγκαιρη και σύννομη κατάρτιση και ψήφιση του Προϋπολογισμού τους, ώστε αυτός να «εγκριθεί» από την οικεία Αποκεντρωμένη Διοίκηση πριν την λήξη του οικον. έτους και την έναρξη της νέας χρήσης.
VI. Δαπάνες για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού
Για τις δαπάνες για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού Covid-19 δείτε την ενότητα:
ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΔΗΜΩΝ » Ε. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ & ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ » 38. Μέτρα για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού (Covid-19) (Αρμοδιότητα εκτός άρθρου 75 ΚΔΚ) » 38.2.1 Δαπάνες ΟΤΑ-Θέματα Προϋπολογισμού-Έλεγχος Νομιμότητας
VII. Πληρωμή οφειλών Π.Ο.Ε., χωρίς εγκεκριμένο Προϋπολογισμό
α) Έναρξη οικον. έτους χωρίς εγκεκριμένο Προϋπολογισμό
Σε περίπτωση που κατά την έναρξη της νέας χρήσης (1/1/2016), δεν έχει «εγκριθεί» ο Προϋπολογισμός του οικον. έτους 2016, είναι πλέον γνωστό ότι έχουν εφαρμογή οι διατάξεις του άρθρου 160 ΚΔΚ (Ν. 3463/06) για την πληρωμή των υποχρεωτικών και μόνο δαπανών του άρθρου 158 παρ. 1 περιπτ. α' έως ιζ΄του ΚΔΚ και των χρηματοδοτούμενων από την Κεντρική Διοίκηση δαπανών.
Ο Προϋπολογισμός του προηγούμενου οικον. έτους 2015 (όπως είχε διαμορφωθεί με τις αναμορφώσεις αυτού μέχρι το τέλος της χρήσης), θεωρείται ως πλασματικά προσωρινός Προϋπολογισμός του νέου οικον. έτους 2016 για την είσπραξη των εσόδων και την πληρωμή ορισμένης και μόνο κατηγορίας δαπανών (ΥΠΕΣ 1467/18.01.2016)
Οι διατάξεις του άρθρου 160 ΚΔΚ ισχύουν κατά το πρώτο τρίμηνο του νέου οικον. έτους (1/1-31/3/2016) ή μέχρι την προγενέστερη, εντός της προαναφερόμενης προθεσμίας, «έγκριση» του Προϋπολογισμού οικον. έτους 2016. Μετά την πάροδο του τριμήνου και σε περίπτωση που εξακολουθεί να μην έχει «εγκριθεί» ο Προϋπολογισμός από την οικεία Αποκεντρωμένη Διοίκηση, απαγορεύεται η διενέργεια οποιασδήποτε δαπάνης με βάση των Προϋπολογισμό του προηγ. οικον. έτους (που θεωρείται πλασματικά ως προσωρινός Προϋπολογισμός του νέου οικον. έτους), πλην της μισθοδοσίας του προσωπικού και των ασφαλιστικών εισφορών. (βλέπε Ενημερωτικό Δελτίο 31.12.2015).
β) Οφειλές Παρελθόντων Οικον. Ετών (Π.Ο.Ε.)
Στις διατάξεις του άρθρου 158 παρ. 1 του ΚΔΚ (Ν. 3463/06) οι οφειλές των Παρελθόντων Οικονομικών Ετών (Π.Ο.Ε.) [ΚΑΕ 81] δεν αναφέρονται ρητά στις υποχρεωτικές δαπάνες. Και τούτο διότι στην παρ. 1 του άρθρου 158 ΚΔΚ η κατηγοριοποίηση (περιπτ. α΄έως ιζ΄) αναφέρεται στο είδος των υποχρεωτικών δαπανών, και όχι στον χρόνο γένεσης αυτών.
Κατά συνέπεια αν το είδος μιας οφειλής Π.Ο.Ε. υπάγεται στις κατηγορίες των υποχρεωτικών δαπανών της παρ. 1 του άρθρου 158 ΚΔΚ, μπορεί να εκκαθαριστεί, ενταλματοποιηθεί και να πληρωθεί σύννομα κατά τις διατάξεις του άρθρου 160 ΚΔΚ.
Άλλωστε είναι γνωστό ότι οι υποχρεωτικές δαπάνες και οι οφειλές ΠΟΕ πληρώνονται κατά προτεραιότητα, έναντι των λοιπών δαπανών και δει των νεώτερων.
Είναι επίσης κατανοητό ότι αν μια οφειλή Π.Ο.Ε. δεν υπάγεται στις κατηγορίες υποχρεωτικών δαπανών της παρ. 1 του άρθρου 158 ΚΔΚ, δεν μπορεί να πληρωθεί κατά τις διατάξεις του άρθρου 160, αλλά απαιτείται εγκεκριμένος Προϋπολογισμός.
Με την προσθήκη στις υποχρεωτικές δαπάνες των δαπανών που απορρέουν από συμβάσεις ανάθεσης εκτέλεσης έργων, εργασιών, προμηθειών, υπηρεσιών και μελετών, χωρίς να προσδιορίζεται για αυτές α) ο χρόνος γένεσης τους και β) το εάν αυτές αφορούν σε υποχρεωτικές δαπάνες, καθίσταται σαφής η βούληση του νομοθέτη να συμπεριλάβει στις υποχρεωτικές δαπάνες όλες ανεξαιρέτως τις ανεξόφλητες δαπάνες που απορρέουν από συμβάσεις και άρα και αυτές των οφειλών Παρελθόντων Οικονομικών Ετών (Π.Ο.Ε.), οι οποίες μπορούν να πληρωθούν με τη διαδικασία των διατάξεων του άρθρου 160 του Κ.Δ.Κ. (ΥΠ.ΕΣ. 4913/22.01.2020)
γ) Καταχώρηση παραστατικών - ανατροπή Α.Υ.
Η Υπηρεσία θα πρέπει να έχει μεριμνήσει για την εισαγωγή στο οικον. έτος 2015 με την τήρηση της σύννομης διαδικασίας κάθε παραστατικού (Τιμ., ΔΠΥ, κλπ) που είχε εκδοθεί με ημερομηνία μέχρι 31/12/2015. Νοείται ότι θα έχει προέλθει για όλα τα παραστατικά, στην εκκαθάριση της δαπάνης και στην έκδοση του αντίστοιχου Χρηματικού Εντάλματος Πληρωμής. Παραστατικά που θα αφορούν ημερολογιακά το έτος 2015 και θα παραληφθούν σε πολύ μεταγενέστερο χρόνο από το κλείσιμο του οικον. έτους 2015, ή για οποιαδήποτε αιτία δεν καταχωρήθηκαν στο οικον. έτος 2015, μετά το οριστικό κλείσιμο της χρήσης και την διενέργεια των ανατροπών, δεν μπορούν πλέον να καταχωρηθούν στο προηγούμενο οικον. έτος που έληξε, διότι έκλεισε η χρήση.
Θα ακολουθήσει η ανατροπή των Αναλήψεων Υποχρεώσεων του προηγούμενου οικον. έτους 2015, κατά τις διατάξεις της παρ. 5 του άρθρου 4 Π.Δ. 113/10 (ήδη παρ.2 άρθρου 4 Π.Δ. 80/2016). Είναι γνωστό ότι δεν διενεργείται ανατροπή Αναλήψεων Υποχρεώσεων για πιστώσεις που δεν είχαν δεσμευθεί και για δαπάνες που έχουν εξοφληθεί (πληρωθεί). Η ανατροπή Αναλήψεων Υποχρεώσεων διενεργείται για δαπάνες που έχουν εκτελεστεί, τιμολογηθεί, ενταλματοποιηθεί αλλά παραμένουν ανεξόφλητες (δεν πληρώθηκαν), καθώς και για πιστώσεις που είχαν μεν δεσμευθεί, αλλά δεν είχαν εκτελεστεί. Οι ανατροπές μετά τη σχετική ανακλητική απόφαση θα πρέπει να έχουν δημοσιευθεί στο Πρόγραμμα ΔΙΑΥΓΕΙΑ το αργότερο μέχρι 31/1/2016 (Βλέπε Ενημερωτικό Δελτίο 28.12.2015).
Η αμέσως επόμενη ενέργεια συνίσταται στη δέσμευση των πιστώσεων κατά τις διατάξεις των άρθρων 4 και 9 Π.Δ. 113/10 (ήδη άρθρα 4 και 9 Π.Δ. 80/2016) και που προηγείται όλων των άλλων διαδικασιών για την πραγματοποίηση ορισμένης δαπάνης. Για την περίπτωση που δεν έχει «εγκριθεί» ο Προϋπολογισμός οικον. έτους 2016, νοείται ότι η δέσμευση σε αυτή τη φάση θα αφορά τις υποχρεωτικές και μόνο δαπάνες, που αναφέρονται ρητά στις διατάξεις της παρ. 1 του άρθρου 158 και που διενεργούνται βάσει του άρθρου 160 ΚΔΚ.
Με την έναρξη του οικονομικού έτους πρέπει να εκδοθούν και να καταχωριστούν αμέσως και κατ' απόλυτη προτεραιότητα οι αποφάσεις ανάληψης των πολυετών υποχρεώσεων κατά το μέρος που αφορούν στη δαπάνη που θα πραγματοποιηθεί εντός του τρέχοντος οικονομικού έτους.
Στη συνέχεια πρέπει να εκδοθούν αποφάσεις ανάληψης υποχρεώσεων για τη δέσμευση πιστώσεων ισόποσων με τις απλήρωτες υποχρεώσεις (κατά τις διατάξεις της παρ. 5β. του άρθρου 8 του π.δ. 80/2016) παρελθόντων ετών. Η διαδικασία αυτή ακολουθείται και επί ανεκτέλεστου μέρους παρελθόντος έτους πολυετούς υποχρέωσης.
Περαιτέρω, πρέπει να εκδοθούν και οι αποφάσεις για την ανάληψη ολόκληρου του ποσού των εγγεγραμμένων πιστώσεων για τις σταθερές, τις πάγιου χαρακτήρα και τις δαπάνες για μισθώματα ακινήτων που χρησιμοποιούνται από το Δημόσιο, σύμφωνα με το άρθρο 9 του π.δ. 80/2016.
Επισημαίνεται ότι στις περιπτώσεις Φορέα-Υπουργείου, βάσει του άρθρου 37 του Ν.4622/2019, διατάκτης των ανωτέρω δαπανών είναι σε κάθε περίπτωση ο Υπηρεσιακός Γραμματέας.
Τονίζεται ιδιαίτερα ότι δαπάνες που πραγματοποιήθηκαν εντός του τρέχοντος έτους, αλλά δεν κατέστη δυνατό να πληρωθούν εντός αυτού, δύναται να επιβαρύνουν τον προϋπολογισμό του επόμενου οικονομικού έτους, με την έκδοση αντίστοιχων αποφάσεων ανάληψης υποχρέωσης, μόνο στην περίπτωση που έχουν αναληφθεί νόμιμα εντός του 2022.
Για τον έλεγχο συνδρομής της ανωτέρω προϋπόθεσης πρέπει οι οικονομικές υπηρεσίες των φορέων να μεριμνούν ώστε στα δικαιολογητικά των δαπανών που εκκαθαρίζονται από αυτές, εκτός από τη νέα απόφαση ανάληψης υποχρέωσης του έτους 2023, να επισυνάπτεται και η απόφαση της αντίστοιχης ανάληψης και ανατροπής της του έτους 2022. (Υπ. Οικ. οικ.173016 ΕΞ 2022/25.11.2022) [βλ. παλαιότερες:Υπ. Οικ. 150345 2021/26.11.2021, Υπ. Οικ. 131576 ΕΞ 2020/18.11.2020]
Δαπάνες που κατά τον εσωτερικό έλεγχο (Λογιστήριο - Ταμείο) κρίθηκαν μη σύννομες (έλλειψη παραστατικών εκκαθάρισης της δαπάνης κλπ) ή για τις οποίες κατά τον ασκούμενο προληπτικό έλεγχο των δαπανών, εκδόθηκε Πράξη Άρνησης Θεώρησης από τον Επίτροπο του Ελεγκτικού Συνεδρίου (και η οποία έγινε αποδεκτή από την Υπηρεσία με την μη επανυποβολή του ΧΕΠ με τις αντιρρήσεις αυτής) και κατά συνέπεια αυτές δεν μπορούν πλέον να εξοφληθούν, δεν θα διενεργηθεί νέα δέσμευση, ούτε θα απεικονίζονται στο Μητρώο Δεσμεύσεων, αλλά θα παραμείνουν στη Λογιστική Υπηρεσία για μια πενταετία και θα διαγραφούν (άρθρο 30 Β.Δ. 17-5/15-6-1959), εκτός αν κατά το διάστημα αυτό εκδοθεί τελεσίδικη δικαστική απόφαση, οπότε θα διενεργηθεί δέσμευση με βάση την απόφαση αυτή.
δ) Διαδικασία εκκαθάρισης οφειλών Π.Ο.Ε.
Για τις οφειλές Π.Ο.Ε., για την εκκαθάριση, ενταλματοποίηση και πληρωμή αυτών, ακολουθείται ειδική διαδικασία.
Μετά το κλείσιμο του οικον. έτους και τη διενέργεια των ανατροπών, τα ανεξόφλητα παραστατικά (ΧΕΠ) του έτους που έληξε, θα μεταφερθούν στον ΚΑΕ 81 «Πληρωμές υποχρεώσεων ΠΟΕ» και θα ενσωματωθούν μαζί με τα πιθανόν ανεξόφλητα παραστατικά προηγούμενων οικον. ετών, που ήδη υπάρχουν στον ΚΑΕ 81. Στη συνέχεια θα καταγραφούν σε ενιαία Κατάσταση ανά ΚΑΕ-ΠΟΕ σε τεταρτοβάθμιο επίπεδο (και ανά Υπηρεσία κατά την ΚΥΑ 26945/15). Σημειωτέον ότι η Κατάσταση αυτή διαβιβάζεται σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή στον οικείο Επίτροπο του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Νοείται ότι παραστατικά που δεν έχουν καταχωρηθεί σε κάποια προγενέστερη χρήση στην οποία ανάγονται για οποιαδήποτε αιτία, δεν μπορούν πλέον να καταχωρηθούν και να εμφαίνονται στις Οφειλές ΠΟΕ.
Τα ανεξόφλητα ΧΕΠ (που αποτελούν τις οφειλές ΠΟΕ) βρίσκονται στην κατοχή του Δημοτικού Ταμείου. Ο Δημοτικός Ταμίας με προσωπική του ευθύνη θα προβεί κατά πρώτον σε έλεγχο προκειμένου να διαπιστώσει αν τα αναφερόμενα στην Κατάσταση Οφειλών ΠΟΕ (άρθρο 31 Β.Δ. 17-5/15-6-1959), συμφωνούν με τα ανεξόφλητα παραστατικά που έχει στην κατοχή του. Μετά την ύπαρξη συμφωνίας, και δίδοντας προτεραιότητα στα ΧΕΠ που αποτελούν πλέον οφειλές ΠΟΕ και εντάσσονται στις υποχρεωτικές δαπάνες της παρ. 1 άρθρου 158 ΚΔΚ, θα συνταχθεί επί του σώματος του πρωτοτύπου ΧΕΠ, Πράξη Ακύρωσης που υπογράφεται από τον Ταμία, στην οποία αναγράφει και την αιτία της μη εξόφλησης αυτού. Θα τεθεί δηλαδή επί του κυρίου σώματος σφραγίδα με ερυθρό μελάνι, που θα αναγράφει «ΑΝΕΞΟΦΛΗΤΟ οικον. έτους 2015» και την αιτία της μη εξόφλησης (π.χ. μη επάρκεια χρόνου λόγω λήξης οικον. έτους, κλπ), θα φέρει την ημερομηνία 31/12/2015, καθώς και την υπογραφή του Δημοτικού Ταμία και τη σφραγίδα της Υπηρεσίας. Στη συνέχεια θα επιστραφούν τμηματικά (ή όλα μαζί τα ανεξόφλητα παραστατικά, με μία συγκεντρωτική κατάσταση), με διαβιβαστικό έγγραφο - κατάσταση, στη Λογιστική Υπηρεσία. Η ενέργεια αυτή θα επαναλαμβάνεται μέχρι όλα τα ανεξόφλητα παραστατικά επιστραφούν στη Λογιστική Υπηρεσία..
Η Λογιστική Υπηρεσία μετά την παραλαβή τους, και αφού θα έχει δεσμευθεί και θα έχει διατεθεί (ψηφιστεί) αρμοδίως η σχετική πίστωση, προέρχεται στην έκδοση ΧΕΠ-ΠΟΕ (ΚΑΕ 81) στο οικον. έτος 2016, με συνημμένα σε κάθε ένα από αυτά, του ανεξόφλητου ΧΕΠ του προηγούμενου οικον. έτους (ή των προηγούμενων οικον. ετών), μαζί με τα δικαιολογητικά νομιμοποίησης της δαπάνης που ήταν επισυναπτόμενα σε αυτό. Επιπλέον θα επισυναφθούν η νέα ανάληψη υποχρέωσης, η απόφαση διάθεσης (ψήφισης) της πίστωσης, καθώς και η διενεργηθείσα απόφαση ανατροπής της δέσμευσης του προηγ. οικον. έτους.
ε) Αναμόρφωση Προϋπολογισμού
Οφειλές προηγούμενων οικονομικών ετών αναλαμβάνονται και ενταλματοποιούνται στον κ.α. όπου υπάρχει ήδη πίστωση – χωρίς να απαιτείται αναμόρφωση του προϋπολογισμού του δήμου και μεταφορά των οφειλών στην κατηγορία 81,καθόσον με τον τελευταίο αυτόν τρόπο συσσωρεύονται αδικαιολόγητα ληξιπρόθεσμες οφειλές. (ΥΠ.ΕΣ. εγκ.487/87194/11.12.2020)
VIII. Διαδικασίες ανάθεσης προμηθειών, υπηρεσιών, έργων κλπ, πριν την ψήφιση του προϋπολογισμού του τρέχοντος έτους
Με τα Πρακτικά της 5ης Γενικής Συνεδρίασης της Ολομέλειας του Ελεγκτικού Συνεδρίου, της 9ης Φεβρουαρίου 2011 έγιναν δεκτά, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα:
Ερώτημα (ε): «Εφόσον σε κάθε περίπτωση, για την εφαρμογή των ανωτέρω ειδικών διατάξεων, είτε του άρθρου 267 του ν.3852/2010, είτε του άρθρου 160 του ν.3463/2006 εννοείται ότι δεν εφαρμόζονται αυτές της παραγράφου 6 του άρθρου 158 του ν.3463/2006, οι οποίες ορίζουν ότι δεν επιτρέπεται η έναρξη της διαδικασίας ανάθεσης μελετών και συναφών υπηρεσιών για την εκτέλεση του έργου και των πάσης φύσεως υπηρεσιών, αν δεν υπάρχει στον προϋπολογισμό σχετική πίστωση ίσης τουλάχιστον αξίας με το τμήμα του έργου, της παροχής της υπηρεσίας ή της προμήθειας που βάσει της μελέτης πρόκειται να εκτελεστεί μέχρι το τέλος του έτους, καθώς δεν υφίσταται προϋπολογισμός, επιτρέπεται η έναρξη της νόμιμης διαδικασίας για την ανάθεση αυτής στο σύνολο της,όπου το αρμόδιο δημοτικό συμβούλιο θα βεβαιώνει ότι στον υπό κατάρτιση προϋπολογισμό του έτους 2011 θα προβλεφθεί η απαιτούμενη πίστωση στον σχετικό ΚΑΕ και εάν υπάρξει περίπτωση πληρωμής πριν την κατάρτιση και τον κατά νόμο έλεγχο του προϋπολογισμού, αυτή δεν θα μπορεί να υπερβαίνει τα ως άνω δωδεκατημόρια;
Απάντηση Ολομέλειας: Η πληρωμή της συγκεκριμένης δαπάνης πρέπει να γίνεται σε βάρος ειδικά προβλεφθείσας πίστωσης και επομένως πριν την έναρξη οποιασδήποτε διαδικασίας για την ανάθεση δημοτικού έργου πρέπει να έχει εξασφαλιστεί και να υπάρχει εγγεγραμμένη πίστωση στον προϋπολογισμό του αναθέτοντος Δήμου για το τμήμα τουλάχιστον του έργου που πρόκειται να εκτελεστεί μέχρι το τέλος του έτους, η έλλειψη δε της πίστωσης ελέγχεται σε κάθε περίπτωση από το Ελεγκτικό Συνέδριο (άρθρο 17 παρ.1 β του π.δ.774/1980- ήδη άρθρο 28 παρ.1β του Κώδικα Νόμων για το Ελεγκτικό Συνέδριο που κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του Ν. 4129/13 (ΦΕΚ 52/28.02.2013 τεύχος Α')). Εξάλλου και στο τεχνικό πρόγραμμα του Δήμου πρέπει να περιλαμβάνονται όλα τα έργα που θα εκτελεστούν και η δαπάνη τους θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με τα κάθε είδους έσοδα του προϋπολογισμού και ναι μεν η δαπάνη του έργου υπολογίζεται κατά προσέγγιση όμως η οποιαδήποτε πρόβλεψη πίστωσης μέσα στα όρια της οποίας θα κινηθεί ο διατάκτης θα πρέπει να απεικονίζει ανά πάσα στιγμή τη δέσμευση του προϋπολογισμού του Δήμου και τη δυνατότητα εκταμίευσης του ποσού. Συνεπώς, ενόψει των διατάξεων αυτών του ΔΚΚ, οι οποίες εξακολουθούν να ισχύουν και έχουν εφαρμογή και μετά την ψήφιση του ν.3852/2010, δεν είναι επιτρεπτή η έναρξη νέων διαδικασιών για την ανάθεση μελετών και συναφών υπηρεσιών για την εκτέλεση έργων εφόσον δεν έχει ψηφιστεί προϋπολογισμός και δεν έχει καταρτιστεί ακόμη το τεχνικό πρόγραμμα των Δήμων για το έτος 2011.Αλλωστε με την έναρξη του οικονομικού έτους και πριν την ανάληψη οποιασδήποτε νέας υποχρέωσης ο διατάκτης δεσμεύεται καταρχήν σε νέα απόφαση ανάληψης υποχρέωσης η οποία θα αφορά στο ανεξόφλητο μέρος των αναλήψεων του προηγούμενου έτους, ενώ νέες υποχρεώσεις μπορεί να αναληφθούν μόνο σε βάρος του εναπομείναντος υπολοίπου (άρθρο 4 παρ. 5 του π.δ. 113/2010).» (5η Γενική Συνεδρίαση της Ολομέλειας του Ελεγκτικού Συνεδρίου, της 9ης Φεβρουαρίου 2011)
Αναθέσεις που εκτείνονται πέραν του τρέχοντος έτους
Με την επιφύλαξη των διατάξεων της επόμενης παραγράφου, δεν επιτρέπεται η έναρξη της διαδικασίας ανάθεσης μελετών και συναφών υπηρεσιών για την εκτέλεση έργου και των πάσης φύσεως υπηρεσιών, αν δεν υπάρχει στον προϋπολογισμό σχετική πίστωση, ίσης τουλάχιστον αξίας με το τμήμα του έργου, της παροχής υπηρεσίας ή της προμήθειας που, βάσει της μελέτης, πρόκειται να εκτελεσθεί μέχρι το τέλος του έτους. Στην απαγόρευση αυτή δεν περιλαμβάνεται η διαδικασία εκπόνησης μελέτης από τις αρμόδιες υπηρεσίες κατά το άρθρο 209 παρ. 3, καθώς και το άρθρο 1 του Π.Δ. 28/1980 (ΦΕΚ 11 Α΄),χωρίς καταβολή αμοιβής. (άρθρο 158 παρ.6 του Ν.3463/2006)
Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι:
α. Δεν είναι νόμιμη η έναρξη των διαδικασιών ανάθεσης προμηθειών, υπηρεσιών, έργων κλπ, πριν την ψήφιση του προϋπολογισμού του τρέχοντος έτους π.χ. του 2012, για προμήθειες, υπηρεσίες, έργα κλπ που αφορούν το έτος 2012.
β. Αντίθετα μπορεί να επεκτείνεται μία σύμβαση και πέραν του τρέχοντος οικονομικού έτους, όμως πρέπει να έχει εξασφαλιστεί και να υπάρχει εγγεγραμμένη πίστωση στον προϋπολογισμό του αναθέτοντος Δήμου για το τμήμα τουλάχιστον του έργου (ή υπηρεσίας ή προμήθειας) που πρόκειται να εκτελεστεί μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους.
Για περισσότερα, σχετικά με την ανάληψη υποχρέωσης της κατηγορίας αυτής, δείτε την ενότητα: ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ » 02. Ανάληψη υποχρέωσης -διάθεση πίστωσης » Πολυετείς δαπάνες
IX. Δεσμευθείσα πίστωση υπολειπόμενη του συμβατικού τιμήματος
Ο λόγος διαφωνίας, σύμφωνα με τον οποίο στον προϋπολογισμό του οικονομικού έτους 2011 η δεσμευθείσα, με την απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής, πίστωση για την εν λόγω δαπάνη υπολειπόταν του συμβατικού τιμήματος, είναι απορριπτέος ως αλυσιτελώς προβαλλόμενος, δεδομένου ότι η ως άνω απόφαση δέσμευσης πίστωσης έχει ήδη με νεότερη απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής ανατραπεί ως μη εκτελεσθείσα.(Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. 7 Πράξη 128/2013)
Στην προκειμένη περίπτωση εκδόθηκε εκ νέου απόφαση της οικονομικής επιτροπής εντός του έτους 2012 με την οποία έγινε ανάληψη υποχρέωσης ολόκληρου του ποσού. (Η αρχική διαδικασία και ανάθεση έγινε εντός του έτους 2010 με την αντίστοιχη ανάληψη υποχρέωσης ολόκληρου του ποσού του τιμήματος). (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. 7 Πράξη 128/2013)
X. Αρχική δέσμευση πίστωσης σε προηγούμενο έτος και χρόνος υπογραφής σύμβασης σε σχέση με την έγκριση του προϋπολογισμού
Οι εντελλόμενες με τα κρινόμενα χρηματικά εντάλματα δαπάνες είναι νόμιμες, καθόσον οι σχετικές αποφάσεις ανάληψης υποχρέωσης του Δημάρχου για το έτος 2012 είχαν προηγηθεί όλων των άλλων διαδικασιών πραγματοποίησης των επίμαχων δαπανών, ήτοι τόσο των αποφάσεων διάθεσης των πιστώσεων, όσο και της υπογραφής των συμβάσεων. (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. 7 Πράξη 158/2013)
Και τούτο δε ανεξαρτήτως του ότι οι ως άνω αποφάσεις ανάληψης υποχρέωσης ανετράπησαν λόγω λήξης του οικονομικού έτους του 2012 και εκδόθηκαν νέες για το έτος 2013, οι οποίες έπονται χρονικά των υπογραφεισών συμβάσεων, καθόσον, σύμφωνα με το άρθρο 3 παρ. 5 του π.δ. 113/2010, ο Δήμαρχος όφειλε να δεσμεύσει εκ νέου με απόφασή του ισόποση δαπάνη, βαρύνουσα τον προϋπολογισμό του 2013, ενώ για τη νομιμότητα των εν λόγω δαπανών αρκεί η αρχική τους δέσμευση κατά το έτος 2012. Περαιτέρω, αβασίμως προβάλλεται από την Επίτροπο ότι οι εντελλόμενες δαπάνες δεν είναι νόμιμες για τον πρόσθετο λόγο ότι οι οικείες συμβάσεις απευθείας ανάθεσης υπογράφηκαν πριν από την έγκριση του προϋπολογισμού του 2013, καθόσον αρκεί το γεγονός ότι είχαν προηγηθεί οι αποφάσεις ανάληψης των δαπανών από το διατάκτη. (Ελ. Συν. Κλιμ. Τμ. 7 Πράξη 158/2013)
XI. Διαγωνισμός που αφορά το επόμενο έτος
Δεδομένου ότι η διακήρυξη της προηγηθείσας διαγωνιστικής διαδικασίας δημοσιεύθηκε μεν κατά τη διάρκεια του έτους 2014, δεν περιελάμβανε, ωστόσο, προμήθειες σε βάρος των πιστώσεων του προϋπολογισμού του ίδιου έτους, συνεπώς δεν εκδόθηκαν αποφάσεις ανάληψης δημοσιονομικών υποχρεώσεων εντός του έτους 2014, όρος για την υπογραφή των σχεδίων συμβάσεων είναι να εκδοθούν οι απαιτούμενες αποφάσεις ανάληψης υποχρεώσεων για τη διενέργεια των δαπανών που συνεπάγεται η πραγματοποίηση των προμηθειών, με τις οποίες θα δεσμεύονται οι αναγκαίες πιστώσεις σε βάρος του προϋπολογισμού έτους 2015, σύμφωνα με τα άρθρα 21 παρ. 2 του ν. 2362/1995 (Α 247) και 2 του π.δ. 113/2010 (Α 194), η υποχρέωση αυτή, ωστόσο, δεν αφορά τις συμβαλλόμενες Σχολικές Επιτροπές.(Ελ.Συν.Κλιμ.ΣΤ Πράξη 35/2015)
Δεδομένου ότι το αντικείμενο του διαγωνισμού αφορά το έτος 2015, πριν από την εκτέλεση των συμβάσεων πρέπει να αναληφθούν οι αντίστοιχες υποχρεώσεις σε βάρος των προϋπολογισμών έτους 2015 των οικείων φορέων να δεσμευτούν οι αναγκαίες πιστώσεις (Ελ.Συν.Κλιμ.ΣΤ Πράξεις 234/2014, 12/2015) (βλ. και Πράξη 7/2014 Κλιμάκιο ΣΤ', για περίπτωση που ο Δήμος ψήφισε διάθεση πίστωσης σε βάρος πιστώσεων του υπό κατάρτιση προϋπολογισμού)
Τα άρθρα 158 και 160, περί δαπανών και διάρκειας της ισχύος του προϋπολογισμού, εφαρμόζονται αναλόγως από τις κοινωφελείς επιχειρήσεις. (παρ. 3 άρθρο 260 Ν. 3463/2006, όπως συμπληρώθηκε από το άρθρο 16 του Ν.4915/22)
Τα άρθρα 158 και 160 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων (ν. 3463/2006, Α’ 114), περί δαπανών και διάρκειας της ισχύος του προϋπολογισμού, εφαρμόζονται αναλόγως από τις δημοτικές επιχειρήσεις ύδρευσης και αποχέτευσης. (παρ.1 άρθρο 17 Ν.1609/80, όπως συμπληρώθηκε από το άρθρο 17 του Ν.4915/22)